दूरदर्शनची ६३ वर्षे: भारताच्या सार्वजनिक प्रसारकाचा इतिहास

मुंबई: केंद्र सरकारच्या मालकीची सार्वजनिक प्रसारण संस्था दूरदर्शनने आपल्या सेवेची ६३ वर्षे पूर्ण केली आहेत. १५ सप्टेंबर १९५९ रोजी एका तात्पुरत्या स्टुडिओमध्ये हा प्रयोग म्हणून सुरू झाला. सुरुवातीला, 'ऑल इंडिया रेडिओ'चा भाग असलेले दूरदर्शन फक्त दिल्ली प्रदेशात सेवा पुरवत होते. १९६५मध्ये ही सेवा बनली आणि नवी दिल्ली आणि आसपासच्या दूरचित्रवाणी संचांपर्यंत पोहोचण्यासाठी बीमिंग सिग्नल सुरू झाले. दूरदर्शनला १९७२ मध्ये प्रथम मुंबई आणि अमृतसरपर्यंत आपल्या सेवांचा विस्तार करण्यासाठी आणखी सात वर्षे लागली. आपल्या सेवांचा विस्तार करत दूरदर्शन नंतर 1975 पर्यंत आणखी सात शहरांमध्ये पोहोचले.

 

एप्रिल १९७६ रोजी, माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयात राष्ट्रीय प्रसारक प्रसार भारतीचा एक भाग म्हणून दूरदर्शनचा स्वतंत्र विभाग होता. विशेष म्हणजे, ऑल इंडिया रेडिओ अजूनही दूरदर्शनसाठी, विशेषत: वृत्त विभागासाठी अनेक सेवा प्रदान करते. जसजसा काळ पुढे गेला, तसतसे या संस्थेने भाषिक, भौगोलिक आणि सांस्कृतिक गटांसह अनेक विभागांना व्यापून देशाभरात आपली मुळे विस्तारली. प्रसारण सेवांनी देशाच्या सामाजिक, सांस्कृतिक आणि शैक्षणिक विकासाला चालना दिली आणि प्रादेशिक भाषांमध्ये कार्यक्रम तयार करण्यासाठी देशाच्या विविध भागांमध्ये स्टुडिओची उपस्थिती वाढवली. सध्या, दूरदर्शनकडे ३६ उपग्रह चॅनेल आणि फ्री-टू-एअर डीटीएच सेवेसह किटीमध्ये ११० चॅनेल आहेत. देशभरात दूरदर्शनची ६६ स्टुडिओ केंद्रे आहेत, त्यापैकी १७ प्रमुख स्टुडिओ राज्यांच्या राजधानीत आणि ४९ स्टुडिओ विविध शहरांमध्ये आहेत.

दूरदर्शनच्या इतिहासातील महत्त्वाच्या घडामोडी

१५ सप्टेंबर १९५९: दिल्लीहून प्रायोगिक प्रसारण

 

२४ ऑक्टोबर १९६१: दिल्लीतील विद्यार्थ्यांसाठी शालेय दूरदर्शन.

 

१५ ऑगस्ट १९६५: हिंदीमध्ये दैनिक बातम्या बुलेटिनसह नियमित सेवा.

 

२६ जानेवारी १९६७: कृषी दर्शन – शेतकऱ्यांसाठी कार्यक्रम.

 

२ ऑक्टोबर १९७२: दुस-या शहरात दूरदर्शन, मुंबई.

 

१ ऑगस्ट १९७५: SITE लाँच झाली.

 

१ जानेवारी १९७६ : कमर्शियल सुरू झाले.

 

१ एप्रिल १९७६: दूरदर्शन आकाशवाणीपासून वेगळे झाले.

 

१५ ऑगस्ट १९८२: राष्ट्रीय कार्यक्रम, कलर ट्रान्समिशन आणि उपग्रहाद्वारे नेटवर्किंग.

 

1९ नोव्हेंबर १९८२: एलपीटीद्वारे विस्तार सुरू.