सामाजिक समरसतेचे आदर्श - मर्यादा पुरुषोत्तम प्रभू श्रीराम

भगवान श्रीराम वनात संयमी तपस्वी जीवन जगले. ते जिथे गेले, तिथे तीन लोकांसाठी त्यांनी झोपडी बांधली. ते जमिनीवर झोपायचे. रोज कंदमुळे खात असे आणि रोज आध्यात्मिक साधना करत असे. त्यांची वेषभूषासुद्धा साधारण होती. त्यांनी आपल्या धनुष्य बाणांनी जंगलातील प्रत्येकाचे राक्षस आणि प्राणघातक प्राण्यांपासून संरक्षण केले. या काळात त्यांनी सर्व ऋषी-मुनींच्या आश्रमांचे राक्षसांपासून रक्षण केले. अत्र्यांना राक्षसांपासून मुक्त केल्यानंतर, भगवान श्रीराम दंडकारण्य जिल्ह्यात गेले. जेथे प्रामुख्याने आदिवासी (जनजाती) वस्ती होती. बाणासूरच्या अत्याचारातून मुक्ती दिल्यानंतर, भगवान श्रीराम दहा वर्षे आदिवासींमध्ये राहिले. वनवासींव्यतिरिक्त त्यांनी निषाद, मातंग आणि इतर समाज अंगानाही धर्म, कर्म आणि वेदांचे शिक्षण दिले.

 

एका रामायणात असंही सांगितलं आहे की, शंबुक हा शूद्रही नव्हता. जांभ (शंबुक) हे एका राक्षसाचे नाव होते. तो त्याच्या नावासारखाच दिखाऊ होता. भगवान शंकराची पत्नी पार्वतीला प्राप्त करण्याच्या उद्देशाने ही तपश्चर्या करण्यात आली. मग शंबुकाला मारणे योग्य नाही का? नारद ऋषींच्या पुराव्यांनुसार, भगवान राम सर्वांसाठी उदात्त, निष्पक्ष आणि दयाळू होते.वर्णव्यवस्था, जातिव्यवस्था नाही.सत्य हे आहे की, वैदिक काळात जातिव्यवस्था नव्हती. केवळ वर्णव्यवस्था प्रचलित होती. ज्याचा आजच्या सामाजिक जातिरचनेशी काहीही संबंध नाही. जेव्हा मुघल आणि इंग्रजांनी शांतताप्रिय भारतीयांवर हल्ले करून त्यांच्यात असुरक्षितता निर्माण केली, तेव्हा जातिव्यवस्था प्रस्थापित झाली. काही निरक्षर पुरोहितांनी रामायणासारख्या ग्रंथांमध्ये जातिव्यवस्थेला प्रोत्साहन देणारे श्लोक जोडले. निहित स्वार्थ लक्षात घेऊन, हे अंदाज लावले गेले.श्रीरामांनी अनेक शूद्रांच्या घरी भोजन केले. निषाद राजला ते मित्र आणि सहकारी मानत. ’राम चरितमानस’मध्ये श्रीराम माँ शबरीला भक्ती ज्ञान (नवधा भक्ती) देतात. त्यांच्या व्यवसायाची तुलना श्रीरामाच्या व्यवसायाशी करतात आणि हे सर्व सुंदर किस्से सिद्ध करतात की, प्रभू रामाने कधीही भेदभाव केला नाही.यजुर्वेदानुसार शूद्र म्हणजे शूर, मेहनती, निष्ठावान आणि अत्यंत कठीण कार्येही पूर्ण करू शकतो, असा आहे . हे भगवद्गीतेमध्ये सांगितले आहे (१४.३)

गुण (प्रतिभा) आणि कर्म (कृती) सर्व वर्णांची व्याख्या करतात. तो वारसा हक्काने मिळत नाही. आपण त्या सर्व महान लोकांबद्दल बोलू शकतो, जे जन्मतः शूद्र होते; परंतु कष्टाने क्षत्रिय किंवा ब्राह्मण झाले. याज्ञवल्क ऋषींनी राजा जनकाच्या सभेत स्पष्टपणे सांगितले होते की, “ब्राह्मण हा त्याच्या जन्माने नव्हे, तर त्याच्या कर्माने ठरतो.” इतर सर्वांसाठीही असेच आहे.मोठ्या संख्येने जगभरातील प्रभू श्रीराम यांच्यावरील भक्ती आणि प्रेमाच्या भावनेचा द्वेष करणारी मंडळी चुकीचा अर्थ लावत आहेत. भगवान श्रीरामाची बदनामी करण्यासाठी, रचल्या जाणार्‍या खोट्या कथांवरून त्यांच्याबद्दल व सनातन संस्कृतीबद्दल द्वेष दिसून येतो. अशा सर्व लोकांना लवकरच खात्री होईल की, जगभरात आत्मविश्वास वाढत आहे आणि दि. २२ जानेवारी २०२४ पासून मोठ्या प्रमाणात वाढ होईल व सुवर्ण युगाकडे पुन्हा वाटचाल सुरू होईल.

पकंज जयस्वाल