बिहार विधानसभा निकालानंतर आणि एरवीही निवडणुकांनंतर विजयी पक्षांकडून पराभूतांना सल्ला दिला जातो तो आत्मचिंतनाचा. जसे हे पक्षीय आत्मचिंतन महत्त्वाचे, तसेच आपल्यालाच आपल्या व्यक्तिगत आयुष्याकडेही असेच अगदी तटस्थपणे असेच डोकावता आले पाहिजे. आपल्याच ..

स्व-व्यवस्थापन’ म्हणजे आपल्या विचार, भावना आणि कृतींची सजग जाणीव ठेवून, गोंधळाच्या क्षणातही स्पष्टतेने प्रतिसाद देण्याची क्षमता. वेगवेगळ्या परिस्थितीत ताणतणाव प्रभावीपणे व्यवस्थापित करणे, आवेगांवर नियंत्रण ठेवणे आणि स्वतःला प्रेरित करणे. वैयक्तिक ..

मुस्कुरा लाडले मुस्कुरा देखो रोना हैं बुरा राग हैं ये बेसुरा... जो सदा हसते रहे आसू ना जिनके बहे... मुस्कुरा लाडले मुस्कुरा... गुलशन बावरा यांनी लिहिलेल्या आणि मेहमूद या गुणी नटाने गायलेल्या खूप जुन्या हिंदी गाण्याच्या ओळी ऐकत असताना मला या लेखाचे ..

आयुष्यात एखाद्या दु:खद प्रसंगानंतर किंवा कोणत्याही कारणास्तव मानसिक अथवा शारीरिकदृष्ट्या खचल्यानंतर ‘मन घट्ट करा. खंबीर व्हा’ असा सल्ला आप्टेष्ट, मित्र, गुरुवर्यांकडून बरेचदा दिला जातो. पण, ‘खंबीर व्हा’, ‘स्वत:ला सावरा’ म्हणजे नेमके काय करायचे, ..

‘आधी स्वत:ची चांगली काळजी घ्या’ असे आपण सातत्याने ऐकत असतो आणि इतरांना सूचवितही असतो. पण, ‘स्वत:ची काळजी घेणे’ याचा अर्थ प्रत्येकजण आपल्या सोयीने लावतो. कुणी व्यायामाकडे वळतं, तर कुणी अध्यात्माकडे. पण, या ‘स्व-देखभाली’त केवळ शारीरिक काळजी घेणे, ..

आजच्या काळात ‘ताण’ हा शब्द जवळजवळ प्रत्येकाच्या जीवनाचा एक अविभाज्य भाग झाला आहे. माणसाच्या आयुष्यातील हा सार्वत्रिक अनुभवच. कधी कामाचा ताण, कधी नातेसंबंधांचा ताण, तर कधी केवळ भविष्याची चिंता... हा अनुभव सर्व वयोगटांतील लोकांना कमी-अधिक प्रमाणात ..

‘स्वबोधातून स्वविकासाकडे...’ या ‘मनोवाटा’च्या मागील भागात आपण ‘स्व’चा शोध का गरजेचा आहे, ते जाणून घेतले. आजच्या लेखातून आत्मशांतीसाठीची ही अंतर्मुखता नेमकी कशी साधावी, याविषयी सविस्तर.....

स्पर्धा म्हणजे एकाच नाण्याच्या खरं तर दोन बाजू. म्हणूनच ही स्पर्धा नकोशी तरीही हवीहवीशी. स्पर्धा नाही म्हटले की तिथे स्वैराचाराचा दर्प येतो आणि अनैतिक मार्गांनी केलेली स्पर्धा ही तर घातकच. मग नेमके स्पर्धा या आयुष्याच्या प्रत्येक टप्प्यावरील अविभाज्य ..

मनाला कधीही सुटी नसते. ते सतत काहीतरी विचार करत असतं. कुणी काय बोललं, काय घडलं, भविष्यात काय होईल, इत्यादी. पण, योग आणि ध्यानाच्या साहाय्याने आपण मनाला शांत, समाधानी आणि स्थिर ठेवायला शिकू शकतो...

आजच्या युगावरच आपण खरं तर ‘स्पर्धात्मक युग’ असा कायमचा शिक्का मारल्याने, स्पर्धेचे मानवी जीवनातील स्थान लक्षात यावे. स्पर्धा तर सर्वत्र असते. मग नेमके या स्पर्धेला कसे तोंड द्यावे? स्पर्धा आणि प्रतिस्पर्धा यामध्ये नेमका फरक तो काय? यांविषयी ऊहापोह ..

आजच्या काळात देशप्रेम ही कृतीतून दिसणारी ती भावना दुर्मिळ होत चालली आहे. मोबाईलच्या स्क्रीनवर तिरंगा लावणारे अनेकजण प्रत्यक्षात देशासाठी काय करतात? हा विचार दुर्लक्षित केला जातो. राष्ट्र ही संकल्पनाच धूसर होत आहे. म्हणूनच आज नव्या पिढीला देशभक्ती ..

युद्ध आणि शांतता या गोष्टी आपण सहसा राजकारण, रणनीती किंवा इतिहासाशी जोडतो. पण, प्रत्येक संघर्षाच्या मुळाशी आणि प्रत्येक शांततेच्या प्रयत्नामागे असतो एक महत्त्वाचा घटक, मानवी मन. मानसशास्त्रज्ञांनी हे मनोविज्ञान सखोलपणे अभ्यासले असून, माणसाला युद्धाकडे ..

पहलगामच्या दहशतवादी हल्ल्यानंतर ‘दहशतवादाला धर्माला नसतो’ या विधानातील फोलपणा पुनश्च अधोरेखित झाला. तसेच या हल्ल्यानंतर कोणताही धर्म हिंसाचाराचे धडे देत नाही वगैरेही वक्तव्येही नेहमीप्रमाणे कानावर आली. त्यानिमित्ताने मानसशास्त्रीयदृष्ट्या धर्म आणि ..

जिज्ञासेच्या पाऊलवाटांवरून... जीवनाची गती विलक्षण वेगाने जात असते, त्या गतीशी जुळवून घेताना जीवन कधी एकसुरी होते ते कळत नाही. जीवनातील हा एकसुरीपणा टाळण्यासाठी, जीवनाकडे बघण्याचा दृष्टीकोन निकोप हवा. काहीतरी शिकण्याची जिज्ञासा मनी असल्यास आयुष्य ..

‘आनंदाचे डोही आनंद तरंग। आनंदची अंग आनंदाचें॥’ हे साक्षात तुकोबाच सांगून गेले. अर्थात, मी आनंदाचा डोह झालो असल्यामुळेच, माझ्यात आनंदाच्या लाटा उसळतात. म्हणजेच, आनंद हेच आनंदाचे अंग आहे. असा हा ‘आनंद’ शब्द नुसता वाचला, उच्चारला, ऐकला तरी मनस्वी सुखावणारा. ..

पालक म्हणून आपल्या मुलांना परीक्षेची तयारी करताना पाहणे, ही काहीजणांसाठी कदाचित एक तणावपूर्ण गोष्टही असू शकते. कारण, आजच्या स्पर्धात्मक युगात चांगले गुण मिळवण्याचा दबाव फक्त विद्यार्थ्यांवरच नाही, तर तो पालकांवरही असतो. पण, या कठीण काळात आपण आपल्या ..

‘प्रेम म्हणजे प्रेम असतं, तुमचं आमचं सेम असतं’ या पंक्तींप्रमाणे सौंदर्याची व्याख्याही प्रत्येकाची खरचं का हो सेम टू सेम असते? वरकरणी विचार केला, तर सौंदर्याच्या आकृतीबंध निकषांची पूर्तता होत असेल, तर ती सुंदरता, अन्यथा कुरुपता. पण, सौंदर्याची व्याख्या ..

अपेक्षा... ( Expectations ) हा शब्द अवघा तीनाक्षरी असला तरी त्याचे ओझे मात्र एखाद्याला डोंगराएवढेही वाटावे. या अपेक्षांच्या हिंदोळ्यावर नातेसंबंधांपासून ते अगदी कार्यालयीन कामकाजापर्यंत शारीरिक, मानसिक, भावनिक ओढाताणही बरेचदा वाट्याला येते. पण, ..

चुका... हा दोनाक्षरी शब्द उच्चारताच गोंधळ, भीती, अपयश यांसारख्या नकारात्मक भावनांचे दडपण मनावरील ओझे वाढवते. माणूस हा चुकतोच. चुकांमधून शिकतोही. पण, तरीही चुकांकडे बघण्याचा दृष्टिकोन ( Success ) हा सर्वस्वी चुकीचाच! मग चुकांकडे नेमके कसे बघावे, ..

समाजात अगदी पूर्वापार सद्प्रवृत्ती विरुद्ध दुष्प्रवृत्तींचा संघर्ष अविरत सुरुच आहे. कालपरत्वे जरी या संघर्षाचे स्वरुप बदलले असले तरी सज्जन, दुर्जनांची विविध रुपे आजही अगदी सहज दृष्टिक्षेपास पडतात. पराकोटीची स्वकेंद्रीत ( Self Centered ) वृत्ती आणि ..

आजच्या वेगवान जगात ‘भावनिक थकवा’ या संकल्पनेकडे त्यामुळे लक्ष वेधले गेले आहे. विशेषतः लोक दैनंदिन जीवन, काम आणि वैयक्तिक नातेसंबंधांच्या तणावांवर समायोजन करतात. ‘भावनिक थकवा’ म्हणजे केवळ थकवा येण्याची क्षणिक भावना नाही, ही भावनात्मक थकव्याची स्थिती ..

व्यक्तिगत सामाजिक जबाबदारी व्यक्तींना त्यांच्या छोट्यामोठ्या कृतींमुळे त्यांच्या जवळच्या कुटुंबात आणि मित्रमंडळात आणि अधिक पलीकडे जाऊन मोठ्या पातळीवर समाजावर विधायक परिणाम करण्यासाठी जबाबदार बनवते. ही जबाबदारी निश्चितपणे व्यक्तीच्या आतून परिवर्तनाच्या ..

मागील भागात ‘भावनिक बुद्धिमत्ता’ ही संकल्पना आपण समजून घेतली होती. आज कामाच्या ठिकाणी ही भावनिक बुद्धिमत्ता कशाप्रकारे लाभदायी ठरु शकते, त्याचे मनोविश्लेषण करणारा हा लेख... ..

भारतीय संस्कृतीत प्रत्येक सणाला विशेष धार्मिक आणि सामाजिक महत्त्व. दिव्यांचा सण असलेला दीपावलीचा सणही त्याला अपवाद नाहीच. प्रकाशाचा, नात्यांचा, स्नेहभावाचा असा हा एका सकारात्मक ऊर्जेने भारलेला आनंदोत्साहाचा दीपोत्सव... ..

