दुर्भाग्य असे की गांधीजींनी मुस्लिम लीग संदर्भात जे निरागस स्वप्न उरात बाळगले होते, ते खोटे ठरले. गांधीजींची धारणा होती की मुस्लिम लीगला पाकिस्तान हवे होते, त्यांना ते मिळाले आता ते कुणाला का त्रास देतील ? ५ ऑगस्ट रोजी "वाह" येथील शरणार्थी शिबिरात ..

गांधीजी सकाळच्या फिरण्यासाठी बाहेर पडले आहेत. अगदी शेजारचीच काही घरं त्यांना तुटक्या, फुटक्या आणि जळक्या अवस्थेत दिसतात. बरोबरचे कार्यकर्ते सांगतात, परवाच्या दंगलीत मुस्लिम गुंडांनी ही हिंदूंची घरं जाळली. गांधीजी थबकतात. विषण्ण नजरेने त्या घरांकडे ..

कलकत्त्या जवळच्या सोडेपूर आश्रमात, गांधीजींच्याबरोबर थांबलेल्या लोकांमध्ये परमा एकादशी करणारे दोघे / तिघेच आहेत. त्यांच्यासाठी खास फराळाची व्यवस्था होतेय. गांधीजींच्या मनात मात्र काल रात्रीची सुह्रावर्दी बरोबरची भेटच घोळतेय...

दहा ऑगस्ट. रविवारची तशी आळसावलेली सकाळ. १, औरंगजेब रोड, या सरदार वल्लभभाईंच्या बंगल्यात मात्र बऱ्यापैकी हालचाल दिसत होती. ..

का कोणास ठाऊक, पण उत्साह जाणवत नाहीये. असं कधी होत नाही फारसं. कितीही प्रतिकूल घटना घडल्या तरी मनाची उभारी कायमच असते. गांधीजींना आठवलं. बरोबर पाच वर्षांपूर्वी, आजच्याच दिवशी त्यांना आणि जवाहरलाल यांना ब्रिटीश शासनाने अटक केली होती. ..

नेहमी प्रमाणे गांधीजींना अगदी पहाटे जाग आली. बाहेर काळोखच होता. ‘वाह’च्या शरणार्थी शिबिराजवळच गांधीजींचा मुक्काम होता. ..

आज चार ऑगस्ट. सोमवार. दिल्लीत व्हॉइसरॉय, लॉर्ड माउंटबेटन यांचा दिवस जरा लवकरच सुरु झाला. दिल्लीतली हवा दमट होती. ..

१७, यॉर्क रोड’ हे घर आता फक्त दिल्ली वासियांसाठीच नाही तर अवघ्या देशासाठी महत्वाचं झालेलं होतं. गेल्या काही वर्षांपासून ते पंडित जवाहरलाल नेहरू यांचं निवासस्थान होतं. ..

आजचा दिवस हा महाराजा हरीसिंह यांना भेटण्याचा होता. या संबंधीचे औपचारिक पत्र, काश्मीर संस्थानाचे दिवाण, रामचंद्र काक यांनी गांधीजींच्या श्रीनगर मधे आगमन झाल्याच्या दिवशीच दिलेले होते. आज ३ ऑगस्ट ची सकाळ गांधीजींसाठी नेहमी सारखीच होती. ऑगस्ट महिना ..

शुक्रवार. १ ऑगस्ट, १९४७. हा दिवस अचानकच महत्वाचा होऊन गेला. या दिवशी काश्मीर च्या संदर्भात दोन गोष्टी घडल्या, ज्या पुढे खूप महत्वाच्या ठरणार होत्या. त्या दोन्ही गोष्टींचा एकमेकांशी तसा काही संबंध नव्हता. पण पुढे घडणाऱ्या रामायण-महाभारतात या दोन ..

बाबासाहेब आंबेडकरांचा भारताच्या एकूण राष्ट्रीय प्रवाहाबद्दल भरपूर अभ्यास होता. त्यांच्या प्रबंधाचा विषयच होता, “भारताचा राष्ट्रीय लाभांश – इतिहासात्मक आणि विश्लेषणात्मक अध्ययन (The National Divident of India – A Historical and Analytical Study)” ..

आणि फाळणी टळू शकली असती.. “१५ ऑगस्ट १९४७ रोजी भारताची फाळणी झाली.” या एका ओळीवर भारताच्या फाळणीच्या कथेचा शेवट होत नाही तर एका अंतहीन मोठ्या संघर्षाला सुरुवात होते...

