गेल्या ८-९ महिन्यांपासून आपण पृथ्वी आणि पृथ्वीवरील निरनिराळ्या नैसर्गिक गोष्टींची, घटनांची माहिती घेत आलो. पृथ्वीवरील खडक, नद्या, खंड आदी विविधांगांनी आपल्या माहितीत भर घालणाऱ्या या लेखमालेचा आजचा अखेरचा भाग असून इथेच लेखमालेचा समारोप करत आहोत...

मागील लेखात आपण भूजल म्हणजे काय? भूजलाचे विविध स्रोत आणि त्याचे फायदे बघितले. या लेखात आपण भूजलाचे साठे आणि ते साठे शोधण्याच्या विविध पद्धतींची माहिती घेऊ.कोणत्याही नवीन विषयाचा अभ्यास करताना पहिल्यांदा त्याच्या महत्त्वाच्या संज्ञांचा अभ्यास करणे ..

मागील लेखात आपण दक्षिण अमेरिका आणि अंटार्क्टिका या खंडांची माहिती घेतली असून एकूण पाच खंडांची माहिती आपली घेऊन झाली आहे. या लेखात आपण उरलेल्या दोन खंडांची माहिती घेऊन खंडे हे प्रकरण संपवू. ..

आज आपण आपल्या लेखमालेपासून थोडे दूर जाऊन भारत सरकारच्या एका मोठ्या निर्णयावर काही माहिती घेणार आहोत. तो निर्णय म्हणजेच सिंधु करारानुसार जम्मू-काश्मीर राज्यातून व पुढे पाकिस्तानात वाहणाऱ्या नद्यांचे भारताच्या वाट्याचे पाणी वापरणे, हा होय. ..

आपण पृथ्वीच्या इतिहासातील विविध कालखंडांची माहिती घेण्यास सुरुवात केली होती. पृथ्वीच्या जन्मापासून सुरुवात करून आपण जवळजवळ ३.८ अब्ज वर्षे वर्तमानकाळाकडे आलो होतो व सुमारे ५५० दशलक्ष वर्षांवर येऊन थांबलो होतो. या सगळ्या काळाला ‘प्रीकँब्रियन इऑन’ ..

मागील लेखात आपण पृथ्वीच्या इतिहासाचा एकत्रित (As a Whole) अभ्यास केला. या लेखात आपण या अफाट इतिहासाच्या एका लहानशा भागात शिरू व पृथ्वीच्या प्राकृतिक नकाशात कालपरत्त्वे काय व कसा फरक पडला याची माहिती घेऊ...

मागील लेखात आपण रचनात्मक भूशास्त्रामधील एका महत्त्वाच्या घटकाची म्हणजेचस्तर - भ्रंशाची माहिती घेतली. या लेखात आपण रचनात्मक भूशास्त्र म्हणजे काय ते पाहूया. ..

मागील लेखातच आपण ‘वलींच्या वळवळी’पासून स्वतःची सुटका करून घेतली. आता आपण वलीसारख्याच दुसऱ्या एका रचनेचा अभ्यास करू. ही रचना म्हणजेच ‘स्तर-भ्रंश.’ ..

अभिविसंगतींवरील लेख प्रकाशित झाल्यानंतर काही वाचकांच्या प्रतिक्रिया अशा आल्या, आम्हाला काहीच कळलं नाही! ‘रचनात्मक भूशास्त्र’ हा थोडासा किचकट व फारच सैद्धांतिक विषय आहे. काही गोष्टी यात आपल्याला मानून चालावे लागते तसेच सर्व गोष्टींची छायाचित्रे लेखात ..

मागील लेखात आपण जगातील विविध समुद्रांची माहिती घेतली. याशिवाय पृथ्वीवर सर्वांत मोठे असे पाच महासागर आहेत - प्रशांत महासागर, अटलांटिक महासागर, हिंदी महासागर, दक्षिण महासागर व आर्क्टिक महासागर. आजच्या लेखातून या प्रत्येक महासागरांबद्दल जुजबी माहिती ..

मागील लेखात आपण नद्यांची व हिमनद्यांची माहिती घेतली. या लेखात आपण सागर व महासागरांची माहिती घेणार आहोत. आजच्या लेखाचे नाव ‘सागराच्या उदरात’ या मराठी पुस्तकावरून ठेवण्यात आले आहे. ..

मागील लेखात आपण अग्निजन्य खडकांची माहिती घेतली. या लेखात आपण गाळाच्या व रूपांतरित खडकांबद्दल जाणून घेऊया...

मागील लेखात आपण भूस्खलनांची माहिती घेतली. या लेखात आपण एका पूर्णपणे भिन्न अशा शाखेत हात घालू. ही शाखा म्हणजे ‘खनिजशास्त्र’ (Mineralogy)...

ज्वालामुखींच्या रचनेचा अभ्यास केल्यानंतर आपण आता भारतातील ‘ज्वालामुखीयता’ (Volcanism in India) तसेच भूतकाळात जगात झालेल्या काही महत्त्वाच्या ज्वालामुखींचे उद्रेक पाहू...

‘भूकंप’ हे प्रकरण संपवून आपण आता दुसर्‍या एका अतिशय संहारक, पण अत्यंत नयनरम्य अशा गोष्टीकडे येऊ. आपण जाणून घेणार आहोत ते अर्थात ज्वालामुखी (Volcano) बद्दल...

