वैदिक परंपरा आणि साधना - भाग-१९

 

 

बाहेरच्या चंद्राचे दर्शन भ्रामक असते. भगवान श्रीरामाच्या दर्शनसाक्षात्काराच्या वेळी साधकाला जर चंद्रदर्शन झाले, तर रामदर्शन साधकाकरिता फार सुखावह असते, नाही तर चंद्राशिवाय रामदर्शन शरीरात दाह उत्पन्न करेल. म्हणूनच भगवान रामाला ‘श्रीरामचंद्र’ असे म्हणण्यात येते. साधनानुभवांचे हे दिव्य रहस्य आहे.भगवंताच्या हातात पद्म किंवा कमळ का दाखविले आहे? साधकाला तेजस तत्वात कमळाचे दर्शन होते ते आपण पाहिलेलेच आहे. हेच कमळ आडवे केल्यास ‘ओमकार’ चिन्ह बनते. म्हणून ओमकार चिन्ह जे कमळ, ते भगवान विष्णू आणि श्रीकृष्ण यांच्या करकमलात दाखविलेले आहे. आता गदेचे प्रयोजन काय? ‘गद’ म्हणजे प्रहार करणे. साधनामार्गात येणार्‍या अडचणी व अडथळे जो साधक हसत खेळत दूर सारतो, त्याच्या हातात गदा का नसावी? एकेकाळी साधारण मानवाच्या हातात शस्त्र म्हणून गदा असेल. परंतु, साधकाची गदा म्हणजे त्याचा दृढ निश्चय आणि कर्मपरायणता होय.

 

आता भगवंताच्या बोटात सुदर्शन चक्र का म्हणून? सुदर्शन चक्र घटनेला एक दिव्य इतिहास आहे. मंदिरात आपण आपल्या इच्छा पूर्ण व्हाव्यात म्हणून दक्षिण म्हणजे उजव्या बाजूने देवाभोवती फिरतो.आपण सामान्यजनांना घटनाच प्रिय असतात. वाम म्हणजे डाव्या बाजूने. एखाद्याच्या मृत्यूनंतर जड शरीराचे जीवात्म्यासोबत विघटन झाल्यावर आपण डाव्या बाजूने सर्व विधी करतो. सूक्ष्म शरीराने आपल्या शरीरातून बाहेर पडताना एक चक्र दिसते, ते डाव्या बाजूने फिरत असते व बाहेर पडून पुन्हा शरीरप्रवेश करणार्‍या परमयोग्याला चक्र दिसते, ते उजव्या बाजूने फिरत असते. असा अनुभव येतो की, विश्वातील सार्‍या वस्तुमात्रांच्या घटनेची घडण प्रदक्षिणाकार गतीने म्हणजे उजव्या बाजूने होते, म्हणजे कोणत्याही घटनेकरिता प्रदक्षिणा गती आवश्यक आहे. अशाप्रकारे सुघटना प्रदान करणारी गती सुदर्शन असली पाहिजे. विश्वाची ही सुदर्शन गती दाखविणारी रहस्य अवस्था म्हणजे श्रीविष्णू आणि श्रीकृष्ण यांच्या हातात दाखविलेले सुदर्शन चक्र होय. याच सुदर्शनाभोवती वेदव्यासांनी कितीतरी कथा रचलेल्या आहेत. आबालवृद्ध वाचकांना त्यांत अवीट गोडी आणि रूची वाटते.

 

आपण हे पाहिलेच आहे की, व्यक्तिमात्रांच्या पिंडधर्मानुसार जर साधना केली, तर साधनेत यश मिळते आणि कष्टसुद्धा कमी पडतात. प्रत्येक पिंडधर्मानुसार त्याची बुद्धी आणि साधना भिन्न राहील. ’पिंडे पिंडे मतिर्भिन्नाः’, प्रकृतीमध्येच विभिन्नता आहे, म्हणून साधकाच्या भिन्नतेनुसार साधनाही भिन्न राहील. अशाप्रकारे सुयोग्य साधकाला कमी कष्ट पडतात, गीतेत म्हटले आहे, युक्ताहार विहारस्य युक्तचेष्टस्य कर्मसु। युक्त स्वप्नावबोधस्य योगो भवति दुःख हा॥ १७, अ, ६ ॥वैदिक परंपरेत आपल्या पिंडानुसार साधना करण्यावर फार जोर दिलेला आहे. हिंदू परंपरेत साकार, निराकार, आस्तिक, नास्तिक, देवी, देवता, गुरु, कोणावरही श्रद्धा ठेवून सर्वांनाच येथे आपल्या मताप्रमाणे उपासना करण्याची मुभा आहे. अन्य धर्मपंथात साधनेत एकता आणि सरुपता र्(ीपळषेीाळीं) ठेवलेली आहे. याच कारणाने इतर धर्मपंथात वैदिक परंपरेप्रमाणे मोठ्या प्रमाणात श्रेष्ठ साधक आणि परमध्यानावस्था प्राप्त करणारे संत झालेले नाहीत. आपल्या पिंडधर्माप्रमाणे केलेली साधना खालच्या अवस्थेची का असेना, पण साधकाने तीच करावी. कारण, त्यातच त्याचा अध्यात्मिक लाभ आहे. गीतेत हेच सत्य सांगितलेले आहे: