चिलीमध्ये शांततापूर्ण क्रांती

 

 

 

 

मेक्सिकन स्तंभलेखक गॅब्रिएल गुएरा यांनी या नकाराची अधिक समर्पक तुलना केली आहे. गुएरा यांनी सध्याच्या चिलीच्या प्रशासनाची तुलना ग्रीक पौराणिक कथांच्या इकारसशी केली, जो प्रसिद्धपणे सूर्याच्या अगदी जवळून उड्डाण करत होता आणि नंतर त्याचे सेवन केले गेले. या प्रकरणी प्रशासनाचा भडका उडाला असला तरी तो अद्याप विरघळलेला नाही. आता प्रशासनाला पुन्हा जोमाने काम करावे लागेल आणि राजकीय क्षेत्रातील सर्व महत्त्वाच्या घटकांना आणि भिन्न विचारसरणीच्या लोकांमध्ये एकमत निर्माण करावे लागेल.

 

 

नागरिकांनी मसुदा का नाकारला, याची अनेक कारणे आहेत. संविधानाच्या मसुद्यात अनेक त्रुटी होत्या. हा मसुदा अतिशय मोठा होता, ज्यामध्ये ‘युटोपियन’ आदर्शांचा समावेश होता, हे आदर्श कसे अमलात आणले जातील, हे निर्दिष्ट न करता त्यात केवळ व्यापक आणि दूरगामी सुधारणांबद्दल बोलले गेले, ज्याची संविधानात समावेश करण्यापूर्वी बराच काळ चर्चा होणे आवश्यक होते. अर्थात, मसुद्याची स्वतःची काही खासियतही होती. यामध्ये महिलांना समाजात समान स्थान देण्यात आले. त्यात चिलीच्या लोकांसाठी मूलभूत आरोग्य, शिक्षण आणि अन्न या समानतेच्या अधिकारांबद्दल बोलले गेले. याशिवाय पर्यावरणाला पूरक आणि हवामान बदलाच्या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी सज्ज असलेला देश तयार करण्याबाबतही चर्चा झाली होती.

 

 

मात्र, चिलीतील पुराणमतवादी श्रीमंत लोकांनी ’रिजेक्ट’ मोहिमेवर खूप पैसा खर्च केला. ही रक्कम समाजमाध्यमे आणि पारंपरिक माध्यमांतून खर्च करण्यात आलेल्या रकमेच्या तिप्पट असल्याचे सांगण्यात येते. त्यामुळे नकाराच्या बाजूने व्यापक प्रचार झाला. त्यामुळे यामध्ये मोठ्या प्रमाणात खोट्या प्रचाराचा समावेश असल्याचेही सांगण्यात येत आहे. काही बनावट बातम्यांनी असेही म्हटले आहे की, नवीन संविधान गर्भधारणेच्या नवव्या महिन्यापर्यंत गर्भपात करण्यास परवानगी देईल आणि खासगी मालमत्ता सरकारजमा करण्यात येईल. या आणि अशा बातम्यांचा मोठा प्रभाव जनतेच्या मतांवर पडल्याचेही सांगण्यात आले आहे. सध्याचा मसुदा बहुमताने नाकारूनही चिलीचे बहुसंख्य नागरिक नवीन संविधानाच्या मागणीवर ठाम आहेत.

 

 

अजून काही वर्षे लागली तरी लोकसंख्येच्या अधिकाधिक लोकांना आवडेल असे संविधान तयार केले पाहिजे, अशी त्यांची मागणी आहे. संविधानाचा मसुदा तयार करण्याच्या प्रक्रियेने महिलांच्या समान हक्कांबद्दल जागरूकता निर्माण केली आहे. यासोबतच चिलीच्या पर्यावरण आणि नैसर्गिक साधनसंपत्तीच्या उत्तम व्यवस्थापनाबाबतही जागरूकता वाढली आहे. चिलीच्या ’शांततापूर्ण क्रांती’चे कदाचित सर्वात उल्लेखनीय वैशिष्ट्य म्हणजे, सरकार आणि समाज या दोन्ही बाबतीत तडजोड करण्यासाठी देशाच्या नेतृत्वाचा मोकळेपणा. बॉरिकने आधीच आपल्या मंत्रिमंडळात फेरबदल केले आहेत, नव्या संविधान सभेसाठी निवडणूक घेण्यासही ते तयार आहेत. त्याच्या उर्वरित कालावधीत, बोरिक अधिक उदारमतवादी धोरणे राबवतील.

 

 

अलीकडच्या वर्षांत या घटनात्मक प्रक्रियेतून गेलेला चिली हा एकमेव देश नाही. कॅलिफोर्निया विद्यापीठातील प्राध्यापक नाओमी रोहत यांच्यामते, चिलीने ट्युनिशियाकडून शिकले पाहिजे. व्यापक विरोधानंतर व्यापक, सर्वसमावेशक घटनात्मक सुधारणांचा प्रयत्न करणारा तो देश आहे. अनेक विश्लेषकांनी मला सांगितल्याप्रमाणे, ट्युनिशियाच्या लोकांसाठी कमी व्यापक घटनात्मक सुधारणांचे लक्ष्य ठेवणे आणि 2011 च्या सामान्य कायद्यावरील व्यापक निषेधांना थेट प्रतिसाद देण्यासाठी अधिक वेळ घालवणे चांगले झाले असते. चिलीच्या बाबतीतही असेच होऊ शकते.