मागील लेखात आपण भूकंप म्हणजे काय, त्याची कारणे, परिणाम व आपण घ्यायची काळजी यांचा अभ्यास केला. आज आपण भूकंपाचे मापन कसे करतात हे व काही इतर संबंधित आणि महत्त्वाच्या गोष्टी बघू...

मागील लेखात आपण भूजलाचे विविध स्रोत कोणते आणि त्यांचा शोध कसा घेतला जातो हे बघितले. या लेखात आपण विहिरी आणि झरे यांची माहिती घेऊ...

मागील लेखात आपण सर्व खंडांची माहिती घेऊन संपवली होती. आत्तापर्यंत आपण जेवढे लेख बघितले, त्यातील बर्‍याचशा लेखांमध्ये मिळवलेली माहिती कितीही चित्तवेधक आणि सामान्यज्ञानासाठी अत्यंत उपयुक्त असली (असे माझे मत आहे, तरी चूकभूल द्यावी घ्यावी!), तरी सैद्धांतिक ..

गेल्या वेळेस प्रकाशित झालेल्या खास लेखात आपण आपल्या लेखमालेपासून दूर जाऊन जम्मू-काश्मीरमधील नद्यांमधील आपले पाणी कसे वाचवता येईल हे पाहिले...

मागील लेखात आपण पृथ्वीच्या इतिहासातून वर्तमानकाळात आलो होतो. आता आपण पृथ्वीवरील सर्व खंडांची भूशास्त्रीय माहिती घेऊ...

मागील लेखात आपण पृथ्वीच्या नकाशात कालपरत्त्वे कसा फरक पडला, याची माहिती घेतली. आता आपण ऐतिहासिक भूशास्त्राच्या दुसऱ्या एका शाखेत जाऊ व तिची माहिती घेऊ...

मागील लेखातच आपण रचनात्मक भूशास्त्राची माहिती घेतली. आता आपण पृथ्वीच्या इतिहासात डोकावून बघू. ..

मागील लेखात आपण स्तर-भ्रंश म्हणजेच फॉल्ट्सचा अभ्यास सुरू केला होता. या लेखात आपण तोच अभ्यास पुढे सुरू ठेऊन स्तर-भ्रंशाचे उरलेले वर्गीकरण व नंतर भारतातील व जगातील उदाहरणे बघू...

मागील लेखामध्ये आपण वलींविषयी माहिती घेतली. तथापि, सर्व माहिती देता आलेली नाही. ती आपण या लेखात बघूया. मागील लेखात आपण वलींच्या वर्गीकरणाचे ४ प्रकार बघितले. या लेखात आपण उरलेले २ प्रकार बघू. ..

मागील तीन लेखांमध्ये आपण समुद्रांबद्दल माहिती घेतली. आता आपण पृथ्वीवर असलेल्या निरनिराळ्या रचनांची माहिती घेऊया. ..

मागील लेखात आपण सागराच्या उदरात डुबकी मारून सागराच्या अंतरंगाची माहिती घेतली. या लेखात आपण जगातील काही सागर व महासागरांची ओळख करून घेणार आहोत...

मागील लेखात आपण गाळाच्या व रूपांतरित खडकांबद्दल माहिती घेतली. या लेखात आपण नद्या व हिमनद्यांविषयी माहिती घेऊ. नदीचे मानवी जीवनातील महत्त्व सर्वांना परिचयाचे आहेच. जगातील अनेक पुरातन संस्कृती नदीकिनारीच उदयास आल्या. इथपासून नद्यांना येणार्‍या पुरांमुळे ..

मागील लेखात आपण खनिजशास्त्राची व विविध खनिजांची माहिती घेतली. तसेच त्यांच्या विविध उपयोगांचीही माहिती घेतली. या लेखात आपण याच विषयाशी संबंधित पण, थोड्याशा वेगळ्या शाखेत हात घालू. ती शाखा म्हणजे खडकशास्त्र (Petrology)...

भूस्खलन ही क्रिया भूकंप व ज्वालामुखी यांच्यासारखीच विनाशकारी आहे. मात्र, याचे अनुमान काढणे बाकीच्यांपेक्षा तुलनेने सोप्पे आहे. कारण, भूस्खलन हे उघड्या डोळ्यांनी आपण पाहू शकतो. तसेच काही वेळा भूस्खलनाचा वेग बराच कमी असतो व त्यामुळेही स्वतःचा जीवही ..

मागील लेखात आपण ज्वालामुखी म्हणजे काय व त्यांचे प्रकार यांची माहिती घेतली. या लेखात आपण ज्वालामुखींची अंतर्गत रचना, उद्रेकाची कारणे व परिणाम यांची माहिती घेऊ. ..

भारतात भूकंप झाल्याची बरीच उदाहरणे आहेत. या भूकंपांमध्ये शेकडो, हजारो लोकांचे बळी गेले आहेत. तसेच मोठ्या प्रमाणात वित्तहानीही झालेली आहे. ..

मागील लेखात आपण पृथ्वीच्या पोटात शिरून तिच्या रचनेविषयी माहिती घेतली. याचबरोबर भूकंपलहरींचाही थोडासा अभ्यास केला. या लेखात आपण तोच अभ्यास पुढे नेऊन भूकंपलहरी व भूकंप यांविषयी माहिती घेऊया...