नुकताच केंद्र सरकारतर्फे ‘तंबाखूमुक्त युवा अभियाना’चा शुभाऱंभ करण्यात आला आहे. एकाचवेळी डिजिटल मीडियाच्या माध्यमातून भारतातील सर्व वैद्यकीय महाविद्यालयांमध्ये दोन हजार तंबाखूमुक्ती केंद्रे सुरु करण्यात आली आहेत. तरुणांना तंबाखू सोडण्यासाठी सक्षम ..

माणूस म्हणून आपण कायमच आपल्याला चराचरांतील इतर सजीवांपेक्षा वेगळे समजत आलो आहोत. मात्र, हे वेगळे समजण्याची सवय ह्ळूहळू आपल्याला निसर्गापासूनच दूर नेऊ लागली आहे. आपण नीट निरीक्षण केल्यास निसर्गात घडणारे लहान नैसर्गिक बदलदेखील, माणसाच्या मनावर खोल ..

सुधीर मोघे यांचे गीत आणि सलील कुलकर्णी यांचे संगीत लाभलेल्या वरील काव्यपंक्ती निसर्गाशी तादात्म्य पावलेल्या मानवी स्वभावालाच अचूकपणे शब्दबद्ध करतात. अशा या निसर्गाची, त्याच्या सौंदर्याविष्काराची परिभाषाही प्रत्येकासाठी भिन्नच. कुणाला फक्त भरुन आलेले ..

नैराश्य हे केवळ प्रौढांपुरते मर्यादित नाही, तर हल्ली विद्यार्थीदशेतही कित्येकांना नैराश्याने, अपयशाने ग्रासलेले दिसते. त्यातूनच मग आत्महत्येसारखे टोकाचे पाऊल उचलण्यापर्यंत काही तरुण-तरुणींची मजल जाते. त्यामुळे कोणत्याही कारणास्तव आपले पाल्य नैराश्येकडे ..

मातृत्व हा एक परिवर्तनशील प्रवास आहे, जो स्त्रीच्या जीवनात आनंद, आव्हाने आणि गहन बदल आणतो. आनंदाचे क्षण आणि सुरुवातीच्या काळात, मातृत्वाच्या जगात कमी-चर्चेतील पैलू, विशेषतः मानसिक आरोग्याशी संबंधित असलेल्या पैलूंना समजून घेणे आवश्यक आहे. ..

तुम्हाला एखादे ध्येय साध्य करायचे आहे. परंतु, तुम्ही ते तुम्ही सध्या करू शकत नाही, असे दिसते. कदाचित तुम्हाला नक्की काय करायचे आहे, हे माहित असेलही. परंतु, ते तुम्हाला जमत नाही. कदाचित तुम्ही निराश असाल. कारण, तुम्हाला शिस्त कशी तयार करावी, हे माहित ..

मानवी मानसशास्त्राच्या गुंतागुंतीच्या परिघात, self discipline and honesty या दोन गुंफलेल्या संकल्पना वैयक्तिक विकासाचे आधारस्तंभ म्हणून उभ्या आहेत. एकत्रितपणे, ते एक गतिमान जोडी तयार करतात, जी जीवनातील आव्हाने पेलायची, आपल्या ध्येयांचा पाठपुरावा ..

शिस्तबद्ध मुले त्यांच्या भावना आणि वर्तन नियंत्रित करण्यास आपसूक शिकतात आणि ते जबाबदार निवडी करण्यात अधिक सक्षम बनतात. शैक्षणिक यशासाठी हे खूप आवश्यक आहे. कारण, जे विद्यार्थी आपल्या भावनिक आवेगांवर नियंत्रण ठेवू शकतात ते त्यांच्या अभ्यासावर लक्ष ..

‘लेट्स इमॅजिन टुगेदर फाऊंडेशन’च्या माध्यमातून वनवासी पाड्यातील तसेच दुर्गम गावखेड्यातील विद्यार्थ्यांसाठी शैक्षणिक कार्य केले जाते. खारीचा वाटाच तो! यादरम्यान आलेल्या अनुभवांचे हे शब्दचित्रण... ..

मानवी विचार, कृती यांचा विषामृताचा खेळ आणि या खेळातील खेळाडू ओळखण्याचे कौशल्य आयुष्यात जितके लवकर आत्मसात करता येईल, तितकेच आयुष्य सुकर ठरेल...

माणसाच्या क्षुद्रतेकडे आपले लक्ष वेधले जात असते, कारण ते वास्तविक खरेपणापेक्षा जरी दुर्मीळ असले तरी क्षुद्रता अधिक लक्षणीय आणि सनसनाटी आहे. दुर्दैवाने, क्षुद्रतेचा आणखी एक पैलू जो त्यास अधिक दृश्यमान बनवतो तो म्हणजे तशा प्रकारच्या वागणुकीला अनेकदा ..

एकाकीपणा हा केवळ भावनिक, मानसिकच नव्हे, तर शारीरिक आरोग्यावरही तितकाच परिणाम करणारा ठरु शकतो. म्हणूनच एकाकीपणाच्या या जंजाळातून सुटायचे असेल, तर तुम्हाला समाजाशी जोडण्यापासून रोखणारी सर्व भीती, बंधने सर्वप्रथम दूर सारा आणि एकाकीपणालाच एकटे पाडा! ..

कामाच्या ठिकाणी कमी झालेली उत्पादकता, शाळेतील विद्यार्थ्यांची खराब कामगिरी आणि लोकांचा कमी झालेल्या चांगल्या कार्यातील नागरी सहभाग आणि सामाजिक नात्यांचा वियोग, हा एकटेपणशी संबंधित आहे. ..

मुंबई आणि परिसरात फटाके फोडण्यासाठी न्यायालयाने दोन तासांची कालमर्यादा निश्चित जरुर केली होती. मात्र, दुर्दैवाने त्याचे पालन झाले नाही, हे वास्तव. पण, यामागचे नेमके कारण काय? तर काही नागरिकांची आत्मकेंद्री, कुटुंबकेंद्री आणि उत्सवकेंद्री वृत्ती! ..

कधी तुमच्याकडे असलेली तुमची मूल्ये तुमच्यासाठी आवश्यक नसतील किंवा कधी कधी असेही होते की, तुमची सध्याची मूल्ये तुमच्यावर दुसर्‍यांकडून कदाचित लादली गेलेली असतात. पण, तुमची वैयक्तिक मूळ मूल्ये ही तुमची ‘नॅव्हिगेटिंग सिस्टीम’च म्हणता येतील. मनातील ..

सामान्य व्यक्तीला जवळजवळ दररोज प्रलोभनांचा सामना करावा लागतो. जोपर्यंत मोह केवळ एक विचार म्हणून अस्तित्वात आहे, तेव्हा तो स्वतःच सामान्य असतो आणि बहुतेक वेळा निरुपद्रवी असतो. मोह हा खिडकीतून आपल्यावर नजर ठेवणारा सैतान आहे. त्याला आत बोलावणे आणि ..

नकारात्मक विचार सामाजिक चिंता, नैराश्य, तणाव आणि आत्मसन्मान कमी होणे यांसारख्या समस्यांना कारणीभूत ठरू शकतात. आपण नकारात्मक विचार बदलायचे म्हटले म्हणजे, आपण आता कसे विचार करता आणि परिणामी समस्या समजून घेणे आवश्यक आहे. नंतर हे विचार बदलण्यासाठी किंवा ..

एखादी व्यक्ती मुक्त राष्ट्रात राहते, तरच ती मुक्त असल्याचे म्हटले जाते. एखादे राष्ट्र स्वतंत्र आहे, असे तेव्हा म्हटले जाते, जेव्हा त्या राष्ट्राने ते स्वातंत्र्य आपल्या नागरिकांना प्रदान केले असेल तरच. अशा प्रकारे व्यक्तिस्वातंत्र्य आणि राष्ट्रीय ..

सकारात्मकता ही चांगली गोष्ट आहे. जेव्हा सकारात्मकतेची स्वतःवर सक्ती केली जाते, जेव्हा ती नकारात्मक भावनांवर मुखवटा घालण्यासाठी वापरली जाते आणि जेव्हा ती समस्यांना सामोरे जाणे टाळण्यासाठी वापरली जाते, तेव्हा ती विखारी बनते. ..

काही सकारात्मक व्यसने आहेत, जी तुमच्या निरोगी जीवनात समाविष्ट करण्यासाठी उपलब्ध असू शकतात! जेव्हा तुम्ही स्वतःला हानिकारक व्यसनांनी जखडलेले दिसाल आणि तुम्ही स्वतःला त्यापासून मुक्त करू इच्छित असाल, तेव्हा सकारात्मक व्यसन निर्माण करणे हा एक उत्तम ..

कोणत्याही मानसिक आरोग्याच्या समस्येवर सकारात्मक मानसिकता हा सर्वोत्तम उपाय आहे. जर तुम्ही सकारात्मक विचार केला, तर तुम्हाला मानसिक आरोग्य समस्या येण्याची शक्यता कमी आहे. ..

नेहमी सकारात्मक राहण्यासाठी आणि निरोगी संज्ञानात्मक कार्य तयार करण्यासाठी तुम्हाला मेंदूच्या आरोग्यावर पुरेपूर लक्ष देणे आवश्यक आहे. सकारात्मक भावनांद्वारे आपण मिळवलेले वैयक्तिक स्रोत टिकाऊ असतात. ते आयुष्यभर आपल्यासोबत राहतात आणि लवचिकता निर्माण ..

सकारात्मक विचार केल्याने कर्करोगावर मात करण्याचा, भावनिक अडचणीचा प्रवास खरोखरच सोपा होऊ शकतो. त्या व्यक्तीला कोणतेही दु:ख, राग किंवा त्रास व्यक्त करण्यात सहज वाटते. अशा भावनांकडे दुर्लक्ष केल्याने किंवा दडपून टाकल्याने व्यक्ती अत्यंत निराश होतात. ..

स्वतःला मायग्रेनपासून मुक्त करून, तुम्ही अधिक सकारात्मक मानसिकता जोपासू शकता आणि वेदनांबद्दल तुमच्या शरीराच्या प्रतिसादावर संभाव्य प्रभाव टाकू शकता. मायग्रेन-मुक्त जीवनाचा आनंद लुटण्याचा, तुम्हाला आवडत असलेल्या क्रियाकलापांमध्ये गुंतून राहण्याचा ..

आपल्या त्वचेच्या स्थितीवर भावनांचा प्रभाव पडतो, हे समजल्यावर, आपल्या मानसिक आरोग्याची काळजी घेणे आवश्यक आहे. आशावादी वृत्ती काळाची गरज आहे. त्याविषयी... ..

सध्या कोरोना पुन्हा एकदा डोके वर काढत असताना दिसत आहे आणि त्यामुळे होणारे वैयक्तिक आणि सामाजिक नुकसान लक्षात घेता, आजूबाजूच्या लोकांनी मनोवैज्ञानिक प्रतिकारशक्ती निर्माण करण्याची गरज आजही तितकीच महत्त्वाची आहे. ..

