बीज अंकुरे अंकुरे

 

 

 

 

गील लेखात योनिप्रक्षालन, योनिधावन, म्हणजे (तरसळपरश्र ुरीहळपस, र्वेीलहळपस होय) व योनिधूपन याबद्दल आपण माहिती जाणून घेतली. आता अन्य बाह्यचिकित्सा, स्त्रीविशेष जननेन्द्रियांच्या चिकित्सेविषयी अधिक सविस्तर माहिती पाहूया. योनि पिचू धारण, कल्क धारण, क्षार प्रतिसारण, लेपन, परिषेक इ.

 

 

योनि पिचू धारण म्हणजे ‘टॅम्पॉन’ (मेडिकेटेड) वापरणे. बर्‍याच रोगांमध्ये स्थानिक अवयवांची जळजळ, जखम होणे, चिरा पडणे इ.लक्षणे दिसतात. पिचू धारण हे गर्भाश ग्रीवेला झालेल्या व्रणांसाठी, जखमांसाठी, संक्रमणासाठी उपयोगी आहे. पण, हे वापरत असताना औषधासाठी वापरल्या जाणार्‍या सर्व सामग्री उत्तमरित्या निर्जंतुक केलेल्या असाव्या. यासाठी कुठले औषध वापरावे, कसे ठेवावे, किती वेळ व किती दिवस इ.सर्व तज्ज्ञ वैद्यांच्या मार्गदर्शनानुसारच करावे; अन्यथा ‘इन्फेक्शन’ होण्याची शक्यता वाढते.

 

 

योनि पिचू ठेवण्यापूर्वी स्थानिक स्वच्छता करून घेणे, खूप गरजेचे आहे. यासाठी योनिबाह्य प्रदेश स्वच्छ, केसरहित व निर्जुंतुक करून घेतलेला असावा. तो कोरडा असावा, अन्यथा पिचू ठेवताना बाह्यमार्गातील संक्रमण योनीमध्ये प्रवेशित होऊ शकतात. याच पद्धतीने योनिप्रक्षालन व योनिधावन करण्यापूर्वीदेखील स्थानिक केसांचे निर्हरण, स्थानिक प्रदेशाची स्वच्छता व नंतर धावन/प्रक्षालन करावे. या पद्धतीने न केल्यास बाह्यमार्गातील ‘इन्फेक्शन’ आत जाण्याची शक्यता वाढते. तेव्हा तज्ज्ञ वैद्यांच्या मार्गदर्शनाखाली या बाह्य चिकित्सा पद्धती समजून घेऊन मग त्यांचे आचरण करावे.

 

 

योनिप्रक्षालन आणि योनिधावन यासाठी औषधी काढे वापरले जातात. रोगानुसार, लक्षणानुसार वेगवेगळे काढे तयार करुन कोमट असतेवेळी वस्त्रगाळ करुन केवळ त्यातील द्रव भाग वापरुन चिकित्सा केली जाते. काही वेळेस दिवसातून चार-पाच वेळा ही प्रक्रिया पुन्हा पुन्हा करावी लागते. धूपनसाठी धुरीचा वापर केला जातो. औषधी द्रव्यांबरोबर गाईचे तूप/पंचगव्य, घृत किंवा अन्य औषधी सिद्धतुपाचा वापर अनिवार्यपणे केला जातो. रुक्ष/कोरडा धूर योनिप्रदेशी दिला जात नाही वा देण्याचे टाळावे. पिचूधारण करतेवेळी प्रथम योनिप्रक्षालन (बाह्यत:) मग योनिधावन (आतील भाग) करुन स्वच्छ व कोरडी करून गर्भाशय ग्रीवा मुखाच्या तोंडाशी ठेवला जातो व रुग्णास काही काळ पडून राहिला सांगितले जाते. पिचूसाठी औषधी सिद्ध तेल/घृत वापरले जाते. ‘इन्फेक्शन’, खाज, स्राव, जखम, दुख, सूज इ लक्षणांमध्ये योनि पिचू उपयोगी पडतो.

