परोपकारः पुण्याय...

 

परोपकार हा एक असा शब्द आहे, ज्याचा अर्थ स्वतःसह सजीव प्राण्यांबद्दल चांगले हेतू बाळगणे असा आहे. इतरांसाठी खूप कणव वाटणे, आपल्या स्वार्थाला आवर घालणे आणि आपल्या परोपकारी स्नेहाचा वापर दुसर्‍यांच्या भल्यासाठी करणे हे मानवी स्वभावाची परिपूर्णता निर्माण करते. परोपकार ही सद्भावना उबदारपणा, मैत्री, करुणा, निष्पक्षता, दयाळूपणा, परोपकार, उदारता आणि प्रेमात दिसून येते. परोपकारी हृदय इतरांकडे झुकते. ते तटस्थ किंवा उदासीन नसते. परोपकार हा दुष्टपणा, पूर्वग्रहदुषित वृत्ती, क्रूरता आणि आक्रमकतेच्या नेमकी विरुद्ध भूमिका घेत असतो. परोपकाराचे सर्वत्र कौतुक केले जाते. पालकांनी मुलांना त्यांची खेळणीवाटण्यास सांगण्यापासून ते या माणुसकीच्या सुंदर नियमाचा उपदेश करणार्‍या संतांपर्यंत...

 

इतरांप्रति परोपकार या भावनेमुळे भांडणतंटे कमी होतात. एकमेकांबद्दल विश्वास निर्माण होतो आणि त्याबदल्यात दुसरेही आपल्याला चांगली वागणूक देतात. दुसर्‍याप्रमाणे स्वतःबद्दलसुद्धा परोपकार आवश्यक आहे. ज्यामुळे आपल्या तीन मूलभूत गरजा पूर्ण होतात. उदाहरणार्थ, स्वतःशीसंबंधित हानी टाळणे, चांगल्या कार्याबद्दल बक्षिसे मिळवणे आणि इतरांशी जुळून राहणे. जेव्हा या गरजा पूर्ण होतात, तेव्हा तुमचा मेंदू त्याच्या उत्पादक क्षमतेमध्ये बदलतो, ज्यामध्ये शरीर स्वतःची तंदुरुस्ती तर करते आणि मनालाही उभारी देते. तुम्हाला शांत, आनंदी आणि प्रेमळ वाटते. राष्ट्रांतर्गत आणि राष्ट्रांमधील परोपकार, शिस्त व कायद्याचे राज्य वाढवतो, मुलांना शिक्षित करतो, भुकेल्यांना अन्न देतो, मानवी हक्कांना समर्थन देतो, मानवतावादी मदत देतो आणि शांतीसाठी काम करतो. अर्थात, ही परोपकाराची फायद्यांची एक आंशिक यादी आहे. शेवटी, परोपकार व्यक्ती, नातेसंबंध, राष्ट्रे आणि संपूर्ण जगासाठी उत्तम मार्ग आहे.

 

इतिहासाच्या निर्णायक वेळी जेव्हा वैयत्तिक संबंध अनेकदा डळमळीत होतात, जेव्हा कमी होत चाललेल्या आवश्यक संसाधनांमुळे किंवा वाढत्या प्राणघातक शस्त्रांमुळे आंतरराष्ट्रीय संघर्ष वाढतात, आतापर्यंत विश्लेषणकेलेल्या 49 देशांमध्ये, गरीब लोकांपैकी 638 दशलक्षांहून अधिक लोक निराधार असतात आणि जेव्हा दरवर्षी नऊ अब्ज टनांपेक्षा जास्त कार्बन वातावरणात टाकला जातो, तेव्हा परोपकार केवळ नैतिक घटक, प्रबुद्ध स्वार्थ नसतो, तर तो मूलभूत जगण्यासाठी आवश्यक घटक असतो.

हे सगळे बोलणे सोपे आहे, पण करणे कठीण आहे. आपण स्वतःमध्ये आणि आपल्या नातेसंबंधांमध्ये, राष्ट्रांमध्ये आणि जगात परोपकार कसा टिकवून ठेवू शकतो?