मनाला चांगले वाटेल असे काहीतरी केल्याने व शोधल्याने तुमच्या शरीरावर सकारात्मक परिणाम होईल आणि तुम्हाला रोगाशी लढण्यासाठी अधिक सामर्थ्य मिळेल... ..

सकारात्मक विचार मानसिक आरोग्य सुधारू शकतो, तणाव कमी करू शकतो आणि हृदय व रक्तवाहिन्यांसंबंधी आरोग्यदेखील चांगले करू शकतो, तरीही आपल्यापैकी बरेचजण नकारात्मक विचारांच्या जाळ्यात बर्‍याच वेळा अडकले आहेत. ..

नकारात्मकतेच्या दीर्घकाळ होत राहिलेल्या आक्रमणामुळे गंभीर आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात. ..

माणूस म्हणून आपल्या सगळ्यांमध्ये एक महत्त्वाचे साम्य आहे, जे आपल्या मेंदूच्या कार्याचा अविभाज्य भाग आहे. तो अविभाज्य भाग म्हणजे आपण सगळे दिवसभर विचार करत असतो. यालाच सामान्यतः आपण आपला ‘आतील आवाज’ वा ‘आत्मचर्चा’ असेही म्हणतो. आपल्या सर्वांच्या मनात ..

‘सकारात्मक मानसशास्त्र’ हा नवीन विषय आरोग्यातील आजाराच्या किंवा रोगाच्या संकल्पनेच्या पलीकडे विस्तारित झाला आहे आणि सकारात्मक दृष्टीने निरोगी व सशक्त असणे म्हणजे नक्की काय, हे परिभाषित करण्याचा प्रयत्न करत आहे...

यश म्हणजे नक्की काय असतं? तुमच्यासाठी यशाचा अर्थ काय? यश तुम्हाला काय करण्यास प्रोत्साहित करते? यशस्वी लोकांकडे खूप पैसे आहेत का? मोठ्या गाड्या आणि बंगले आहेत का? ते निरोगी आहेत का? त्यांचे सुंदर कौटुंबिक संबंध आहेत का? त्यांना छान मुले आहेत का? ..

तुमची स्वप्ने जीवंत ठेवा. समजून घ्या की, काहीही साध्य करण्यासाठी स्वतःवर विश्वास, दूरदृष्टी, कठोर परिश्रम, दृढनिश्चय आणि समर्पण आवश्यक आहे. लक्षात ठेवा, जे स्वतःवर विश्वास ठेवतात त्यांच्यासाठी सर्व काही शक्य आहे. परवाच गाजलेल्या ‘फिफा वर्ल्डकप’च्या ..

लोक अशा हिंसक आणि अपमानास्पद नातेसंबंधात का राहतात, हा प्रश्न बरेचदा पडतो. अर्थात, जे लोक अशा नात्यात राहतात, याचा अर्थ ते त्यासाठी जबाबदार आहेत, असं त्यात सुचविण्यासारखे आहे. जे सारासार विचार करतात, तथ्यात्मक वाटत नाही. त्याऐवजी हानी करणार्‍या ..

माणसाच्या जगात आनंदावर लक्ष केंद्रित करण्याच्या प्रक्रियेवर अधिक भर दिला जातो आणि दुःखाला निरुपयोगी भावना मानली जाते. पण दुःखासारखी एक नकारात्मक भावना आपल्याला आपल्या जीवनाबद्दल, आपल्या भावनांबद्दल आणि सभोवतालच्या परिस्थितीबद्दल विचार करायला लावू ..

आवश्यक तितक्या वेळा स्वतःलाआठवण करून द्यावी लागते की, तो क्षण खरोखर काय सांगतो आहे, हे पाहण्यासाठी तुम्हाला त्याबद्दल काय वाटते, ते पाहण्यासाठी नाही. तो क्षण जसा आहे तसा स्वीकारा, म्हणजे तुम्ही त्या क्षणाचा सर्वोत्तम उपयोग करू शकता. येणार्‍या भावी ..

मानसिक आरोग्याशी संबंधित कलंक तोडण्यासाठी आणि सामाजिक भेदभाव टाळण्यासाठी आपण स्वतःला आणि इतरांना मानसिक आरोग्याबद्दल शिक्षित केले पाहिजे. आपली भाषा एक प्रकारे त्यांच्यासाठी पोषक बनविली पाहिजे. त्यांचे नैतिक खच्चीकरण ना होता, त्यांचे आत्मिक बळ ..

लोक सर्वसामान्यपणे भयंकर गोष्टींकडे लक्ष वेधून घेतात, हे आपल्या लक्षात घेण्याच्या आणि तणावावर प्रतिक्रिया देण्याच्या आपल्या क्षमतेचा भाग आहे. जगण्याचे तंत्र जरी आपण काळानुसार शिकलो, तरी जीवनातील भयंकर, धोक्याच्या आणि भीतिदायक गोष्टींची उत्तम जाणीव ..

शालेय जीवनात आपल्याला शिकवले जाते की, गोष्टी एकतर बरोबर आहेत किंवा चुकीच्या आहेत. याचा अर्थ ती एक परिपूर्ण गोष्ट आहे. तरीही वास्तविक जीवनात काहीच परिपूर्ण नसतं. परिपूर्णता ही एक मानवी संकल्पना आहे आणि ज्या विचारांनी ती निर्माण केली आहे, त्याशिवाय ..

‘स्मार्ट’ लोकांचे आपल्या अस्तित्वाकडे व ते सुरक्षित ठेवण्याकडे व्यवस्थित लक्ष असते. राजकारणात आपण अनेक न पटणार्‍या वा न उलगडणार्‍या पक्षीय युती-आघाडी पाहत असतो. त्यात कित्येक वेळा स्वार्थ दडलेला असतोच. शेवटी तो अस्तित्वाचे संरक्षण करण्याचा भाग ..

माणसाला आपल्या आयुष्यात कुठल्याही क्षेत्रात काम करताना एक महत्त्वपूर्ण पाया रोवावा लागतो, जो भक्कम आहे, ज्याच्यात चिरस्थायी स्थिरता प्रदान करण्याची क्षमता आहे, मग जगात काहीही बदल घडले तरी चालेल. याशिवाय आपल्या निर्णय आणि कृतीसाठी जबाबदार असणे म्हणजे ..

ज्यांचे मानसिक कल्याण परिस्थिती चांगली असे लोक दीर्घ आणि आरोग्यपूर्ण आयुष्य जगतात. उत्तम गुणवत्ता वा दर्जा असलेले आयुष्य या लोकांना जगणे अधिक सोपे जाते, शिवाय अशा लोकांच्या सामाजिक समस्यांशी फारसा संबंध नसतो. मानसशास्त्रात असे आढळून आले आहे की, ..

योगाचे उच्चतम उद्दिष्ट हे आत्मसाक्षात्कार मिळवण्यासाठी आहे, ज्ञानाप्राप्ती आहे. ही संकल्पना जरी गूढ भासत असली, तरी योगी हे करताना अनेक दिवस वा आठवडे त्यांना ध्यान करावे लागते. ..

काही सामाजिक जीवनात लाजाळू असणारी मुलं घरी तशी सुखासमाधानातच होती. त्यांना पुन्हा शालेय जीवनात गुंतून राहताना मोठा संघर्ष करावा लागणार आहे. ज्या मुलांना महामारीच्या आधी मानसिक आरोग्याच्या समस्यांचा सामना करावा लागला होता, ज्यांच्या पालकांना सतत ..

रोजगारातील महिलांसाठी कामाची संकरीत प्रणाली, वापरून स्त्रियांची आर्थिक गळचेपी थांबवली पाहिजे. महिलांच्या या ‘न्यू नॉर्मल’मध्ये त्यांची आरोग्याची काळजी, आर्थिक सक्षमता आणि मानसिक आधार या गोष्टींचा व्यवस्थित विचार झाला पाहिजे. घरात त्यांचे शोषण होत ..

'कोविड’च्या महामारीने संपूर्ण जगात आपल्या दैनंदिन जीवनाकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन निश्चितपणे बदलला आहे. या काळात आपण सगळ्यांनीच बर्‍याच अकल्पित गोष्टींचा अनुभव घेतला...

‘नवीन सामान्य’ किंवा ‘न्यू नॉर्मल’ हे जगात अस्थिरता आणि अनिश्चितता या पार्श्वभूमीवर स्थिरावणार आहे. त्यामुळे विकसित, विकसनशील आणि अविकसित असे सगळेच देश काही महत्त्वाच्या आर्थिक राजकीय निर्णयाचा नवा मार्ग निवडतील, हे निश्चित. विविध देशांची सरकारे ..

एकंदरीत आपल्याला दिसून येते की, ज्या देशात लोकांना सुरक्षित वाटते, विश्वास जास्त वाटतो, सरकार विश्वासार्ह, प्रामाणिक व पारदर्शक वाटते, त्या देशाचा आनंद निर्देशांक उच्च पातळीवरचा आहे...

शासकीय कर्मचार्‍यांचे गाव घडविण्याचा ध्यास बाळगून शैक्षणिक चळवळ उभारणार्‍या सत्यवान यशवंत रेडकर या अवलिया तरुणाविषयी.....

क्लेशकारक आणि वेदनादायी प्रसंग स्त्रियांमध्ये आणि पुरुषांमध्ये घडत असतात. यात शारीरिक, मानसिक आणि लैंगिक छळाबरोबरच युद्ध दहशतवाद, घरगुती हिंसा, दुसर्‍यावर झालेल्या हिंसेच्या घटनांचे दर्शन, अपघात आणि नैसर्गिक विपदांचा समावेश होतो, या घटनांचा त्यातून ..

आज मार्च महिन्याचा पहिला दिवस आणि मार्च महिना म्हटलं की परीक्षेचा महिना आणि परीक्षा म्हटलं की नुसतं टेन्शन! पण, परीक्षांकडे एक शिक्षा म्हणून न पाहता, त्याला सकारात्मकतेची परिभाषा जोडल्यास निश्चितच या परीक्षा ताणतणावाचे रुप धारण करत नाहीत. त्यासाठी ..

आता ‘खरं प्रेम’ काय असतं? लोक काय काय करतात, ते सिद्ध करायला? तर मुळातच आपण प्रेमाचा एक त्रिकोणी सिद्धांत समजून घ्यायला पाहिजे. तसे प्रेमाचेही अनेक सिद्धांत आहेत. वैयक्तिक नात्यातल्या प्रेमाच्या दृष्टिकोनातून रॉबर्ट स्टर्नबर्ग यांनीं त्रिकोणी सिद्धांत ..

