अलीकडेच हैदराबादला घडलेल्या बलात्काराच्या प्रकरणामध्ये आपण जवळजवळ पूर्ण देशात सगळ्यांच्या मनात पुरेपूर ठासून भरलेली तिरस्काराची भावना पाहिली. त्याच भावनेतून पोलिसांकडून मारल्या गेलेल्या आरोपींच्या मृत्यूनंतर आनंदाचा व्यापक जल्लोषही पाहिला. सामाजिक भावनेतून तिरस्काराचा हा जल्लोष पाहावयास गेले तर तो तसा योग्य आहे का नाही, हा प्रश्न पुन्हा भावनिक पातळीवर उभा राहतोच. पण, त्या जल्लोषात ‘तिरस्कारा’चा आणि ‘घृणे’चा नकारात्मक आविष्कार आहे, हे निश्चित...

बाळाच्या वाढीमध्ये त्याच्या आहाराप्रमाणे ३ टप्पे आयुर्वेदात सांगितले आहेत. क्षीराद, क्षीरान्नाद आणि अन्नाद. आजच्या लेखात सविस्तर माहिती घेऊया यापैकी क्षीराद आणि क्षीरादान्न या दोन टप्प्यांबद्दल.....

अपराधी भावनेने पछाडलेली व्यक्ती आपण केलेली चूक सुधारण्यासाठी विधायक मार्गाची कास धरते. वाल्याचा वाल्मिकी होण्याची प्रेरणा या भावनेच्या अनुभवातूनच लोकांना मिळते. अपराधीपणाच्या भावनेत आपल्या स्वतःपेक्षा आपण केलेल्या कृतीबद्दलचा आक्षेप व्यक्तीला असतो. त्यामुळेच या कृतीला आपण कशा पद्धतीने सुधारले पाहिजे, यावर व्यक्तींचा भर जास्त असतो...

'संवेदनशीलता' जशी प्राण्यांमध्ये वा वनस्पतींमध्ये दिसून येते, तशीच ती मनुष्यांमध्येही फार प्रभावीपणे दिसून येते. या संवेदनशीलतेचे एक महत्त्वाचे उदाहरण म्हणजे, वातावरणात होणार्‍या बदलांचा मानवी शरीरावर होणारा परिणाम, तसेच विविध ऋतू व विविध प्रदेशांमधील वातावरण, हवामान व तापमान यांचा माणसावर व त्याच्या राहणीमान व सवयींवर होणारा परिणाम. उदा. एखादा माणूस तापमानातील कठोर बदलांना व्यवस्थित तोंड देतो. दुसरा माणूस त्याच तापमानात आजारी पडतो...

आपण आयुष्यातील आव्हानांकडे पाहताना अनेक गोष्टी घडत असतात. कितीतरी मर्यादांची जाणीव आपल्याला होत असते. कितीतरी अशा गोष्टी जगात आहेत की, ज्या खरेतर आपली ताकद असतात. पण, तरीही त्याचा अनुभव आपल्याला आव्हानात्मक परिस्थितीतच येतो. आपण रोजच्या जीवनात एक गोष्ट शास्त्रीयदृष्ट्या पाहिली आहे...

आयुष्य हे तसे पाहिले तर अनेक आव्हानांनी भरलेले आहे. ही आव्हाने केवळ शारीरिक नाही, तर ती बौद्धिक आहेत, नात्यांमधील आहेत, पुढारीपणाची आहेत व आध्यात्मिकसुद्धा आहेत. अशा प्रकारची आव्हाने जी आपली रस्सीखेच करतात, आपल्या आयुष्यातील प्रतिकूल परिस्थितीचा सामना करण्यासाठी प्रवृत्त करतात, आपला त्याग, निष्ठा व कर्तृत्वतत्परतेची परीक्षा घेतात. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, अशी आव्हाने आपल्या 'कम्फर्ट झोन'ला 'बाय बाय' करायला शिकवतात. आयुष्य सदैव सुखासीन नसते, पण आपल्याला तरीही जगायला शिकविते...

आजाराच्या लक्षणांचे विश्लेषण व वर्गीकरण करताना डॉ. हॅनेमान व डॉ. केंट यांच्या पद्धतीने ते कसे करतात, हे आपण बघितले. आजच्या भागात आपण डॉ. बोनिंगहुसेन यांची पद्धत पाहणार आहोत. डॉ. बोनिंगहुसेन हे डॉ. हॅनेमान यांच्या अत्यंत जवळचे व अत्यंत हुशार अभ्यासू व संशोधक वृत्तीचे चिकित्सक होते. त्यांनी अनेक रुग्णांच्या लक्षणांचा अभ्यास करून मग एक विशिष्ट अशी विश्लेषण पद्धत शोधून काढली. त्यांच्या पद्धतीनुसार त्यांनी सात मुद्द्यांवर भर दिला...

शुद्ध, चांगल्या प्रतीचे स्तन्य कसे ओळखावे, पाण्यात घातल्यास त्याची परीक्षा कशी करावी, याबद्दल आपण वाचले.आज 'स्तन्यदुष्टी'बद्दल जाणून घेऊयात आणि त्यावरील उपायही बघूयात...

