‘एफ ३५’ लढाऊ विमानाची दक्षिण चिनी समुद्रातील जलसमाधी

 

 

 

गेल्या काही महिन्यांपासून दक्षिण चिनी समुद्रात अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया, जपान या देशांकडून दक्षिण चिनी समुद्रात संयुक्त नाविक कवायती चालू आहेत. वर उल्लेखलेल्या सर्व देशांनी आपापल्या अत्याधुनिक विमानवाहू नौका अथवा लष्करी नौका घेऊन या कवायतीत भाग घेतल्याची माहिती जाहीरपणे पुढे आलेली आहे. पण याच काळात काही लक्षवेधी असे अपघातही दक्षिण चिनी समुद्रात घडलेले आहेत. पण, या अपघातांची जाहीरपणे आणि सर्वदूर अशी वाच्यता झालेली दिसत नाही. नुकतेच काही महिन्यांपूर्वी दक्षिण चिनी समुद्रात अमेरिकेच्या अत्याधुनिक अशा ‘क्लास तीन’ श्रेणीतील पाणबुडीला अपघात झाला होता. अमेरिकेच्या नौदल ताफ्यातील अत्याधुनिक आणि महाकाय समजल्या जाणार्‍या ‘कनेक्टिकट’ या पाणबुडीने ऑक्टोबरच्या पहिल्या आठवड्यात दक्षिण चिनी समुद्रातून प्रवास केला होता. या प्रवासादरम्यान या पाणबुडीला मोठा धक्का बसला. हा धक्का पाणबुडीची कोणत्यातरी गोष्टींबरोबर टक्कर झाल्यामुळे बसल्याचे सांगितले गेले. ‘कनेक्टिकट‘ पाणबुडीवर असणार्‍या सर्व संरक्षक पूर्वसूचना देणार्‍या साधनांनी काहीही इशारा दिला नसताना अशी घटना घडणे आश्चर्यजनक होते. त्या पाणबुडीतील ११ कर्मचारी पाणबुडीला बसलेल्या धक्क्याने जखमी झाले होते. म्हणजे हा धक्का बराच मोठा होता हे वेगळे सांगणे न लगे. पण, या अपघाताचीही कोठे चर्चा झालेली दिसली नाही. चीन हा भारताचा उपद्रवी शेजारी देश असून, चीनकडून दक्षिण चिनी समुद्रात होणार्‍या सामरिक हालचालींकडे आणि अशा अपघातांकडे भारतीयांचे बारीक लक्ष असणे गरजेचे आहे.

 

 

 

दक्षिण चिनी समुद्राच्या हद्दीवरून दक्षिण चिनी समुद्र क्षेत्रातील फिलिपाईन्स, व्हिएतनाम, जपान आणि इतर देशांचे गेली अनेक वर्षे चीनबरोबर वाद आहेत. फिलिपाइन्सने तर चीनकडून दक्षिण चिनी समुद्रात फिलिपाईन्सच्या सामुद्री क्षेत्रात वारंवार होणार्‍या अतिक्रमणाबद्दल हेग येथील आंतरराष्ट्रीय लवादाकडे तक्रार केली होती आणि त्या लवादाने जुलै २०१६ मध्ये फिलिपाईन्सच्या बाजूने निर्णय दिला होता. तो निर्णय मानण्यास चीनने नकार दिला होता. दक्षिण चिनी समुद्रात अनेक कृत्रिम बेटांची उभारणी चीनकडून करण्यात आलेली आहे. यातील काही बेटांवर चीनने त्याचे स्वतःचे लष्करी तळ कार्यान्वित केलेले आहेत. नुकतेच अमेरिकेच्या ‘एफ ३५‘ या अत्याधुनिक ‘स्टेल्थ’ श्रेणीतील विमानाला दक्षिण चिनी समुद्रामध्ये अमेरिकेची विमानवाहू नौका ‘कार्ल विन्सन‘ भ्रमण करत असताना या नौकेवर लँडिंग करताना अपघात झाला आणि ते समुद्रात कोसळले. विमान पाण्यात कोसळल्यानंतर पूर्णपणे खोलवर समुद्रात बुडालेही. अत्यंत महागडे असे हे विमान समजले जाते.

