खोल समुद्रात जाण्यासाठी ‘मत्स्य-६०००’ सज्ज

 

नवी दिल्ली : देशाच्या चौथ्या पिढीतील खोल समुद्रातील पाणबुडी ‘मत्स्य-६०००’ने पाण्याखालील चाचण्या यशस्वीरित्या पूर्ण केल्या आहेत.

 

केंद्र सरकारच्या डीप ओशन मिशन उपक्रमांतर्गत, पृथ्वी विज्ञान मंत्रालयाने समुद्रयान प्रकल्पाचा भाग म्हणून 'मत्स्य-६०००' नावाच्या चौथ्या पिढीच्या खोल समुद्रातील मानवयुक्त वैज्ञानिक पाणबुडीची रचना आणि विकास करण्याचे महत्त्वाचे काम राष्ट्रीय महासागर तंत्रज्ञान संस्थेला सोपवले होते. २.१ मीटर व्यासाची ही अत्याधुनिक पाणबुडी तीन जणांना सामावून घेण्यासाठी डिझाइन केलेली आहे. 'मत्स्य-६०००' ही देशाच्या महासागर अन्वेषण क्षमतेतील एक महत्त्वाची कामगिरी आहे.

 

'मत्स्य-६०००' पाणबुडीची रचना पूर्ण झाल्यानंतर, तिच्या कार्यक्षमतेसाठी आवश्यक असलेल्या विविध उप- विकसित केल्या गेल्या. या पाणबुडीमध्ये डायव्हिंगसाठी बॅलास्ट सिस्टम, तिन्ही दिशांना हालचाल करण्यासाठी थ्रस्टर, वीज पुरवठ्यासाठी बॅटरी बँक आणि पृष्ठभागावर जाण्यासाठी सिंटॅक्टिक फोमचा समावेश आहे. यामध्ये एक अत्याधुनिक वीज वितरण नेटवर्क, अत्याधुनिक नियंत्रण हार्डवेअर आणि सॉफ्टवेअर तसेच पाण्याखालील नेव्हिगेशन उपकरणे समाविष्ट आहेत. संप्रेषण प्रणालींमध्ये एक ध्वनिक मोडेम, पाण्याखालील टेलिफोन आणि पृष्ठभागावरील संप्रेषणासाठी अतिशय उच्च वारंवारता लहरींचा समावेश आहे, ज्यामध्ये पाण्याखालील ध्वनिक स्थिती आणि अचूक पृष्ठभाग स्थान ट्रॅकिंगसाठी जीपीएससह सुसज्ज आहे.

 

 

मत्स्य ६००० पाणबुडी २७ जानेवारी ते १२ फेब्रुवारी २०२५ दरम्यान चेन्नईजवळील कट्टुपल्ली बंदरातील एल अँड टी जहाजबांधणी सुविधेमध्ये पाण्याखालील चाचण्यांसाठी नेण्यात आली. या चाचण्यांचा उद्देश मत्स्य ६००० च्या क्षमतेचे अनेक महत्त्वाच्या पॅरामीटर्सवर काळजीपूर्वक मूल्यांकन करणे हा होता.

 

या मूल्यांकनात वीज आणि नियंत्रण नेटवर्कची मजबूती, पाणबुडीची स्थिरता, मानवी आधार आणि सुरक्षा प्रणाली आणि पुढे आणि मागे जाण्याचा वेग यावर लक्ष केंद्रित केले गेले.

 

याव्यतिरिक्त, नेव्हिगेशन आणि संप्रेषण क्षमता तपासण्यात आल्या. अनेक अत्याधुनिक समुद्रशास्त्रीय सेन्सर्स असलेल्या या वैज्ञानिक पेलोडची कसून चाचणी घेण्यात आली आणि कार्यक्षमता पुष्टी करण्यात आली.

या प्रात्यक्षिक टप्प्यात पाच वेळा मानवासहित आणि पाच वेळा मानवरहित पाणबुडी खोल समुद्रात जाण्याचा समावेश होता.

पाणबुडीच्या मानवयुक्त कामगिरी दरम्यान जीवन समर्थन प्रणालीची विश्वासार्हता सुनिश्चित करण्यात आली.