अमेरिकेच्या ‘अपोलो-११’ने मानवनिर्मित मिशन शक्य करुन दाखविले. अशाप्रकारच्या अशक्यप्राय गोष्टी शक्य करुन दाखवत मानवाने रचलेल्या इतिहासावर अनेक ग्रंथ आणि खंड लिहिता येतील. तो असा कुठला घटक आहे, ज्यामुळे एखादी गोष्टी शक्य होईल की नाही, हे सांगता येईल...

खेळाच्या रणांगणात, मग तो खेळ कुठलाही असेल, आत्मविश्वासाचे सातत्य अत्यंत महत्त्वाचे. या आत्मविश्वासाच्या एका ध्रुवबिंदूवर खेळाडूत त्याच्या सक्षमतेबद्दल आत्मविश्वास दिसत नाही, तर दुसऱ्या ध्रुवबिंदूवर खेळाडूत एकप्रकारची निराधार अजिंक्यपणाची अहंमन्यता ..

कुठल्याही खेळाडूची फक्त खेळ आणि खिलाडू वृत्ती उत्तम असून चालत नाही, तर त्यासाठी गरज असते ती ‘फिटनेस’ आणि ‘डाएट’ या दोन्हींची. खरंतर तुम्ही खेळाडू असाल अथवा नसाल तरी ‘फिटनेस’ आणि ‘डाएट’ यांना जीवनशैलीत स्थान देणे तितकेच महत्त्वाचे. तेव्हा, आजच्या ..

जमिनीवर आदळून पुन्हा जिद्दीने आकाशाला गवसणी घालायची... त्यांची जमात न थांबणारी न थिजणारी... आपल्या भारतातसुद्धा अरुणिमा सिंग, पुलेला गोपिचंद, युवराज सिंग, ‘मॅग्निफिसंट मेरी’ उर्फ ‘मेरी कॉम’ या सगळ्यांच्या सातत्याने आणि अदम्य अस्तित्वाचे वर्णन करायला ..

आपण सगळेच जाणतो की, व्यक्तीच्या आयुष्यात यश हे त्याच्या वृत्ती वा दृष्टिकोनावर अवलंबून असते. नैसर्गिक प्रतिभा महत्त्वाची आहेच. खेळांत काय किंवा इतर गोष्टींमध्ये काय, ‘टॅलेंट्स’ वा प्रतिभा महत्त्वाच्या आहेतच, पण त्याहीपेक्षा अधिक निर्णायक ठरते ते ..

तणावाचा पूर्ण अभ्यास, त्याची उत्पत्ती, आपले असलेले स्रोत, नियंत्रणाची योजना आणि मानसिक सक्षमता ही खेळाडूंसारखीच प्रत्येक व्यक्तीस आवश्यक आहे. शेवटी प्रश्न असतो तो आपण तणावाशी झुंजण्यासाठी किती प्रगल्भ आहोत, तयार आहोत...

सामान्यत: एखाद्या खेळाडूकडे त्याला ज्या खेळात उत्तम प्रदर्शन करायचे आहे, पदक मिळवायचे आहे, त्यासाठी शारीरिक आणि मानसिक ‘फिटनेस’ ठेवायचा आहे, या महत्त्वाच्या ‘गरजा’ परिपूर्ण करताना त्या कशा हाताळायच्या, त्यांच्या मनात खात्री आहे की नाही, त्यांना ..

टोकियो २०२०’ ऑलिम्पिक अनेक गोष्टींमुळे लक्षात राहील. अर्थात, अशाप्रकारे जागतिक पातळीवरील स्पर्धा, त्या खेळापलीकडे तिथे घडणार्‍या खेळाशी आणि खेळाडूंशी निगडित अशा अनेक घटना आणि कथांमुळे गाजत असते. पण, यावेळी ही स्पर्धा काही विशेष घटनांमुळे गाजली. ..

तणावाच्या अशा परिस्थितीला कसे सामोरे जायचे वा त्याचा प्रतिकार कसा करायचा, हे एक जबरदस्त आव्हान खेळाडूंच्या समोर उभे ठाकलेले असते. उच्च प्रतीच्या राष्ट्रीय व जागतिक खेळांच्या मॅचेस किंवा अ‍ॅथलेटिक स्पर्धेतयश आणि अपयश हे अतिशय छोट्या फरकामुळे मिळत ..

एक शास्त्रीय भाषेतील व्यक्तिमत्त्वाची व्याख्या सांगते की, वर्तवणूक, भावनिक प्रवृत्तीविषयक आणि मानसिक अंगाचे घटक एकत्रित येऊन जी संमिश्र प्रतिमा बनते ते म्हणजे व्यक्तिमत्त्व. दुसरी एक सर्वसामान्य व्याख्या सांगते की, एखादी व्यक्ती एकांतात असताना किंवा ..

‘ऑलिम्पिक’ने आपल्याला एक मुक्त अनुभव घेण्याची विलक्षण संधी दिली होती. मने खरी तर ‘वढाय वढाय’ झाली होती. आपण काही टोकियोच्या प्रांगणात हुंदडत नव्हतो, पण मनाला मात्र मरगळ झटकून टाकायची संधी मिळाली होती. खरंच खेळाचं विश्व किती विश्वाव्यापी आहे. अनेक ..

इतर मंडळींना या अतिहळव्या मंडळींशी नक्की कसं वागायचं, हे कळत नाही आणि मोकळेपणे वागता येत नाही. लोक चक्कं घाबरूनच वागतात. कशाने काय बिनसेल, सांगता येत नाही. या दबावाखाली मित्रमंडळी अनेक गोष्टी जरा जपूनच आणि लपूनच करतात. त्यामुळे अनेकदा होतं काय की, ..

आयुष्य आपल्याला आश्चर्यचकित करण्याचे अनेक मार्ग शोधत असते. यामुळे ‘आलिया भोगासी असावे सादर’ या उक्तीप्रमाणे आयुष्याला ते जसे त्पहरी आहे, अकल्पित आहे, तसे स्वीकारल्यास आपण तरी तयार राहू, येणार्‍या कुठल्याही परिस्थितीशी दोन होत करायला...

आपण आपल्या प्रसन्नतेची आणि सर्जनशीलतेची जबाबदारी स्वत: घेऊ शकतो, यासाठी सगळ्यात महत्त्वाचा गुण आपण आपल्यात विकसित करू शकतो तो म्हणजे परिस्थिती प्रतिकूल असताना सकारात्मक कसे राहायचे? ‘हम होंगे कामयाब एक दिन’ या वाक्यात असणारी प्रचंड ऊर्जा आणि विश्वास ..

सत्याला कोसो दूर ठेवणार्‍या या व्यक्ती आपल्या अहंकारालाच आपल्या जीवननाट्याचे निर्देशन करायला लावतात. आपल्या आयुष्यात उत्कर्ष होण्यासाठी आवश्यक सामग्री मिळते, पण विधायक मतं मात्र परिस्थितीजन्य सत्य आणि मानवी मूल्यांच्या आधारावर असावी लागतातमतं खूप ..

आपण कल्पनाशक्तीचा प्रभावी वापर करून एक स्वतःची शांतचित्त व स्वस्थचित्त अशी जागा निर्माण करायची आपल्याच कल्पनेत. मग तो समुद्रकिनारा असेल, मंदिर असेल, चर्च असेल व बाग असेल, जेव्हा जेव्हा मन चंचल होईल व चाळवेल, तेव्हा आपण या कल्पनेतील स्थळावर निवांत ..

कल्पना करणं हे मानवी विचारांचा सर्जनशील पैलू आहे. जे कधी आपल्या आयुष्यात घडलंच नाही वा शक्यतेच्या बाजूने कधी घडणार नाही, अशा गोष्टींची कल्पना करणं ही सामान्य बुद्धीला जमणारी गोष्ट नाही, म्हणून तर अशा प्रकारे हाताळलेले अनैसर्गिक चित्रपट लोकांना खूप ..

परिपूर्णतेचे वेडे असलेल्या व्यक्ती अवास्तविक अपेक्षा बाळगतात. या उच्च प्रतीच्या अवास्तविक अपेक्षा केवळ त्यांच्यापुरत्याच मर्यादित असतात, असे नाही. आपल्या अवतिभोवतीच्या लोकांबाबत तितक्याच अपेक्षा ठेवून असतात. यामुळे ते लोकांवर टीका करायला किंवा त्यांच्यातील ..

आनंद आपल्याजवळच आहे, आपल्यातच आहे, याची जाणीव जादूई आहे. त्यामुळे आपली आनंद घेण्याची क्षमता वाढते आणि आपल्या वातावरणात असणार्‍या आनंदाची मग तो निसर्ग असेल, माणसं असतील, कलात्मकता असेल, आपण यातून सहज आनंद मिळवतो...

स्त्रियांनी मात्र एका महत्त्वाच्या गोष्टीकडे लक्ष देणे आवश्यक आहे; ती म्हणजे, तिने स्वतःला उन्नत्तीपासून दूर ठेवू नये. जीवनात भरारी घेताना स्वतःवर पारंपरिक सांस्कृतिक मर्यादा घालून घेऊ नये. या वर्षीचे जागतिक महिला दिनाचे घोषवाक्य फार समर्पक होते. ..

अब्राहम मास्लो या तत्त्ववेत्याच्या सिद्धांतानुसार माणसाच्या ज्या मूलभूत गरजा आहेत; जसे की, अन्न, निवारा याबरोबरच सुरक्षितता हीसुद्धा एक अत्यंत महत्त्वाची गरज मानली जाते. ही मूलभूत गरज जर पूर्ण नाही झाली, तर त्याच्या इतर उच्च गरजाही पूर्ण होत नाहीत. ..

सगळ्या विधायक लोकांच्या मनात बरे-वाईट संदेह असतातच आणि नेहमीच असणार, पण आपण या संदेहांचे, शंकांचे मंथन कसे करतो, हे महत्त्वाचे आहे...

ज्या लोकांना मोह आवरता येत नाही, त्यांच्यात इच्छाशक्तीची पातळी तरी कमी असते किंवा त्यांनी इच्छाशक्तीचा यथोचित वापरच केलेला नसतो. यासाठी इच्छाशक्तीचा वापर आपण आपल्या आयुष्यात कसा करायला पाहिजे, हे जाणून घेणे आवश्यक आहे. आपल्या भावनांचा इच्छाशक्तीशी ..

आपला दृष्टिकोन आपली जगण्याची कथा किती विधायक असावी, हे ठरवणार! या जगात सगळंच काही भव्यदिव्य, अतिआरामदायी आहे, असे नाही. किंबहुना, खाचखळगेच अधिक आहेत. आपण आपल्या वृत्तीतील आणि बाह्यजगातील अनेक पिशाच्च्यांबरोबर जगत आहोत. आयुष्यात काळोख आतही आहे आणि ..

