जागतिक पर्यावरण दिनाचे अर्धशतक

या परिषदेत ‘युएन‘ने दि. ५ जून हा ‘पर्यावरण दिन‘ म्हणून घोषित केला. परिषदेचा आणखी एक मोठा परिणाम म्हणजे ‘संयुक्त राष्ट्र पर्यावरण कार्यक्रम‘ (णछएझ) ची निर्मिती. १९७३ मध्ये पहिला जागतिक पर्यावरण दिन ’जपश्रू जपश एरीींह’ या घोषणेसह जगभरात साजरा करण्यात आला. २०२३ हे वर्ष ‘जागतिक पर्यावरण दिना‘चे ५०वे वर्ष आहे. ‘जागतिक पर्यावरण दिना‘चे आपल्या सर्वांसाठी खूप महत्त्व आहे. पृथ्वी हे मानवजातीचे एकमेव घर. या साध्या विधानावर भर देत, अधिकाधिक लोकांना पर्यावरण संवर्धनासाठी कार्य करण्यास प्रोत्साहित करण्याच्या पर्यावरण दिनाचा उद्देश आहे. हा दिवस लोकांना आणि राष्ट्रातील नेत्यांना पर्यावरण संवर्धनासाठी योग्य आणि नवनवीन उपायांचा विचार करण्यास प्रोत्साहित करतो. म्हणूनच, ‘जागतिक पर्यावरण दिन‘ ही आपल्या सर्वांनाच, स्वतःच्या कृतींवर चिंतन करण्याची आणि जीवन अधिक शाश्वतपणे जगण्याचा निर्णय घेण्याची योग्य संधी आहे.

दरवर्षी, जागतिक पर्यावरण दिनानिमित्त जगभरात अनेक उपक्रम आखले जातात. भारताच्या संदर्भात, आंतरराष्ट्रीय सोशल मीडिया ‘ मोहिमेसह, यावर्षी, भारत सरकारच्या पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्रालयाने जाहीर केले आहे की, ‘जागतिक पर्यावरण दिन २०२३ - मिशन‘ (लाईफस्टाईल फॉर एनवायर्नमेंट) वर लक्ष केंद्रित करून साजरा केला जाईल. पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी लोकांना शाश्वत जीवनशैलीचा अवलंब करण्यास प्रोत्साहित करणे, हा यामागचा उद्देश आहे. ‘एलआयएफई’ ही संकल्पना भारताच्या पंतप्रधानांनी २०२१ मध्ये ग्लासगो येथे झालेल्या संयुक्त राष्ट्राच्या हवामान बदल परिषदेत  मांडली होती. त्यांनी शाश्वत जीवनशैली पद्धतींचा अवलंब करण्यासाठी जागतिक प्रयत्न करण्याचे आवाहन केले आणि तेव्हापासून आपण लोकांना ‘एलआयएफई’ स्वीकारण्यासाठी एकत्रित करत आहोत.

यावर्षी आयोजित केलेले कार्यक्रमदेखील या थीमशी सुसंगत असतील. २०२२-२०२८ या कालावधीत पर्यावरणाचे संरक्षण आणि संवर्धनासंबंधी, वैयक्तिक आणि सामूहिक कृती करण्यासाठी किमान एक अब्ज भारतीय आणि इतर जागतिक नागरिकांना एकत्रित करण्याचे उद्दिष्ट ‘मिशन एलआयएफई’चे आहे. भारतामध्ये २०२८ पर्यंत भारतातील गावे आणि शहरी संस्थांपैकी किमान ८० टक्के पर्यावरणपूरक बनण्याचे उद्दिष्ट ठेवण्यात आले आहे. ‘नॅशनल म्युझियम ऑफ नॅचरल हिस्ट्री’ने ‘नॅशनल झूलॉजिकल पार्क’च्या सहकार्याने याआधीच ‘मास मोबिलायझेशन‘ अर्थात सामूहिक प्रयत्न सुरू केले आहे. यात कचरा कमी करणे (अभियानांतर्गत) या मुद्द्यावर जनसामान्यांमध्ये वर्तनात्मक बदल घडवून आणण्यासाठी आणि पर्यावरण संरक्षण आणि संवर्धनाच्या महत्त्वाच्या संदर्भात सर्वांना संवेदनशील करण्यासाठी कार्यक्रम आयोजित करण्यात आले आहेत. ‘झूलॉजीकल सर्वे ऑफ इंडिया’ने तरुणांमध्ये जागरुकता आणण्यासाठी ’सेव्ह वॉटर’ आणि ‘से नो टू प्लास्टिक’ हे कार्यक्रम सुरू केले आहेत. ‘नॅशनल सेंटर फॉर सस्टेनेबल कोस्टल मॅनेजमेंट’, चेन्नईनेदेखील 'Signature Campaign' ’ इत्यादीद्वारे ‘मिशन एलआयएफई’साठी मोठ्या प्रमाणावर एकत्रीकरण सुरू केले आहे.

‘जागतिक पर्यावरण दिन २०२३‘ साजरा करण्यासाठी नियोजित केलेल्या आणि सुरू असलेल्या विविध उपक्रमांची ही काही उदाहरणे आहेत, तर तुमच्या परिसरात कोणते उपक्रम आहेत? आणि ते तुम्हाला ठाऊक आहेत का? नक्की शोधा आणि दि. ५ जून रोजी ‘जागतिक पर्यावरण दिन २०२३‘ तुमच्या मित्रपरिवार आणि कुटुंबासह साजरा करा. दुसरे काही नाही, तर प्लास्टिकचा वापर तुम्ही नक्कीच कमी करू शकता, झाड लावू शकता आणि 'BeatPlasticPollution सह सोशल मीडियावर ‘अ‍ॅक्टिव्ह’ राहू शकताच ना?