 

 

 

७५ दशलक्ष ते ८० दशलक्ष अमेरिकन डॉलर्स किमतीचे हे एक अत्याधुनिक विमान आहे. एका ‘एफ ३५’ लढाऊ विमानाची किंमत आहे, सुमारे ६०० कोटी रुपये. या विमानाची निर्मिती अमेरिकेतील ‘लॉकहिड मार्टिन’ या कंपनीकडून केली जाते. त्या विमानात जसजशा साधन सोयी उपलब्ध केल्या जातात त्यानुसार त्याची किंमत वाढत जाते. या किमतीवरून या विमानाची असाधारण उपयुक्तता लक्षात येते. दोन हजार किलोमीटर प्रति तास या वेगाने हे विमान उडते. या विमानाच्या दोन्ही बाजूंच्या पंखांवर क्षेपणास्त्रे डागता येतात हे वैशिष्ट्यपूर्ण आहे. एकाच वेळी सहा क्षेपणास्त्रे या विमानावरून डागता येतात. एकदा इंधन भरले की, हे लढाऊ विमान सलग दोन हजार किलोमीटर प्रवास करू शकते. शत्रू देशाच्या रडारना चकमा देण्यात हे विमान वाकबगार आहे. या विमानात असे काय विशेष आहे हे वाचकांना कळावे म्हणून ही माहिती. या विमानाची उपग्रहांबरोबरील संपर्क यंत्रणा अत्याधुनिक असून, या विमानाने प्रवास करता करता गोळा केलेल्या माहितीचे अमेरिकेतील मुख्यालयात बसून तातडीने पृथक्करण करण्याची सोय आहे.

 

 

 

 

 

 

‘कार्ल विन्सन‘ या विमानवाहू जहाजावर एकावेळी ११ ‘एफ ३५’ विमाने वाहून नेण्याची क्षमता आहे. या विमानाला झालेला अपघात किंवा जेथे हे विमान दक्षिण चिनी समुद्रात कोसळले ती जागा तैवान जवळच्या सामुद्री क्षेत्रामध्ये येते. दि. २४ जानेवारीपूर्वीच चीनने त्याची सुमारे ३९ लढाऊ विमाने तैवानच्या हवाईहद्दीमधून नेल्याचे दिसून आले. चीनच्या हवाईदलाचा एवढ्या संख्येने तैवानच्या हवाईहद्दीमधून विमाने नेण्यामागचा उद्देश केवळ आणि केवळ तैवानला धमकावण्याचाच होता. अजूनही चीनकडून तैवानच्या हवाईहद्दींचा भंग करण्याचे काम वारंवार सुरूच असते. दि. २४ जानेवारी, २०२२ रोजीदेखील अमेरिकेच्या लढाऊ विमानाची अपघाताची घटना घडल्याचे सांगितले जाते. भारताने राफेल श्रेणीतील अत्याधुनिक लढाऊ विमाने फ्रान्स देशातील ‘डसौल्ट’ कंपनीकडून नुकतीच काही वर्षांपूर्वी विकत घेतली. ही विमाने घेण्यापूर्वी अमेरिकेने ‘एफ ३५‘ ही विमाने भारताला देऊ केली होती. पण, भारताने ही विमाने अमेरिकेकडून विकत घेतली नाहीत. युएई या आखाती राजवटीनेही ‘एफ ३५ सी’ या विमानाची ‘लॉकहिड मार्टिन’ कंपनीला दिलेली ’ऑर्डर’ रद्द केली आणि फ्रान्सच्या ‘डॅसौल्ट’ कंपनीला राफेल विमानांसाठी ‘ऑर्डर’ दिली. अमेरिकेच्या विमानवाहू नौकेवर (युएसएस कार्ल्स विन्सन) ‘एफ ३५’ या विमानांचा ताफा ठेवलेला आहे.

 

 

 

