स्वातंत्र्यसेनानी : गोपाळ कृष्ण पाटणकर

दि. २४ डिसेंबरला गोपाळरावांना दहा वर्ष सक्त मजुरीची शिक्षा सुनावण्यात आली. पहिली पाठवणी सबरमतीच्या तुरुंगात झाली. पण तिथले हवामान गोपाळरावांना मानवले नाही या सबबीवर त्यांना अन्यत्र हलविण्यात आले. त्याच तुरुंगातील डॉ. वा. वि. आठले यांनी आपल्या आत्मचरित्रात गोपळरावांचे वर्णन केलेले आढळते. गोपाळराव येणार्‍या राजकैद्याला कधी आपले अनुभव सांगून कधी सूचना करून त्याचे जीवन सुसह्य व्हावे, यासाठी ते सर्वतोपरी प्रयत्न करत. त्यांचे वागणे अतिशय साधे, सरळ आणि प्रेमळ होते. शिपायांना, जमदारांना सांगून, समजावून राजकीय कैद्यांविषयी खोटीनाटी गार्‍हाणी उत्पन्न होऊ नये, यासाठी ते सतत प्रयत्नशील असायचे. स्वतःच्या निर्मळ वागणुकीने त्यांनी अधिकारी समूहात आपला मान निर्माण केला होता. निमोनियाचे निमित्त होऊन दि. ११ ऑक्टोबर, १९१८ रोजी येरवडा तुरुंगात त्यांना देवाज्ञा झाली. एक क्रांतिज्योती अवघ्या २८-२९ वर्षांचे आयुष्यमान घेऊन तेजाने फडफडली. पण जसा सगळ्या क्रांतिकरकांचा विश्वास होता की जरी लवकर मृत्यू आला तरी पुनर्जन्म आहे, तो निश्चित आहे आणि तो या भारतभूमीतच आहे. पाटणकर नव्या रूपाने नक्कीच परतले असतील आपली देशसेवा पूर्ण करायला.