 

 

योनि पिचूप्रमाणेच कल्क धारण केले जाते, पण यामध्ये औषधी तेलाचा/काढ्याचा वापर केला जात नाही. औषधी द्रव्ये एकत्रित घेऊन वाटली/कुटली जातात. (ग्राईंड केली जातात) हा लगदा ॠर्रीूश ळिशलश मध्ये घेऊन योनिप्रदेशी विशेष कालावधीसाठी ठेवला जातो. यातला औषधींचा स्थानिक भागाशी संपर्क येऊन त्या स्थानिक भागाची लक्षणे लवकर आटोक्यात येण्यास मदत होते. हे करतानादेखील बाह्य योनिप्रदेशाची शौचशुद्धी व्यवस्थित राखली जाणे गरजेचे आहे.

 

 

गर्भाशय ग्रीवाच्या विविध लक्षणांमध्ये परिषेक धारा सोडणे या बाह्यचिकित्सेचा चांगला फायदा होतो. योनिमार्ग ते गर्भाशय ग्रीवा येथे जळजळ होणे, आग होणे इ. लक्षणांमध्येच तसेच सपूय स्राव इ. मध्ये योनिधावन व परिषेक यांचा चांगला फायदा होतो.

 

 

बाह्य चिकित्सेमधील क्षार, प्रतिसारण हीदेखील एक चिकित्सा पद्धती आहे. विशिष्ट लक्षणांमध्ये अतिवाढ कमी करायची असल्यास मांसल भाग, वॉर्म ग्रोथ व अन्य काही विशिष्ट तक्रारींमध्ये क्षार प्रतिसारण केले जाते. वरील चिकित्सा ही तज्ज्ञ वैद्यानेच करावी. हल्ली काही ठिकाणी आयुर्वेदाची पुस्तके वाचून झालेले विद्वान किंवा ‘थेरपिस्ट’ काही वर्षे अनुभव घेऊन स्वतःचं वैद्य असल्यासारखे चिकित्सा देऊ लागतात, हे खूप घातक आहे. अशा मंडळींना कुठल्या अवस्थेमध्ये कुठल्या प्रकृतीमध्ये, वयामध्ये, ऋतूमध्ये कसा बदल करावा, हे विचार येत नाही. फक्त क्रिया माहीत असून पुरेसे नाही. विविध पंचकर्म सेंटर्स, स्पा व अन्य रिसॉर्ट्समध्ये आयुर्वेदाच्या नावाखाली जी चिकित्सा दिली जाते, ती शास्त्रवत व रूग्णसापेक्ष नसते. परिणत: त्याचा दरवेळेस गुण येतोच असे नाही.

 

 

लेपन चिकित्सा ही बाह्य योनिमार्गात वापरली जाणारी चिकित्सा आहे. स्थानिक प्रदेशाची स्वच्छता व निर्जंतुकीकरण केल्यानंतरच औषधी चुर्णांचा द्रवात (लिक्वीडमध्ये) भिजवून लेप लावावा. काही लेप शीतोपचारासाठी केले जातात, तर काही लेप उष्णोपचारासाठी केले जातात. ‘पोल्टीस’ हा प्रकारही उष्णोपचारातील लेप चिकित्सेचा एक उपप्रकार आहे, पण योनी भाग व त्यांच्या आसपासचा भाग खूप नाजूक असतो, त्याची विशेष काळजी घेणे गरजेचे आहे. जसे खूप उष्णचिकित्सा या भागी करू नये. कुठलीही चिकित्सा सांगितलेल्या कालावधीपुरतीच करावी. अतिशयोक्ती टाळावी. वारंवार होणार्‍या लक्षणांच्या व व्याधींच्या समूळ उच्चाटनासाठी संशोधन चिकित्सा, शमन/आभ्यंतर चिकित्सेबरोबरच बाह्य चिकित्साही तितकीच महत्त्वाची आहे.