‘एफ ३५’ विमानांच्या या ताफ्यातील प्रत्येक विमानाचे दर दिवशी रुटीन म्हणजे सरावाचे उड्डाण केले जाते. विमानांना उत्तम स्थितीमध्ये ठेवण्यासाठी ही सर्व उड्डाणे केली जातात. त्या ‘एफ ३५’च्या सर्व उड्डाणांदरम्यान दि. २४ जानेवारी, २०२२ रोजी एका ‘एफ ३५‘ विमानाला अपघात झाला आणि ते दक्षिण चिनी समुद्रात कोसळले. विमान उतरवित असताना विमानवाहू नौकेवर असणारी धावपट्टी कमी पडली म्हणून हा अपघात झाला की, काय न कळे. त्या विमानाच्या पायलटला अमेरिकेच्या नौदलाच्या हेलिकॉप्टरने वाचविले. दि. २४ जानेवारी, २०२२ रोजी ही अपघाताची घटना घडल्याचे सांगितले जाते. बाकीचे सात जण जखमी झाल्याचे सांगितले गेले. त्या जखमी सातमधील तीन जणांना फिलिपाईन्समध्ये वैद्यकीय उपचारांसाठी नेण्यात आले. हे ‘एफ ३५‘ विमान दक्षिण चिनी समुद्रात कोसळल्यानंतर जपानच्या कोस्टल गार्डने या विमानाचा खोल समुद्रातील ठावठिकाणा शोधण्यासाठी शोधमोहीम सुरू केली. पण, गंमतीचा भाग असा की, पुढे उघड झालेल्या माहितीनुसार चीनच्या नौदलानेही दक्षिण चिनी समुद्राच्या तळाशी जाऊन पोहोचलेल्या विमानाला ताब्यात घेण्यासाठी गुप्तपणे जोरदार मोहीम उघडल्याचे सांगितले गेले.

 

 

 

या विमानावर उपलब्ध असणार्‍या संपर्क यंत्रणेबद्दल चीनला उत्सुकता असून, ते मिळविण्याची चीनची धडपड असावी असे बोलले गेले. या अपघातग्रस्त ‘एफ ३५‘ विमानाला ताब्यात घेऊन ते चीनच्या किनार्‍यावर घेऊन जाण्याचा चिनी नौदलाचा उद्देश होता. कारण, या अमेरिकेच्या अत्याधुनिक विमानाचा अभ्यास करून त्यामधील नाविन्यपूर्ण लेटेस्ट विमानाची संरचना असो की, संपर्क यंत्रणेचे प्रोग्रॅम्स चोरून त्याची ‘कॉपी’ करण्याचा चिनी नौदलाचा उद्देश होता हे वेगळे सांगायला नको. अजूनही या खोल खोल समुद्राच्या तळाशी जाऊन बसलेल्या विमानाला ताब्यात घेण्यासाठी चाललेला शोध संपलेला नाही हे विशेष. रशियालाही या बुडालेल्या विमानाला ताब्यात घेण्यात रस असावा असे सांगतात. ‘एफ ३५’ विमानाला झालेला हा अपघात सर्वसाधारण नव्हता. त्यामुळे अमेरिकी नौदलालाही या विमानाचा ताबा मिळविण्यात पूर्ण रस असून त्यानेही दक्षिण चिनी समुद्रातील सहकारी देशांची मदत घेऊन हे विमान शोधण्याचा प्रयत्न चालविलेला आहे. ‘एफ ३५’ विमान अपघातग्रस्त होण्यापूर्वी वेगात असल्याने पाण्यामध्ये कोसळल्यानंतर या विमानाचे तुकडे झाले असावेत असेही सांगितले गेले.

 

 

 

नोव्हेंबर २०२० मध्येही ब्रिटिश विमानवाहू नौका ‘एचएमएस एलिझाबेथ’ यावर तैनात असलेल्या ‘एफ ३५ बी‘ या एका विमानाला नौकेवरून उड्डाण करताना मेडिटेरियन समुद्रात अपघात झालेला होता आणि ते विमान तेथील समुद्रात कोसळले होते. त्यापूर्वी म्हणजे २०१९ मध्येही जपानच्या नौदल ताफ्यातील ‘एफ ३५ ए‘ विमानालाही पॅसिफिक समुद्रात अपघात झाला होता. पण, दक्षिण चिनी समुद्रात ‘एफ ३५’ या विमानाला नुकत्याच झालेल्या अपघाताची चर्चा जास्त होताना दिसते आहे. कारण, एकच दक्षिण चिनी समुद्रात चीन व अमेरिका आणि अमेरिकेचे मित्रदेश यांच्यामध्ये निर्माण झालेला तणाव. अमेरिकेच्या पॅसिफिक कमांडचे हवाईतील माजी प्रमुख कार्ल शूस्टर यांनी प्रतिक्रिया व्यक्त करताना चीन या विमानाचे अवशेष शोधण्यासाठी पाणबुडींचा वापर करेल, असे सांगितले आहे. चीनच्या दक्षिण चिनी समुद्रातील आणि विशेषतः तैवान जवळच्या सामुद्री आखातात चीन, अमेरिका आणि त्याचे मित्रदेश यांच्या लष्करी हालचाली आणि संयुक्त सरावाची व्याप्ती बघता येत्या काळात अशा अपघाताच्या अजून काही घटना घडू शकतील.