आज भारत मुळी झोपलेलाच नाहीये. दिल्ली, मुंबई, कलकत्ता, मद्रास, बंगलोर, लखनऊ, इंदूर, पाटणा, बडोदे, नागपुर..... किती म्हणून नावं घ्यावी. अक्षरशः काल रात्री पासून, देशाच्या कानाकोपऱ्यात जल्लोष आहे. आणि म्हणुनच या पार्श्वभूमीवर, काल आणि आजचा, पाकिस्तान ..

टाटा एयर सर्व्हीसेज च्या काउंटर जवळ आठ / दहा महिलांचा घोळका. सर्व अनुशासित, आणि चेहऱ्यावर प्रचंड आत्मविश्वास असलेल्या. राष्ट्र सेविका समिती च्या सेविका. त्यांच्या प्रमुख संचालिका, लक्ष्मीबाई केळकर, अर्थात मावशी, ह्या कराचीला निघालेल्या आहेत. कराचीच्या ..

गांधीजींच्या प्रार्थनेचा प्रभाव तेथील हिंदू पुढाऱ्यांवर जाणवत होता. बरोबर एक वर्षापूर्वी मुस्लिम लीगने शहरात जो भीषण रक्तपात घडवून आणला होता, क्रौर्याची आणि नृशंसतेची जी परिसीमा गाठली होती, त्याचा बदला शहरातील हिंदू पुढाऱ्यांना घ्यायचा होता..

सोडेपुर आश्रम. कलकत्त्याच्या उत्तरेला असलेला. तसा शहराबाहेर म्हणावा असाच. कलकत्त्यापासून साधारण आठ – नऊ मैलांवर. अत्यंत रमणीय. झाडांनी, लता – वेलांनी बहरलेला हा सोडेपुर आश्रम, गांधीजींचा अत्यंत आवडता. ..

देशभरातल्या अनेक वर्तमानपत्रांत कालच्या गांधीजींच्या लाहोरमधून केलेल्या वक्तव्याला प्रसिद्धी मिळालेली आहे. 'मुंबई टाइम्स'मध्ये या संबंधीची ठळक बातमी आहे, ..

पाच ऑगस्ट च्या रात्री, राजधानी दिल्ली शांत झोपली असताना पंजाब, सिंध, बलुचिस्तान आणि बंगाल प्रांतात वणवा भडकलेलाच होता. आणि कराचीच्या मुक्कामात, एक तपस्वी, विभाजनाचं हे भेसूर चित्र बघत, पुढील व्यवस्थेची जुळणी करत होता...! ..

आजचा दिवस हा महाराजा हरीसिंह यांना भेटण्याचा होता. या संबंधीचे औपचारिक पत्र, काश्मीर संस्थानाचे दिवाण, रामचंद्र काक यांनी गांधीजींच्या श्रीनगर मध्ये आगमन झाल्याच्या दिवशीच दिलेले होते. ..

शुक्रवार. १ ऑगस्ट, १९४७. हा दिवस अचानकच महत्वाचा होऊन गेला. या दिवशी काश्मीर च्या संदर्भात दोन गोष्टी घडल्या, ज्या पुढे खूप महत्वाच्या ठरणार होत्या. त्या दोन्ही गोष्टींचा एकमेकांशी तसा काही संबंध नव्हता. पण पुढे घडणाऱ्या रामायण-महाभारतात या दोन ..

कॉंग्रेसचे काही नेते आणि प्रशासनातले वरिष्ठ अधिकारी १७, यॉर्क रोड वर येऊन बसले होते. त्यांच्याशी वेगवेगळ्या विषयांसंबंधी चर्चा करायची होती. त्यामुळे नेहरूंनी घाईघाईतच त्यांचा ‘ब्रेकफास्ट’ उरकला अन ते आजच्या व्यस्त दिवसाला सामोरे जायची तयारी करू ..

वाळवंट तर तेच होतं मात्र जॉर्डनमधून जसे इस्राइलला स्पर्श केले, तसा मातीने रंग बदलायला सुरुवात केली. ही होती इस्राइलची, जादू- इस्राइलच्या मेहनतीची जादू, त्यांच्या हिंमतीची जादू...

नुकताच भारताचा ७० वा स्वातंत्र्य दिन होवून गेला. त्याच पार्शवभूमीवर भारताच्या स्वातंत्र्याची, फाळणीची एक न ऐकलेली कथा....