आयुष्यात कधी ना कधी प्रत्येकाच्याच मनात अपराधीपणाची भावना निर्माण होते. ही भावना कधी तात्पुरती, तर कधी दीर्घकाळही मनाला पोखरुन काढते. इतके की, एखादी व्यक्ती स्वत:लाच दोषी मानते, स्वत:चीच घृणाही करु लागते. त्यामुळे अन्य भावभावनांप्रमाणेच ही भावनादेखील ..

आजच्या धकाधकीच्या जीवनामध्ये ताणतणाव हा माणसाचा मित्र झाला आहे. कोणत्याही क्षणी हा त्याची साथ सोडत नाही. मात्र, जरी हा मित्रासारखा सतत सोबत असला, तरी त्याची संगत माणसाला विषारी फळेच चाखायला देते. त्यामुळे त्याची संगत टाळलेलीच बरी. ताणतणावामुळे मानवी ..

आपल्याकडे कुठल्याही घटनेकडे, गोष्टीकडे पाहण्याचे सर्वसामान्यपणे फक्त दोनच पर्याय असतात - एक तर चांगले किंवा वाईट. काळे किंवा पांढरे एवढेच! मधला राखाडी रंग जणू आपल्या खिजगणतीतही नसतो. विचार आणि वर्तनाच्या बाबतीतही मानवी मानसिकता अशाचप्रकारे प्रत्यक्ष ..

एकांत... नुसता हा शब्द जरी उच्चारला तरी मनाला एक आत्मीय समाधानाची झुळूक हलकेच स्पर्शून जाते. असा हा एकांत सगळ्यांनाच अगदी हवाहवासा, कोणाला निसर्गाच्या सान्निध्यात गवसणारा, तर कोणाला समुद्री लाटांच्या गर्जनातही आत्मानुभूतीचा अनुभव देणारा...त्यामुळे ..

अनेकवेळा तणावाचे मूळ हे परिस्थितीत नसून, आपण त्या परिस्थितीला कसा प्रतिसाद देतो, यामध्ये असते. या प्रतिसादामध्ये संवादाची भूमिका फार मोठी आहे. कारण, योग्य संवाद झाल्यास अनेक वाद टाळता येतात, नाती घट्ट होतात आणि मानसिक शांतता मिळते...

अवतीभोवतीच्या जगात आपण किमान दहाएक माणसांना तरी दररोज भेटतोच आणि अनेकजण आपल्याला ओळखतही असतात. लोक आपल्याला नावाने ओळखतात, चेहरा लक्षात ठेवतात, आपल्या व्यवसायाबद्दल, यशाबद्दल किंवा आपण समाजात पार पाडत असलेल्या भूमिकांबद्दल माहिती ठेवतात. पण, त्यापैकी ..

‘कोऽहम ते सोहम’ या ‘स्व’शोधाच्या प्रवासाला केवळ आध्यात्मिक आधार नसून, व्यक्तीच्या सर्वांगीण विकासात ‘मी कोण?’ या प्रश्नाचे उत्तर सापडणेही तितकेच महत्त्वाचे. त्यामुळे कौटुंबिक, सामाजिक संवादाबरोबरच आजच्या काळात स्वसंवादाचे महत्त्वही प्रकर्षाने अधोरेखित ..

सन ही केवळ शारीरिक किंवा मानसिक बाब नसून, ती माणसाच्या आत्म्याशीही निगडित आहे. व्यसनात अडकलेले अनेक लोक एकप्रकारच्या अंतर्गत रितेपणाची भावना व्यक्त करतात, जणू आत्म्याला भोक पडले आहे, अशी ही अनुभूती. या अवस्थेत माणूस आपल्या जीवनातील उद्देश, आपले ..

शाळा म्हणजे आनंदाचे ठिकाण असायला हवे. पण, काही मुलांसाठी ते भीतीचे कारण बनते. मुलं लहान असो वा मोठी; कधी कधी त्यांना शाळेची एक अनामिक भीती वाटते. ही भीती केवळ अभ्यासाची नसते; मित्र बनवणे, वर्गात बोलणे, परीक्षा देणे, शिक्षकांचे लक्ष आपल्या कामगिरीकडे ..

समाजोन्नतीसाठी तंबाखू सेवनमुक्ती अत्यावश्यक आहे. तंबाखूचा उपयोग पूर्वी प्रतिष्ठेचे प्रतीक समजला जात असे. मात्र, आज ते जगात एक घातक आरोग्यविषयक संकट ठरले आहे. दरवर्षी जगभरात सुमारे ८० लाखांहून अधिक मृत्यू तंबाखूमुळे होतात, असे ‘जागतिक आरोग्य संघटने’चे ..

खरी देशभक्ती ही केवळ घोषणांनी किंवा प्रतीकांनी सिद्ध होत नाही, तर ती आपल्या आचार-विचारांतून आणि कृतीतून प्रकट होते...

पहलगाम दहशतवादी हल्ल्यानंतर पाकिस्तानला धडा शिकवण्यासाठी भारताकडे युद्धाशिवाय पर्याय नाही, असे मानणारा देशात बहुसंख्यांचा एक गट. दुसरीकडे युद्ध हे कोणत्याही समस्येवरचे समाधान असू शकत नाही, या विचारांसह ‘हे युद्धाचे नव्हे बुद्धाचे युग’ या उक्तीवर ..

article on what exactly difference between emotional regulation and suppression समुद्रांच्या लाटांसारख्या मानवी भावभावना या अत्यंत प्रवाही. कधी अगदी शांत, तर कधी रौद्र. म्हणूनच अशावेळी भावनिक नियमनाची प्रक्रिया संतुलित आयुष्यासाठी महत्त्वाची. तेव्हा, ..

( Mananand or Dhananand ) पैशाने आनंद विकत घेता येत नाही, ही उक्ती आपण अगदी लहानपणापासूनच ऐकलेली. पण, तरीही शिक्षण, नोकरी-व्यवसाय हे सगळे शेवटी पैशासाठी अन् पोटासाठी! मग माणसाने नेमके जगावे तरी कशासाठी? धनानंदासाठी की मनानंदासाठी? या द्वंद्वाच्या ..

क्षयरोग अर्थात टीबी हा आजही जगभरातील एक गंभीर संसर्गजन्य आजार असून, लाखो लोकांना त्याचा संसर्ग होताना दिसतो. जागतिक क्षयरोग दिन दरवर्षी दि. २४ मार्चला पाळला जातो. त्यानिमित्ताने या रोगातील संभाव्य धोक्यांचा आणि त्यावरील उपचारांचा घेतलेला मागोवा.....

सध्या राज्यात दहावी आणि बारावीच्या बोर्डाच्या परीक्षा सुरु असून, सर्व विद्यार्थी अभ्यासात गर्क आहेत. आता परीक्षा म्हटले की, चिंता, तणाव हे ओघाने आलेच. पण, विद्यार्थ्यांनी आणि पालकांनीही परीक्षेच्या काळातील तणावाचे योग्य व्यवस्थापन केल्यास, ‘परीक्षेचा ..

आपल्या पुराणांमध्ये सांगितले आहेच की, परोपकार हे पुण्याचे, तर इतरांना पीडा देणे हे पापाला आमंत्रित करते. पण, दुर्दैवाने परोपकाराची भावना हळूहळू समाजातून लोप पावताना दिसते. ‘मी आणि माझे’ यापलीकडे विचार करणारी समाजशील व्यक्तिमत्त्वेही विरळाच. म्हणूनच ..

चुकांमधून शिकतो तोच खरा माणूस. म्हणूनच म्हणतात की, अपयश ही यशाची ( Failure to Success ) पहिली पायरी आहे. पण, अपयशातून यशाकडे मार्गक्रमण करण्याची प्रक्रिया ही वरकरणी वाटते तितकी सोपी नाही. यामध्ये बाह्यप्रेरणा, अंत:प्रेरणेसह कृतज्ञतेचाही सराव करावा ..

आयुष्यात पुढे ( Life Future ) जाण्यासाठी थोडे मागे वळून का होईना पाहावे लागतेच. नवीन वर्षाची आणि भविष्याचीही पाऊलवाट धरताना, भूतकाळात डोकावण्याशिवाय पर्याय नाही. हे असे नेमके का, यामागचे मानसशास्त्र उलगडणारा हा लेख... ..

'भावनिक थकवा’ हा ‘बर्नआऊट’चा केंद्रबिंदू आहे. जेव्हा तुमचे भावनिक स्रोत अवघड परिस्थितींशी तोंड देण्यासाठी वापरले जातात, उदाहरणार्थ जास्त मागणी, संघर्ष किंवा कामावर किंवा घरी आधाराचा अभाव, तेव्हा तुमची स्वतःबद्दलची हितकारक भावना आणि स्वतःची आणि इतरांची ..

कोणत्याही फळाची अपेक्षा न करता कर्म करीत राहा, हा भगवद्गीतेतील उपदेश. पण, बरेचदा प्रत्यक्षात कर्म न करताही फळाची चव चाखण्याची आणि जबाबदारी न स्वीकारण्याची मानवी वृत्ती दिसून येते. म्हणूनच आपण केलेल्या कर्मांपासून ते आपण घेतलेल्या प्रत्येक निर्णयासाठी ..

जीवनाची वाट वेडी ती कधी ना संपते! थांबतो थोडा प्रवासी, वाट कुठली थांबते? या गीतातील बोल सर्वार्थाने ‘जीवनप्रवास’ ही भावना शब्दबद्ध करतात. आपल्या जीवनप्रवासाची वाटही अशीच नागमोडी आणि वेडीवाकडी. कधी या वाटेवर सुखाचा वर्षाव होतो, तर कधी दु:खांच्या ..

‘भावनिक बुद्धिमत्ता’ हा शब्द बरेचदा आपण वाचतो, ऐकतोही. पण, त्याविषयी मानसशास्त्रीय दृष्टिकोनातून आपल्याला फारशी माहिती नसते. तेव्हा, आजच्या लेखातून ‘भावनिक बुद्धिमत्ते’च्या विश्वात डोकावून ही संकल्पना समजावून घेऊया. ..

मानसिक आरोग्य म्हणजे तुमच्या एकूणच मानसिक आरोग्याची आणि तुमच्या भावनिक, वैचारिक आणि सामाजिक कार्याची एकंदरित स्थिती. मानसिक आरोग्य आपल्या जीवनाच्या अनेक भागांना स्पर्श करते. जसे की, इतरांशी असलेल्या आपल्या नातेसंबंधांपासून ते आपल्याला कशामुळे यशस्वी ..

ऑगस्ट महिन्याच्या पहिल्या रविवारी आपण मैत्री दिन साजरा केला. पण, अनेकांना मैत्र ‘जीवाचे’ नव्हेे, तर भावनिकदृष्ट्या ‘जीवघेणे’ही वाटते. अशा या भावनिक अलिप्ततेच्या हिंदोळ्यातील ‘मनोवाटा’ उलगडणारा लेख.... ..