जेव्हा तुम्ही तुमच्या परिस्थितीबद्दल नाराज आहात, पण तरीही तुम्हाला तुमचे इप्सित साध्य करायचे आहे, तेव्हाच तुम्ही तुमची पूर्ण ताकद पणाला लावता आणि नक्की काय हरवले आहे वा नक्की काय शोधले पाहिजे, याचा विचार करता. त्यातूनच समस्येची उकल होण्यास सुरुवात होते...

आजाराच्या लक्षणांचे विश्लेषण करत असताना विशेष लक्षणांचे वर्गीकरण झाले की मग मात्र सामान्य व अवयवांच्या विशेष लक्षणांचे वर्गीकरण करण्यात येते...

शारीरिक व मानसिक विशेष लक्षणे ही रुग्णाचे औषध शोधण्यासाठी सर्वात महत्त्वाचे ठरतात. या विशेष लक्षणांमुळेच मग रुग्णाचे वैयक्तिकीकरण करता येते. या लक्षणांमुळे आजाराच्या पद्धतीचा अंदाज येतो. या लक्षणांमुळे रोगाचे निदान करणे सोपे जाते...

स्तन्य निर्मित होण्यासाठी मातेचा 'विशिष्ट' आहार असणे महत्त्वाचा आहे. आहाराचा काही अंश मातेच्या पोषणासाठी वापरला जातो आणि काही अंश स्तन्यासाठी गर्भिणी अवस्थेत आहाराची मात्रा अधिक असते. तसेच प्रसुतीपश्चातही अधिक पौष्टिक आहाराची मातेला गरज असते...

डॉ. सॅम्युएल हॅनेमान यांनी सर्वप्रथम रुग्णाच्या लक्षणांच्या वर्गीकरणाची पद्धत वापरली. परंतु, या पद्धतीला काही मर्यादा होत्या व ही पद्धत थोडीशी किचकट व मेहनतीची होती. ..

पावडरचे दूध पिण्यास कष्ट लागत नाही. तसेच त्या कृत्रिम दुधामुळे बरेचदा मलबद्धता होणे, पोट फुगणे, पोटदुखी इ. तक्रारी उद्भवतात. कृत्रिम (पावडरचे) दूध करणे सोपे आहे. त्याने बाळ गुटगुटीतही बहुतांशी वेळेस होते. पण, हा फोकसेपणा आहे. आरोग्यदायी असेलच असे नाही...

'एच१-एन १' या नावानेही ओळखला जाणारा 'स्वाईन फ्लू' म्हणजे अनेक प्रकारच्या 'स्वाईन इन्फ्लुएन्झा' विषाणूंमुळे होणाऱ्या संसर्गातून होणारा आजार. या आजाराची लक्षणे, उपचार पद्धतींविषयी आज जाणून घेऊया.....

होमियोपॅथीमध्ये 'केस टेकिंग'ची महत्त्वाची जबाबदारी पार पाडल्यानंतर दुसरे महत्त्वाचे कार्य म्हणजे या 'केस टेकिंग'नंतर रुग्णाच्या आजाराची, त्या आजाराच्या गाभ्याची व निदानाची जी माहिती मिळते, त्या माहितीच्या आधारे रोगाचे केलेले विश्लेषण (Analysis of the Case) डॉ. हॅनेमान यांनी 'ऑरगॅनॉन ऑफ मेडिसीन' या ग्रंथात रोगाच्या विश्लेषणाविषयी १५३व्या परिच्छेदात मार्गदर्शन केले आहे. हा परिच्छेद फार महत्त्वपूर्ण आहे...

मान्सून हा तसा गुंतागुंतीचा मोसम. या दिवसांत हवा कोरडीही असते आणि दमटही. वातावरण ढगाळ असले तरीही सूर्याची हानिकारक UV-A आणि B किरणे त्वचेवर आघात करतच असतात. या मोसमात घाम तसेच सर्वसाधारण तेलकटपणाही वाढतो. म्हणूनच मान्सूनशी संबंधित त्वचेच्या समस्या दूर करण्यासाठी डॉक्टरांनी त्वचेच्या देखभालीसाठी सांगितलेली नित्यकर्मे करणे चांगले. हा विषय थोड्या अधिक तपशीलाने समजून घेऊया...

मिश्रचिकित्सा पद्धतीचा योग्य वापर करण्याचा निर्णय महाराष्ट्र सरकारने उशिरा जरी घेतला असला तरी तो सामाजिक हिताचा आहे. परंतु, कम्युनिटी हेल्थ ऑफिसरच्या भरतीपासून होमिओपॅथी डॉक्टरांना वंचित ठेवणे अन्यायकारक आहे...

ऐहिक जगात जीवन जगताना आपल्या अवतीभोवती अनेक गोष्टी असतात. वर्षानुवर्षे त्या जशा या जगात स्थिर असतात, तशाच त्या नव्या नवलाईने घडतही असतात. या नव्या-जुन्या गोष्टींप्रमाणेच अनेक घटना-प्रसंगही असतात. या गोष्टीत शहरं व शहरातील राहणीमान असतं. या गोष्टी गावाकडच्या नैसर्गिक जीवनाचा अशा रोजच्या जगण्याशी व माणसाच्या ‘असण्याशी’ जोडलेल्या असतात, त्या कधी श्रीमंती थाटाच्या, आर्थिक भरभराटीच्या असतात, कधी त्या झोपडपट्टीच्या स्वरूपात, गरिबीच्या अंधाराच्या असतात, कधी बजबजाटाच्या असतात, तर त्यात कधी स्मशान शांतता असते...