‘ग्लोबल वॉर्मिंग’चे ‘लोकल’ ’कूल ग्लोब सोल्युशन’

 

 

 

 

 

लहानपणी शाळेत आपल्याला निबंध लिहायचा असतो, मी मोठेपणी कोण होणार? तसाच तो प्राची यांनीही लिहिला होता. पण, ‘मी दहा वर्षांनंतर कोण होणार?’ हा निबंध लिहिला जातो आणि नंतर विस्मृतीतही जातो. त्याचा आणि लिहिणार्‍या व्यक्तीचा काहीच संबंध राहत नाही. तसेच प्राची यांचेही झाले. त्यांनी तो निबंध लिहिला खरा, पण त्या विसरूनही गेल्या. त्यांच्या घरात सगळेच इंजिनिअर असल्याने प्राचीही आपसुकच त्याच दिशेला वळल्या. पण, अचानक याच ठिकाणी त्यांना आठवण झाली, ती त्यांनी लिहिलेल्या या निबंधाची. त्यांनी तो शोधून काढला. आपण लहानपणी खूप काही स्वप्ने बघत असतो, ‘मी हे करेन, मी ते करेन, जगात असा बदल घडवून आणेन’ वगैरे वगैरे.

 

 

पण, ते कधी आणि कसे शक्य होणार, याविषयी आपल्याला त्यावेळी काहीच माहीत नसते. हा निबंध वाचून झाल्यावर प्राची यांचेही तसेच झाले. आपण नेमके करतोय काय, हा प्रश्न त्यांना पडला आणि त्यांनी या गोष्टीचा शोध घेण्यास सुरुवात केली. काहीतरी मोठे काम करायचे, हे ठरलेले होतेच. पण, नेमके करायचे काय, हा प्रश्न कायम होता. तेव्हाच त्यांच्यासमोर प्रश्न आला तो ’ग्लोबल वॉर्मिंग’चा. हा विषय आतापर्यंत प्राची यांना माहीतच नव्हता. पण, हा प्रश्न समोर आल्यावर आपण या विषयासाठीच काम करायचे, हे त्यांनी ठरवून टाकले.

 

 

प्रश्न होता की, काम करायचे तर नेमके कसे? ’ग्लोबल वॉर्मिंग’ हे कार्बनच्या उत्सर्जनामुळे होते. आता ते आटोक्यात आणण्यासाठी ‘कार्बन उत्सर्जन’ कमी करणे गरजेचे. ते करायचे असेल तर आपल्यापसून सुरुवात करावी लागेल. ही बाब ओळखून त्यांनी या कार्बन उत्सर्जनाचे प्रमाण कमी करण्याची सुरुवात स्वतःच्या कुटुंबापासून केली. प्रथम त्यांनी स्वतःच्या रोजच्या गोष्टींमधून कार्बनचे उत्सर्जन कसे कमी करता येईल, याकडे लक्ष देण्यास सुरुवात केली. ही संकल्पना जशी यशस्वी झाली, तसे अनेक लोकांकडून याबद्दल विचारणा होण्यास सुरुवात झाली. प्रत्येकाला या गोष्टीबद्दल उत्सुकता होती. त्यामुळे अशा सर्व लोकांना एकत्र आणण्यासाठी एक अ‍ॅपच तयार करावे, हा विचार प्राची यांनी केला आणि यातूनच ‘कूल द ग्लोब’ या अ‍ॅपचा जन्म झाला.

 

 

 

 

 

 

 

हे अ‍ॅप आपल्या दैनंदिन सवयींच्या माध्यमातून आपले कार्बन उत्सर्जन कमी करण्याचे लक्ष्य कसे गाठावे, यासाठी मार्गदर्शन करते. आपल्या रोजच्या सवयींच्या मार्फतच आपण हे करू शकतो, याचे मार्गदर्शन हे अ‍ॅप करते. जेव्हा आपण या अ‍ॅपवर आपले नाव ’रजिस्टर’ करतो, तेव्हा आपल्याला हे काम कसे करायचे, याची संपूर्ण प्रक्रियाच हे अ‍ॅप आपल्यासमोर ठेवते. आपल्याला एका महिन्याचे, वर्षाचे लक्ष्य दिले जाते. त्यानुसार आपण हे लक्ष्य कसे साध्य करणार आहोत, याबद्दल मार्गदर्शक सूचना दिलेल्या असतात. बर्‍याच ‘अ‍ॅक्टिव्हिटीज्’ त्यात दिलेल्या असतात.