आज माणसाला रोजच्या धकाधकीच्या जीवनात, स्वत:ला काय हवे आहे हे पहायला वेळच नाही. मग कधी सहज कुठे बाहेर फिरालायला गेल्यावर, शहरात न दिसणार्‍या गोष्टींकडे आपली नजर वेधली जाते. निसर्ग सौंदर्याच्या अनेक गोष्टी, मानवी मनाला कायमच भुरळ घालत आले आहे. या ..

मीही सुंदर, तूही सुंदर, आज भासते सारे सुंदर जग हे सुंदर, नभ हे सुंदर जे जे दिसते ते ते सुंदर... या काव्यपंक्तींनुसार सौंदर्य हे बघणार्‍याच्या नजरेतच वसलेले आहे. अशा या सौंदर्याची परिभाषा देश, व्यक्ती, परिस्थिती परत्वे बदलते. त्यानिमित्ताने सौंदर्य ..

नुकतेच राज्यातील दहावी आणि बारावीच्या परीक्षांचे निकाल जाहीर झाले. एव्हाना अ‍ॅडमिशन आणि पुढील शिक्षणासाठीची पालकांची लगबगही सुरु झालेली. त्यानिमित्ताने विद्यार्थ्यांची शैक्षणिक कामगिरी, पालकांची भूमिका, अभ्यासक्रमाची भूमिका यांसारख्या मुद्द्यांच्या ..

आपण नुकताच ‘जागतिक मातृदिन’ साजरा केला. त्या अनुषंगाने एक स्त्री जी माता म्हणून जगते, तेव्हा तिला कोणकोणत्या आव्हानात्मक अनुभवातून जावे लागते, याचा एक प्रासंगिक आढावा घेऊया. कारण, मुळातच त्यात मातृत्वाचा जितका गौरव दिसतो, त्यापेक्षा अधिक समस्या ..

आपल्या जीवनात आपण अनेक अडचणींचा सामना करतो. आयुष्यात येणार्‍या आव्हानांना यशस्वीपणे तोंड द्यायचे असेल, तर स्वयंशिस्त महत्त्वाचीच. याच स्वयंशिस्तीच्या पैलूवर आणखीन खोलवर प्रकाश टाकणारा हा लेख.....

आपल्या मनाला सुसाट विचार करण्यापासून रोखणे अशक्य आहे, हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे. म्हणून, विचार आणि भावना दूर ढकलल्याने त्यांचे व्यवस्थापन करणे कठीण होईल. त्याऐवजी स्वयंशिस्त सुधारण्याचा सर्वोत्तममार्ग म्हणजे प्रतिरोधक विचार आणि भावना व्यवस्थित ..

वैयक्तिक विकासाच्या क्षेत्रात, स्वयं-शिस्तीची संकल्पना सर्वोच्च ठरते. आपण आत्म-शिस्त या मानसशास्त्रातील अत्यंत गरजेच्या क्षेत्राबद्दल ऊहापोह करणार आहोत. त्या अनुषंगाने तुमचे विचार, भावना आणि वर्तन तुमच्या एकाग्र, वचनबद्ध आणि सदैव प्रेरित राहण्याच्या ..

शिस्त... हा शब्द लहानपणापासून ऐकलेला आणि प्रसंगी ती लागत नाही म्हणून त्याच्यासाठी सगळ्यांनीच धपाटे खाल्लेले. पण, मग ही शिस्त म्हणजे केवळ घाबरवून, धमकावून, दटावून सवयी लावण्याची क्रिया आहे का? शिस्त लावण्यापेक्षा ती लावून घेणार्‍या व्यक्तीची भूमिका ..

काहींचे विचार मुळातच इतके विखारी का असतात? इतरांबद्दलची पराकोटीची नकारात्मकता आणि द्वेषभावना याने साध्य काय होते? अशा विषपेरणी करणार्‍या माणसांना नेमके कसे ओळखावे? त्यांच्यापासून दूर कसे राहावे? त्याचेच हे मनोविश्लेषण.....

नववर्षाचा संकल्प म्हटला की तो स्वत:पुरताच, असेच काहीसे स्वकेंद्रित समीकरण अलीकडे रुढ झालेले दिसते. संकल्प आपल्या आयुष्याशी निगडित जरुर करावा, पण त्यासोबतच एखादा सामाजिक संकल्पही करावा आणि तो सिद्धीस न्यावा. ..

एकाकीपणामध्ये दोन मुख्य कल्पना सामील आहेत: एकटे राहण्याची शारीरिक क्रिया आणि एकटे राहण्याची धारणा. एखाद्या व्यक्तीची एकाकीपणाची जाणीव हा बहुतेकदा सर्वांत महत्त्वाचा घटक असतो. कारण, एखाद्या व्यक्तीला अर्थपूर्ण आणि विधायक मार्गाने इतरांशी सखोलपणे ..

‘नियम असतातच मुळी मोडण्यासाठी...’ अशी एक वैश्विक मानसिकता. तेव्हा, नियमांचे पालन न करणे, नियमांचे सर्रास उल्लंघन करणे असे प्रकार समाजात का घडतात? यामागची मानवी मानसिकता नेमके काय सांगते? त्याचाच शोध घेण्याचा केलेला हा प्रयत्न... ..

लक्ष लक्ष दिव्यांनी जीवनाला सर्वार्थाने प्रकाशमान करणारा दीपोत्सव...सारा आसमंत झगमगटाने, दिव्यांच्या रोषणाईने दिवाळीत उजळून निघेल. पण, केवळ बाह्यजीवनातील या दीपोत्सवाच्या लखलखटाने दिपून न जाता, या दीपोत्सवाच्या निमित्ताने अंतर्मनातही आत्मविश्वासाची ..

प्रलोभने या जगात ठायी ठायी आहेत-स्नॅक करण्याचा मोह, तुमचा व्यायाम वगळण्याचा मोह, आवेगाने उगाचच ऑनलाईन खरेदी करण्याचा मोह. या प्रलोभनांवर मात करण्यासाठी आपल्याला इच्छाशक्तीवर विसंबून राहायचे असले तरी, तुमच्याकडे दररोज असलेली इच्छाशक्ती खरे तर मर्यादित ..

मानसिक आरोग्य आणि मादक पदार्थांच्या गैरवापराच्या विकारांमुळे किंवा आत्महत्येच्या विचारांशी संबंधित कलंकामुळे मदत घेण्याची इच्छा नसेल, तर तो जोखमीचा घटक आहे. तेव्हा, नुकत्याच संपन्न झालेल्या ‘जागतिक आत्महत्या प्रतिबंध दिना’च्या अनुषंगाने जगभरात आत्महत्या ..

जर तुम्हाला स्वतःला जगाबद्दल निराशावादी वाटत असेल, तर तुमच्या सभोवतालच्या शेजारपाजारच्या लोकांकडे एक नजर टाका, जे तुम्हाला प्रोत्साहन देण्यास मदत करू शकतात. प्रेरणादायी लोकांच्या कथांवर लक्ष केंद्रित करा, जे खरंच महान गोष्टी करत आहेत आणि समाजासाठी ..

लवचिकतेची कौशल्ये विकसित केल्याने तुम्हाला जीवनातील आव्हाने आणि अडचणींचा सामना करण्यास मदत होऊ शकते, जे तुम्हाला चांगले जगण्यास आणि संकटांचा सामना चांगल्या प्रकारे करण्यास मदत करू शकते. ..

‘विषारी सकारात्मकता’ म्हणजे आनंदी राहण्याचा किंवा आनंदाचा पाठलाग करण्याचा मनावर आलेला अथक दबाव. परिस्थिती कोणतीही असो, ‘विषारी सकारात्मकता’ अनेकदा वेदनादायक संवेदनांच्या प्रतिसादात प्रकट होते व अवास्तवआशावादी निर्णय घेण्यास प्रोत्साहन देते. ..

दरवर्षीप्रमाणे दि. 26 जून रोजी ‘जागतिक व्यसनविरोधी दिन’ साजरा करण्यात आला. जगातील आरोग्याची ही समस्या आज ही तितकीच जटील आहे. व्यसन हा एक गुंतागुंतीचा आजार आहे. शेवटी, प्रभावी आधुनिक उपचारांबरोबरच त्यातून बाहेर पडणे आणि पुनर्वसनाच्या दिशेने पहिले ..

सकारात्मक विचार करण्याची शक्ती तुमच्या जीवनातील अनेक महत्त्वाचे पैलू बदलू शकते आणि अभ्यास दर्शवितो की, आशावादी असण्यामुळे तुमच्या मानसिक आणि शारीरिक आरोग्यावर दूरगामी परिणाम होऊ शकतात. सकारात्मक विचारसरणीमुळे दातांचे आरोग्यही सुधारणे शक्य आहे का? ..

तणावाचा एक सामान्य आणि सहज न जाणवणारा दुष्परिणाम म्हणजे उच्च रक्तदाब. उच्च रक्तदाबामुळे सामान्यत: लक्षणे सहज उद्भवत नसल्यामुळे, जेव्हा त्याचा त्रास होतो, तेव्हा लोकांना त्याची सहसा कल्पना येत नाही. म्हणूनच उच्च रक्तदाबाला बरेचदा ‘सायलेंट किलर’ म्हटले ..

जगदीश खेबूडकर यांचे गीत आणि प्रभाकर जोग यांचे संगीत लाभलेल्या शीर्षकातील काव्यपंक्ती. ‘हसले हसले, हरवून मला मी बसले’ असे या काव्यातील प्रेमाकर्षणात बुडालेली नायिका अगदी लडीवाळपणे वर्णन करते. पण, खरंच या हसण्यात, हसविण्यात फक्त कुणा प्रेमिकेच्याच ..

अनेक स्त्रियांसाठी वंध्यत्व हा बहुधा एक मूक आणि तितकाच जीवघेणा संघर्ष असतो. आज या लेखात याविषयी सकारात्मकता कशी प्रभावी ठरू शकते यावर थोडा उहापोह करूया. ..

वस्तीपातळीवर विकासात्मक काम उभे राहावे, यासाठी डोंबिवलीमध्ये लोकसहभागातून सातत्याने कार्यरत असलेले अमेय काटदरे यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचा आणि कार्याचा मागोवा... ..

तणाव आणि चिंता कमी करण्यासाठी व शारीरिक लक्षणे सुधारण्यासाठी दम्याच्या लोकांनी विविध प्रयोग केले आहेत. जसे की, रोजचे ध्यान, योग किंवा श्वासोच्छवासाचे योग्य तंत्र आणि नियमित व्यायाम करणे. ..

