आकाशाशी नातं जडलेले सारंग ओक

 

 

 

 

 

 

निसर्गातील प्रत्येक घटकाचं कुतूहल कुणाला नसतं बरं? आकाशात लुकलुकणारे तारे व त्याच्याशी निगडित गोष्टी नेहमीच विश्लेषणाचे विषय. ज्याला ही गोडी लागली, त्याला मग कसलच भान नसतं. सारंग ओक हे असेच या गोडीत रममाण झालेले अवकाश यात्री. ‘आकाशी झेप घे रे...’ हे सर्वार्थाने कृतीत आणणारा हा माणूस. विज्ञान, पर्यावरणविषयक लेखन, कविता अशा प्रांतात मुशाफिरी असणारे पुण्यातील सारंग ओक म्हणजे भन्नाट व्यक्तिमत्त्व. त्यांच्या कार्याची ओळख करून घेतली, तर तुम्हीही त्यांच्या नक्कीच प्रेमात पडाल. ‘असीमित अवकाश व पर्यावरण केंद्रा’चे ते संस्थापक आणि पिंपरी-चिंचवड महानगरपालिका विज्ञान केंद्राचे ते संचालक आहेत. तसेच, ‘अनुनाद एज्युकेशनल अ‍ॅण्ड रुरल डेव्हलपमेंट फाऊंडेशन’, ‘मिती एज्युकेशनल फाऊंडेशन’चे ते सल्लागार देखील आहेत. यातून विज्ञान, ग्रामीण विकास आणि शिक्षण क्षेत्रातील त्यांचे कौशल्य नक्कीच उपयुक्त ठरणारे असल्याने त्यांना अशा विविध संस्थांवर महत्त्वाच्या पदांवर कार्य करण्याची संधी मिळाली, यात दुमत असण्याचे कारणच नाही. त्यांची प्रसिद्ध ‘खगोलशास्त्राची तोंड ओळख’ आणि 'Deep Sky Observation Guide - Messier' ही दोन पुस्तकेदेखील प्रकाशित झालेली आहेत.

 

 

 

आकाशदर्शन कार्यक्रम, विविध व्याख्याने, स्लाईड शोच्या माध्यमातून खगोलप्रचाराच्या कार्यात ते अग्रेसर आहेत. २००९ साली ‘आंतरराष्ट्रीय खगोलशास्त्र वर्षा’निमित्त ‘महाराष्ट्रातील १२ जिल्हे २२ गावांमधून’ खगोलवारी’ या प्रदर्शनाचे आयोजन करून त्यांनी या क्षेत्रात करिअर करू पाहणारे आणि ज्ञान आत्मसात करू इच्छिणार्‍यांना प्रेरणा देण्याचे काम केले. 'खगोलवारी’चा सुमारे सात लाख मुलांनी लाभ घेतला. एवढेच नाही, तर २०११ मध्ये 'Lets watch sky together' कार्यक्रमाद्वारे ८० हून अधिक शाळांना त्यांनी दुर्बिणी उपलब्ध करुन दिल्या. या शाळांतील ६५ हजार विद्यार्थ्यांना खगोल ‘सीडी’ दिली गेली व या शाळांमध्ये आकाशदर्शनाचा कार्यक्रम करून हे अवकाशातील अद्भुत विश्वदर्शन घडविले. २०१५ साली ‘हबल स्पेस टेलिस्कोप’ला २५ वर्षे झाल्याने महाराष्ट्रात गावोगावी जाऊन सुमारे १३५ हून अधिक व्याख्याने देण्याचे किंबहुना अनमोल असे ज्ञानदानाचे कार्य देखील सारंग ओक यांनी केले आहे. खगोलविषयक आणि विज्ञानविषयक व्याख्याने, शिक्षक कार्यशाळा, वर्कशॉप, आकाशदर्शन कार्यक्रम, पालक कार्यशाळा आदी कार्यक्रमांचे ते आयोजन करीत असतात. २०१६ साली जैवविविधता विषयक ’माझा निसर्ग-माझा परिसर’ या प्रदर्शनाचे आयोजनदेखील ओक यांनी केले होते. पश्चिम महाराष्ट्र, कोकण या परिसरातील सुमारे ४० ठिकाणी हे प्रदर्शन आयोजित केल्याची माहिती त्यांनी दिली. यात ११४ शाळा आणि ५३ हजार मुलांनी या प्रदर्शनाला भेट दिली होती.

 

 

 

'My Earth - My Planet - My Home’ या प्रदर्शनाचे आयोजन करून माणसाला नेहमी असणार्‍या या कुतूहलाचा उलगडा करण्याचे रंजक आणि उद्बोधक कार्य त्यांनी केले आहे. ‘पृथ्वी आणि पृथ्वीसदृश ग्रहनिर्मिती उत्क्रांती आणि शोध’ या विषयावरदेखील महाराष्ट्रात सुमारे १०० शाळांमध्ये त्यांनी व्याख्याने दिली आहेत. २०१९ साली झालेल्या कंकणाकृती सूर्यग्रहणाच्या निमित्ताने महाराष्ट्र आणि कर्नाटक या राज्यांमध्ये १४ प्रशिक्षण कार्यशाळांचे आयोजन करून त्यांनी आपल्या देशातील भावी पिढीला खगोलशास्त्र विषयाची सोप्या शब्दात माहिती दिली आहे. कर्नाटक विज्ञान परिषद, म्हैसूर सायन्स फाऊंडेशनच्या सहकार्याने प्रत्यक्ष ग्रहण पाहण्याच्या कार्यक्रमाचे आयोजन केले, ज्यात कुर्गच्या वनवासी भागातील सुमारे १०० शाळांनी सहभाग घेतला होता. 'India book of record’ मध्ये 'Largest Practical Session on Solar Eclipse' या विक्रमाची नोंद सारंग ओक यांच्या नावावर आहे.

 

 

 

दि. १७ डिसेंबर, २०१९ रोजी १६१ शाळा जाणीवजागृती कार्यक्रमात सहभागी झाल्या, असे त्यांनी सांगितले. यात एकूण विद्यार्थीसंख्या होती ती तब्बल सहा लाखांहून अधिक. अशा या माणसाची खगोलविषयक अभ्यासाची चिकाटी एवढी भारी आहे की, सगळ्या जगात कोरोना धुमाकूळ घालीत होता. मात्र, सारंग यांनी दि. २१ जून, २०२० रोजी ग्रहणाच्या वेळी ‘लॉकडाऊन’ काळात विशेष परवानगी काढून, राजस्थानातील सुरतगड येथे जाऊन ग्रहणाचे प्रक्षेपण ‘फेसबुक लाईव्ह’ केले. त्यांच्या या जिद्दीचे नक्कीच कौतुक केले पाहिजे. बरं हे झालं त्यांचं जडलेलं आकाशाशी नाते. आपल्या भूमीची नाळदेखील त्यांनी तोडली नाही. या जमिनीवरील सर्प वाचवण्यासाठी कोकणात दहा वर्षे त्यांनी काम केले आहे. अशा या खगोलप्रेमी सारंग ओक यांना दै. ’मुंबई तरुण भारत’कडून उज्वल भविष्यासाठी शुभेच्छा...!