 

एखाद्याबद्दल दयाभाव आणि शुभेच्छांची भावना मनात आणा. हे मनाला कसे वाटते? इतर प्राण्यांबद्दलच्या परोपकाराची भावना कशी वाटते, हे जाणून घ्या. हे लक्षात घ्या की, माणसांसाठी परोपकार नैसर्गिक आणि सामान्य आहे. समाजमाध्यमांमध्ये, आपल्यावर परोपकारविरोधी द्वेषाने भरलेले शब्द, कल्पना आणि प्रतिमांचा दिवसरात्र इतका भडिमार केला जातो की, आपल्याला असे वाटू लागते की, सामान्य सभ्यता, माणुसकी आणि दया काही प्रमाणात आज या जगात विकृत मानली जाते का? परंतु, खरे तर जसजसे आपण विकसित होत गेलो, तसतसे आपले पूर्वज जिवंत राहिले आणि स्वतःची आणि इतरांची काळजी घेऊन त्यांची जनुके पुढे पाठवत राहिले. आज शिकारी-गटांमध्ये सामान्यतः आढळणारी निसर्गाबद्दलची कृतज्ञता आणि आदर पाहता, त्यांना कदाचित ज्या जगावर ते अवलंबून होते, त्याचीदेखील अमाप काळजी होती, हे समजून येते.

 

एक अविचल, निरोगी मेंदू हा परोपकारी वातावरणात पोसलेला असतो. जेव्हा तुमच्या मुख्य मूलभूत गरजा पूर्ण होतात, जेव्हा तुम्ही धमकी, नुकसान किंवा नकाराने ताणतणावग्रस्त नसता, तेव्हा मेंदू त्याच्या मूळ विसाव्याच्या स्थितीत जगत असतो. अशा नैसर्गिक स्तिथीत, बहुतेक लोक निष्पक्ष, सहानुभूतीशील, सहकार्यशील, दयाळू आणि कनवाळू असतात. एका शब्दात म्हणावयाचे तर परोपकारी असतात.

 

परोपकार हा सहानुभूतीपासून निर्माण होतो, ज्यात इतरांच्या भावना समजून घेण्याची आणि सामायिक करण्याची क्षमता आहे. सहानुभूती व्यक्तींना त्यांच्या सभोवतालच्या लोकांना भेडसावणार्‍या संघर्षांना आणि आव्हानांना ओळखण्यास मदत करते, ज्यामुळे एकतेची भावना निर्माण होते. इतरांशी सहानुभूती दाखवून, आपण आपल्याला विभाजित करणारे अडथळे तोडतो आणि करुणा आणि समजूतदारपणाचे वातावरण निर्माण करतो. या सहानुभूती-प्रेरित परोपकारात जखमा भरून काढण्याची, शत्रुत्व कमी करण्याची आणि जीवन बदलण्याची शक्ती आहे, ज्यामुळे ती जगाच्या उत्थानासाठी एक असाधारण शक्ती बनते.

 

आपल्या सर्वांना मित्र, कुटुंब, संपूर्ण मानवता आणि जैवमंडळाने पोसले आणि संरक्षित केले आहे. एका अर्थाने, भौतिक विश्वातच एक विपुल परोपकार आहे, परोपकार म्हणजे मानवतेसाठी काही चांगले करण्याची इच्छा. वैयक्तिक मतभेद प्रेमाच्या एकतेत विरघळतात. परोपकारात एक अंतर्निहित निकोप सौंदर्य असते, जे शारीरिक स्वरूपाच्या पलीकडे जाते. जेव्हा एखादी व्यक्ती निःस्वार्थपणे कार्य करते, तेव्हा ते त्यांचे आंतरिक सौंदर्य आणि चारित्र्य प्रकाशित करते. परोपकार असंख्य स्वरूपात प्रकट होतो, मग ते दुर्दैवी लोकांना आधार देणे असो, एखाद्या अनोळखी व्यक्तीला करुणा दाखवणे असो किंवा संकटात असलेल्या व्यक्तीबद्दल सहानुभूती दाखवणे असो. दयाळूपणाची ही कृत्ये देणारा आणि घेणारा दोघांच्याही हृदयांना स्पर्श करतात, ज्यामुळे सौंदर्य आणि प्रेम या जगात पसरते. परोपकाराने जीवन जगण्याची कल्पना प्रत्येक मानवासाठी आवश्यक असली पाहिजे, कारण तुम्ही इतर लोकांना मदत करून एक चांगला माणूस बनू शकता.