‘मन सुद्ध तुझं गोस्त हाये पृथिवि मोलाची, तू चाल पुढं तुला रं गड्या भीति कशाची’ या पंक्ती माणसाला अडचणींवर मात करत पुढील मार्गक्रमणाची प्रेरणा देणार्‍या. मन शुद्ध, म्हणजे विचारही तितकेच सकारात्मक असतील, तर सर्वार्थाने ती व्यक्ती नकारात्मकतेवर मात ..

सकारात्मक विचारात जगण्याची जबरदस्त ताकद असली, तरी या जगातील प्रत्येकाला वारंवार नकारात्मक विचार येत असतात, हे पायाभूत सत्य आहे. तुमच्या स्वतःबद्दल आणि जगाविषयी तुमच्या दृष्टीबद्दल व विचार करण्याच्या पद्धतीवर नकारात्मक विचारांचा गंभीरपणे परिणाम होतो. ..

मन आणि शरीर बरे करण्यासाठी सकारात्मक दृष्टिकोन शक्तिशाली आहे. तुम्हाला जे काही आजार किंवा आरोग्याशी संबंधित समस्या येतात, त्यामध्ये सकारात्मक, आशावादी दृष्टिकोन तुम्हाला बरे होण्यास व सक्षम होण्यास मदत करू शकतो. बरे होण्यासाठी सकारात्मक विचार केल्याने ..

‘जागतिक आरोग्य संघटने’ने मध्यम आणि कमी उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये ‘एनसीडी’ आजारांचे जास्त ओझे नोंदवल्याने ‘एनसीडी’ जगाच्या कानाकोपर्‍यात पसरलेले दिसत आहेत. यामुळे माणसाच्या जगण्याच्या गुणवत्तेचा दर्जा एकंदरीतच ढासळलेला दिसून येत आहे...

सकारात्मक दृष्टिकोन असायला हवा, असा उपदेश व सल्ला आपण नेहमीच ऐकत असतो. पण, असे का बरे? याचा आपण कधी विचार केला आहे का? काय एवढे आहे या सकारात्मक विचारांत? त्याविषयी आजच्या लेखात जाणून घेऊया... ..

तुम्ही तुमची सकारात्मक मानसिक प्रतिमा आणि प्रसन्न भावनांचे भांडार तयार केल्याने तुम्हाला नकारात्मकतेचा पूर्वाग्रह दूर होण्यास मदत मिळू शकते. तुम्ही एखादा सकारात्मक क्षण अनुभवाल, तेव्हा त्याचा आनंद घेण्यासाठी नेहमीपेक्षा थोडा जास्त वेळ घ्या. तुम्हाला ..

पीडितांना त्यांच्यासाठी महत्त्वाच्या असलेल्या लोकांपासून वेगळे होण्याची भीती वाटू शकते, म्हणून ते त्यांच्या जोडीदाराकडून होणारे गैरवर्तन शांतपणे सहन करतात. काही स्त्रिया विकृत अत्याचार सहन करूनही गप्प बसतात. कारण, त्यांना सत्य सांगायला लाज वाटते. ..

मुलांनी कितीही म्हटलं, तरी त्यांना एकटं न सोडणं हा एक महत्त्वाचा उपाय ठरू शकतो. परंतु, पालक आणि मुलांमध्ये विश्वासाचं नातं आणि प्रामाणिक जवळीक निर्माण होणं, आज गरजेचं आहे. वर्तमान परिस्थितीत मुलींसाठी तर ही अत्यंत आवश्यक गोष्ट आहे. आपली मुलगी प्रथम ..

आनंदी राहा. ही खूप छान भावना आहे. जर आपण सर्वांनी काळजी करणे थांबवले आणि आनंदी राहणे निवडले, तर ती खूप मोठी आश्चर्यकारक, पण प्रसन्न गोष्ट आहे...

तुम्ही स्वतःसाठी आणि इतरांसाठी काहीतरी तयार करण्यासाठी या पृथ्वीतलावर आलेले आहात. तुम्ही तुमच्या सभोवतालचा आनंद वाढवण्यासाठी आहात. आपण विश्वाच्या सौंदर्याची निर्मिती आणि आनंद घेण्यासाठी आहात. हीच मानव असण्याची जादू आहे..

कधी-कधी आयुष्यातील ताणतणाव आणि चिंतांमध्ये इतरांपेक्षा आपण खरोखर किती भाग्यवान आहोत, या गोष्टीकडे दुर्लक्ष करतो. एखाद्याच्या आयुष्यात काही गोष्टी कितीही कठीण असल्या, तरी नेहमीच कोणीतरी ते कठीण काम करून दाखवत असते. सुंदर जगण्याची कला ही अपवाद न करता, ..

उत्कृष्टतेचे साधक आपल्यावरील टीकेने दडपून जात नाहीत. ते त्या टीकेचा स्वीकार आरामात करतात. याउलट ‘परफेक्शनिस्ट’ना टीका आवडत नाही. या टीकांमध्ये आपल्यात बदल घडवण्याची संधी मिळेल, यांची जाणीव त्यांना नसते. त्यांचे विचार कडवट होतात...

आईन्स्टाईनही हुशार आणि ‘स्मार्ट’ व्यक्ती होती. त्यांनी एक महत्त्वाचे तत्त्व सांगितलं आहे की, जर माझ्याकडे जगाला वाचवायला एक तास असेल, तर 55 मिनिटे मी समस्येची व्याख्या करण्यास देईन आणि पाच मिनिटे उपाय शोधण्यात घालवीन. या विधानावरून समस्या सोडवणार्‍या ..

आपण अनेक वेळा एखादी व्यक्ती किती ‘स्मार्ट’ आहे, याबद्दल बोलत असतो. अर्थात, ‘स्मार्ट’ असणे या संकल्पनेबद्दल अनेक लोकांचे विविध आणि गतिशील असे दृष्टिकोन आहेत. अगदी सोप्या भाषेत सांगावयाचे तर अप्रतिम सौंदर्यासारखेच ‘स्मार्ट’ असणे ही एखाद्याच्या नजरेत ..

सुप्रसिद्ध ग्रीक तत्त्ववेत्ता अ‍ॅरिस्टॉटल यांच्या मते, एखाद्या व्यक्तीचा प्रभाव इतरांवर पडण्यासाठी त्या व्यक्तीकडे लोकांना विश्वासार्हता आणि सचोटी असलेली व्यक्ती म्हणून पाहता यायला पाहिजे, हे तात्त्विक विधान आजही सत्य ठरते. जर तुम्हाला विश्वासार्हतेची ..

जागतिक आरोग्य संघटनेने आरोग्याची व्याख्या म्हणजे संपूर्णपणे शारीरिक, मानसिक आणि सामाजिक कल्याणाची स्थिती आहे. केवळ रोग नसणे म्हणजे आरोग्य आहे, असे म्हणता येत नाही. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे चिंता वा नैराश्याची लक्षणे असलेल्या मानसिक त्रासाच्या अनुपरिस्थितीपेक्षा ..

कोविड’ महामारीच्या काळात जे धक्के बसले, त्यामध्ये तरुणांना बसलेल्या धक्क्यांचा विशेष विचार करणे देखील क्रमप्राप्त ठरते. कारण, ही पिढी देशाचे भविष्य खांद्यावर घेऊन चालणारी पिढी आहे. या काळात केवळ त्यांच्या नोकर्‍या, रोजगार आणि व्यवसायावरच विपरीत ..

बहुसंख्य शाळकरी मुले त्यांच्या शाळेवर एक अशी जागा म्हणून अवलंबून असतात की, जिथे त्यांना त्यांच्या समवयस्क मित्र-मैत्रिणींशी संवाद साधणे, मैत्रीपूर्ण संबंध जोपासणे, एकमेकांच्या समस्या व्यक्त करणे, त्यातून एक सर्वसामान्य उत्तर शोधणे शक्य होते...

पूर्वी अग्रस्थानी असलेल्या जागतिक संस्थांना भौगोलिक आणि ‘टाईम झोन’मधील फरकांमुळे एकमेकांशी संपर्कात राहणे कठीण होते किंवा गैरसोईचे होते, पण कोरोना काळात हाताच्या बोटांवर विसावलेल्या तंत्रज्ञानामुळे या सगळ्या अडथळ्यांवर मात करत लोक एकमेकांच्या संपर्कात ..

अमर्याद नैसर्गिक आपत्ती मग ती महामारी जरी असली तरी विविध प्रकारच्या भिन्न आणि तीव्र भावना माणसाला जाणवणे सर्वसामान्य आहे. या भावनांचा सामना आपण एकटे आणि एकत्रितपणे कसे करतो, यावर आपण या आपत्तीतून आपल्याला कसे सांभाळणार आहोत आणि त्यातून कसे बाहेर ..

न्यू नॉर्मल’ ही संकल्पना ‘कोविड’ काळात आणि नंतरही आपण अधूनमधून ऐकत असतो. पण, फार कमी जणांना हे ठावूक आहे की, ‘न्यू नॉर्मल’ हा शब्दप्रयोग ‘कोविड’ काळातला नसून त्याचा सर्वप्रथम वापर २००८ साली आर्थिक मंदीदरम्यान झाला. तेव्हा, हे ‘न्यू नॉर्मल’ म्हणजे ..

डेन्मार्क, फिनलंड, नॉर्वे, स्वीडन आईसलंड यांना ‘नॉर्डिक देश’, म्हणजे युरोप आणि अटलांटाच्या उत्तरेकडे येणारे देश म्हणून ओळखले जाते. महामारीच्या काळातही ‘कोविड’ विषाणूने या देशातही थैमान घातले असले, तरी फिनलंड व डेन्मार्कसारख्या देशात एकमेकांना सामाजिक ..

२००० वर्षांपूर्वी प्राचीन ग्रीक तत्त्ववेत्ते अ‍ॅरिस्टॉटल यांनी आनंदाबद्दल एक छान मत उद्घोषित केले होते. आनंदात आयुष्याचा अर्थ आणि हेतू आहे. आनंद हे आयुष्याचे परिपूर्ण ध्येय आहे आणि मानवी अस्तित्वाचे निष्कर्ष आहे...

सर्वप्रथम जागतिक महिला दिनाच्या निमित्ताने सर्व मैत्रिणींना हार्दिक शुभेच्छा. १९०९ मध्ये पहिल्यांदा जागतिक महिला दिन साजरा करण्यात आला होता. संयुक्त राष्ट्र संघाने १९७५ साली जागतिक महिला दिनाला अधिकृत मान्यता दिली. यावर्षीची महिला दिनाची थीम आहे. ..

दोन माणसांत जर प्रामाणिकपणा असेल, आदर असेल, जिव्हाळा असेल, तर प्रेमाची परी कुठेच जात नाही. प्रेम आयुष्यातील अनेक किचकट समस्यांचे उत्तर आहे. जितकं वाटतं तितकं प्रेम कुठल्याही प्रकारचं असो, वा कुणासाठीही असो ते अद्भुत अपरिचित वा प्रवाही नाही, ते आपुलकीत, ..