 

 

त्या माध्यमातून आपण आपले रोजचे लक्ष्य पूर्ण करायचे असते. उदाहरणार्थ आपण जर रोज स्वतःच्या गाडीनेच प्रवास करत असलो, तर तो प्रवास करत असताना आपल्याकडून भरपूर कार्बन उत्सर्जन होत असते. मग ते जर कमी करायचे असेल, तर आपण काय करायचे, याविषयी हे अ‍ॅप माहिती देते. मग सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्थेने प्रवास करणे असो, घरातल्या काही कमी करणे असो, अशा पद्धतीने आपल्याला आपल्याकडून होणारे कार्बन उत्सर्जन कमी करता येते. हे सर्व अत्यंत सोप्या पद्धतीने होते आणि अत्यंत कमी श्रमातदेखील!

 

 

‘कूल द ग्लोब’च्या या संपूर्ण प्रक्रियेमध्ये अगदी कोणीही म्हणजे शाळेत जाणारी लहान मुलेही सहभागी होऊ शकतात. असेच काही छान अनुभव प्राची सांगतात. शाळेत जाणार्‍या एका मुलीने प्राची यांना फोन करून विचारले की, ’‘माझ्याकडे तर स्वतःचा फोनपण नाही, तर मी या ‘कूल द ग्लोब’मध्ये कशी सहभागी होऊ शकते?” प्राची यांनी विचारले की, ”तू शाळेत कशी जातेस? माझ्या आईबाबांच्या गाडीवरून जाते,” असे त्या मुलीने उत्तर दिले. मग प्राची यांनी तिला सांगितले की, ’‘मग उद्यापासून बसने जात जा.”

 

 

 

 

 

 

त्यानंतर खरेच त्या मुलीने बसने जाण्यास सुरुवात केली आणि काही दिवसांतच त्या मुलीचा फोन आला की, “आता मी बसने जाते आणि शाळेत जाताना मला माझे मित्र-मैत्रिणी भेटतात. मजा करता येते आणि माझा दिवस खूप मस्त जातो.” म्हणजे या एका छोट्या कृतीने त्या मुलीला शाळेतली खरी मजा आता अनुभवता येते आहे. हेच या ’कूल द ग्लोब’चे यश आहे. असे लोकांच्या प्रतिसादातून, लोकांनीच एकमेकांशी गोष्टी शेअर केल्यानेच हे अ‍ॅप मोठे झाले. आतापर्यंत या अ‍ॅपसाठी सुरू केलेल्या युट्यूब चॅनेलच्या माध्यमातून एक दशलक्षपेक्षाही अधिक लोकांपर्यंत ’कूल द ग्लोब’ पोहोचले आहे.

 

 

प्रत्येक व्यवसायाचे एक स्वतःचे ‘रेव्हेन्यू मॉडेल’ असते. पण, ’कूल द ग्लोब’साठी अशा तर्‍हेने कुठले वेगळे ‘मॉडेल’ तयार करण्याची गरजच भासली नाही. लोकांच्या सहभागातूनच आणि त्यांच्या मागणीतूनच हे ‘रेव्हेन्यू मॉडेल’ तयार झाले आहे. आज ’कूल द ग्लोब’साठी सोशल मीडिया या माध्यमांबरोबरच, ’कम्युनिटीज’ आणि मोठ्या संस्थांना मार्गदर्शन करणे यातून आपला महसूल तयार करता येतो. जसे हे सामान्य लोकांसाठी हे अ‍ॅप मोफत आहे, तसेच ते मोठ्या संस्थांसाठी, कंपन्यांसाठी, व्यावसायिक पातळीवर त्यांच्यासाठीचे ‘मॉडेल’ तयार करून देता येते. हेच या ‘कूल द ग्लोब’चे ‘रेव्हेन्यू मॉडेल’ आहे.

 

 

हा एक व्यवसाय जरी असला, तरी ती एक सामाजिक मोहीमही आहे. त्यामुळे आता ही मोहीम जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत पोहोचवायची आहे, तसेच फक्त भारतातच नव्हे, तर परदेशातही या अ‍ॅपला पोहोचवायचे आहे. म्हणजे अब्जावधी लोकांपर्यंत या अ‍ॅपचे ‘युझर्स’ पोहोचवणे, हेच प्राची यांचे लक्ष्य आहे. हे ‘कूल द ग्लोब’च्या माध्यमातून काम चालले आहे.

 

 

अशा अत्यंत वेगळ्याच वाटेवरून काम करत सगळ्यांसाठी अत्यंत सुलभ आणि याच सुलभतेतून जनजागृती साधणार्‍या ’कूल द ग्लोब’ला शुभेच्छा...!

 

 

- हर्षद वैद्य