‘मला शक्य आहे आणि मला शक्य नाही,’ अशा शक्य-अशक्यतेच्या दोन टोकांवर झुलणारे लोक अधिक आहेत. आव्हानात्मक परिस्थिती समोर ठाकली की बरेचजण नवीन प्रसंग किंवा अपरिचित प्रसंग टाळतात. आपल्याला असुरक्षित किंवा अपरिचित प्रसंग टाळतात. आपल्या सुरक्षित किंवा परिचित ..

सर्वसामान्यपणे आपण जाणतो की, एखादी बाब आपल्यासाठी शक्य आहे किंवा अशक्य आहे, ते आपल्या मानसिक पार्श्वभूमीवर अवलंबून असते. खरंच आहे ते.. पण, तरीही त्यात वास्तवाचं महत्त्व वेळोवेळी अधोरेखित केले पाहिजे. या जगात अनेक अशक्य गोष्टी आपण शक्य झालेल्या पाहिल्या ..

आपण खेळाच्या क्षेत्रात विशेष करून स्पर्धेसाठी खेळल्या जाणार्‍या खेळात अशा काही खेळाडूंबद्दल ऐकले आहे की, ते खेळत असणार्‍या खेळापेक्षा जास्त लक्षात राहिले ते त्याच्या बेबंद अहंकारांमुळे! काही खेळाडू आकाशाशी भिडणारी क्षमता असूनसुद्धा अवचित जमिनीवर ..

‘तूच आहेस तुझ्या जीवनाचा शिल्पकार’ हे वचन सर्वार्थाने अंगी बाणवण्यासाठी ‘मीच आहे माझ्या जीवनाचा शिल्पकार!’ हा विचार मुळी मनात रुजविणे अत्यंत महत्त्वाचे! कारण, हे जीवन सुंदर तेव्हाच आहे, जेव्हा आपल्या आरोग्याचा आणि पर्यायाने आयुष्याचा संपूर्ण ताबा ..

नकारात्मकतेचा पाडाव करता येण्यासाठी व सकारात्मकता आणि ठामपणाचे वर्धन करताना सहनशीलता आणि थंड डोक्याची गरज आहे. शेवटी आपण स्वतःलाच स्वतः प्रेरित करायला पाहिजे...

Attentional control theory म्हणजे ‘एकाग्रता नियोजन सिद्धांत’ असे वर्तवतो की, तणाव, तणावजन्य स्थितीकडे आपले लक्ष केंद्रित करू शकतो. याचा अर्थ असा होतो का, ज्या व्यक्तीला अधिक तणावजन्यता असते अशी व्यक्ती ही जिची तणावजन्यता कमी असते अशा व्यक्तीपेक्षा ..

तणावाचा भार किती आहे आणि त्याचे स्वरुप कसे आहे, याचा व्यवस्थित विचार करून शेवटी खेळाडू आपली एक ‘स्ट्रॅटेजी’ ठरवितात. अर्थात, त्या त्या प्रसंगी त्या खेळाडूची मानसिक अवस्था कशी आहे, यावर ती योजना अवलंबून असते...

सकारात्मक मानसशास्त्र मार्टिन सेलिगमन हे जगातील उत्तम सकारात्मक मानसशास्त्रज्ञ मानले जातात. त्यांचा असा विश्वास आहे की, मानसशास्त्रज्ञ व्यक्तीच्या ताकदीपलीकडे आणि सकारात्मक गुणांकडे लक्ष केंद्रित करून त्यांचा विकास करता येतो. पारंपरिक मानसशास्त्रापेक्षा ..

आत्मविश्वास माणसाचा सर्वसामान्य विश्वास आणि अपेक्षा यामध्ये रूजलेला असतो. अनेक व्याख्या आत्मविश्वासाचे वर्णन करतात, पण प्रामुख्याने आत्मविश्वासाचे वर्णन करताना व्यक्तीला आपली क्षमता आणि अपेक्षा याची खोली नक्की समजली पाहिजे आणि त्याचा आपण आपल्या ..

नवीन खेळाडू मास्टरब्लास्टर सचिनकडून, क्रिकेटचे धडे गिरवत असतात, ते त्यांच्या खेळाचे, स्टाईलचे आणि स्टॅमिना सांभाळायचे तंत्र मॉडेलिंगमधून शिकत असतात. या अनुकरणातून खेळाडूंना प्रेरणा, कौशल्य आणि भावनिक समतोल कसा साधायचा याचे धडे मिळतात. वर्तणुकीच्या ..

जागतिक स्पर्धेत सगळेच रथी-महारथी असतात. त्यांच्यात स्थान मिळवता येणे, हासुद्धा अनोखा विजय आहे. कधीकधी विजयाच्या शिखरावर विराजमान न होता, त्यांच्या जवळपास पोहोचण्याचे धाडस करणारी मंडळी खरेतर विजयमाला गळ्यात घालून वावरत असतात. कुठल्याही क्षेत्रातले ..

ही मंडळी थोडी विचित्र भावूक आणि असामान्य वाटली, तरी त्यांना लोकांनी नीट समजून घेतलेले नाही. हळवेपणा ही त्यांची कमजोरी वा दुर्बलता नसून ती लोकं अतिशय समर्थ आहेत, परिश्रमी आहेत आणि मुख्य म्हणजे विधायक आहेत. ती इतर सर्व सामान्य माणसांपेक्षा अधिक सजग ..

नुकतीच आमिर खान आणि त्याची पत्नी किरण राव यांच्या घटस्फोटाची बातमी येऊन धडकली. खरंतर हा आमिरचाही किंवा कुणा बॉलीवूड सिनेकलाकाराचाही काही पहिलावहिला काडीमोड नक्कीच नाही. पण, यानिमित्ताने या सेलिब्रिटींची जीवनशैली आणि त्यांच्या अशा निर्णयामागची मानसिकता ..

अनिश्चित परिस्थिती जेव्हा मानवाला जगण्यासाठीच आव्हान करते तेव्हा खर्‍या अर्थाने या पृथ्वीतलावर जगण्याला एक नवीन दिशा मिळते. कधी ती श्रीकृष्णाने रचलेली भगवद्गीता असते, तर कधी ती मानवनिर्मित जीवन संंरक्षित करणारी लस असते. याचाच स्पष्ट अर्थ असा की, ..

जनमत मानसशास्त्रात विशिष्ट प्रकारच्या बाबींवर चिन्हे, घोषणा किंवा घोषवाक्यांचा प्रयोग सोशल मीडियाद्वारे केला जातो. तथापि, लोक एखाद्या विषयावर मते तयार करतील की नाही, हे त्यांच्या मूल्यांच्या मानसशास्त्रावर अवलंबून आहे. जेव्हा ही सर्वसामान्य मते ..

एकदा का आपल्या मनात काही गाठी बसल्या की, त्या सामान्यपणे सुटणं अवघड आहे. अगदी सत्य वेगळे असले तरीसुद्धा सुदैवाने आपली मतं बदलता येणं अशक्य नाही, पण खूप कठीण आहे...

‘मानसिक कल्पकता’ ही आपल्या दैनंदिन आयुष्याचे नियोजन करण्यातही खूप महत्त्वाची ठरते. आपण बर्‍याचदा आपल्या आयुष्यातील विशेष प्रसंग किंवा भविष्याची योग्य आखणी करू शकतो. खरंतर या कल्पकतेच्या जोरावर अनेक गोष्टींची आणि प्रसंगाची आपण ‘ड्रेसरिहर्सल’ किंवा ..

आपण आयुष्यात एखादी गोष्ट समाधानाने करत जाणं आवश्यक आहे. कारण, शेवट आपल्याला आयुष्यभर पुरेल इतकी ऊर्जा मिळवायची आहे. एखादी गोष्ट उत्कृष्टतेकडे घेऊन जाण्यासाठी ध्यास लागतो, पण त्या ध्यासात सर्जनशीलता असावी, विधायकता असावी, ती आपल्याला आपसूक पूर्णत्वाकडे ..

आनंद मिळवण्याची कारणं काळाप्रमाणे बदलतात. पण, आनंद ही मनाची स्थिती आहे, ती कधीही काळाच्या बंधनापलीकडे जाऊन अनुभवता येऊ शकते. आपल्या मूल्यांना धरून प्रामाणिकपणे जगता येणं, हे आनंदाचा शोध घेण्यासाठी महत्त्वाचा घटक आहे...

आनंदी माणसांना माहीत असतं की, आनंदाची निवड करायला लागते. आयुष्यात सुख देणारी गोष्ट प्रत्येक वेळी पूर्णत्वाकडे नेणारी असेलच असे नाही. आनंदाचा पाठपुरावा सातत्याने करायला पाहिजे आणि वेळोवेळी आनंद साजरा करत तो कायमस्वरुपी नाही, याची जाणही ठेवायला लागेल...

आयुष्यात आपल्याला चिंता वा तणाव कमी करायचा असेल, तर सगळ्यात सुलभ गोष्ट कुठली करायची, तर आपल्या मनात विचारांचे काहूर माजवण्यापेक्षा वस्तुस्थितीकडे लक्ष केंद्रित करायचे. पुन्हा पुन्हा ही वस्तुस्थिती कोरोनाच्या काळात तपासून घ्यायची, ‘डबलचेक’ करायची. ..

असुरक्षित मनाच्या या व्यक्ती सत्य वस्तुस्थितीपेक्षा स्वत:च्या विकृत डोक्यातच वस्तीला असतात. त्यामुळे अस्सल जगाचा निखळ आनंद त्यांना घेता येत नाही...

आपल्या विचारांच्या चक्रव्यूहात अडकलो आहोत. अतिविचार करत आहोत. स्वतःच्या उद्देशाबद्दल आपल्या मनात अनेक प्रश्न निर्माण होत आहेत. आपण ज्या महान स्वप्नांच्या किंवा ध्येयांच्या मागे जाण्याचा प्रयत्न करत होतो, ती स्वप्ने आणि ध्येय कुठेतरी हरवली आहेत आणि ..

काही छोट्या छोट्या गोष्टीसुद्धा एक निर्भेळ आनंद देऊन जातात. या गोष्टी आपल्या मनातून सहज उत्पन्न होतात. कुठलेही अवडंबर त्यात नसते. त्या गोष्टी आपण प्रत्यक्षात केल्या की, मनाला एक निखळ खुशी मिळते. पाहा ना, एखादे छोटेसे मूल, दुसऱ्या इतर लहान मुलांबरोबर ..

प्रत्येकाची तणावजन्यता ही ज्याच्या त्याच्या व्यक्तिमत्त्वावर व झुंजण्याच्या क्षमतेवर अवलंबून आहे. काहींना आयुष्यातील कठीण गोष्टी ‘स्पीडब्रेकर’सारख्या वाटतात. त्यावरुन पार करुन गेलं की रस्ता कसा सुकर होतो...