विजयादशमी: १९२५, भारतीयत्वाच्या उदयाची सुरुवात

 

 

 

 

 

 

गेल्या शतकात, "भारतवर्षा" साठी एक महत्वाची घटना म्हणजे डॉ. केशव हेडगेवारजी यांनी आरएसएसची स्थापना केली. संघाची स्थापना 1925 मध्ये विजयादशमीच्या दिवशी झाली. वीर सावरकरांना श्री राम आणि श्री कृष्णाबद्दल नितांत आदर होता. ते दोघेही लष्करप्रमुख आणि देशाचे सर्वोच्च नेते असल्याचे सांगत. 1909 मध्ये त्यांनी लंडनमध्ये विजयादशमी साजरी केली.

 

 

रामचंद्रांच्या कार्याविषयी ते म्हणाले, " प्रभू श्री रामाने आपल्या वडिलांच्या वचनाचे पालन करण्यासाठी आपले राज्य सोडले, परंतु मुख्यतः राक्षसांचे निर्मूलन करण्याचा हेतू होता, तेव्हा त्यांनी हे महान कार्य पार पाडले." जेव्हा श्रीरामाने लंकेवर आक्रमण केले आणि रावणाचा वध करण्यासाठी अपरिहार्य आणि धार्मिक युद्धाची तयारी केली तेव्हा त्यांचे कार्य उत्कृष्ट होते. त्याचप्रमाणे पाश्चात्य आणि मुघल आक्रमणकर्त्यांनी मोठ्या संख्येने भारतीय लोकांचे ब्रेनवॉश केलेले राक्षसी विचार व प्रक्रिया बदलण्याचे कामही संघ करत आहे.

 

 

संघाचे दुसरे सरसंघचालक गोळवलकर गुरुजी यांच्या मते राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे ध्येय "सार्वत्रिकता आणि सर्वांसाठी शांतता आणि समृद्धीवर आधारित भारतीय मूल्य व्यवस्थेचे पुनरुज्जीवन" आहे. संघाची एक विचारधारा म्हणजे "वसुधैव कुटुंबकम्", म्हणजे संपूर्ण जग एक कुटुंब आहे हा प्राचीन भारतीय ऋषींचा जागतिक दृष्टिकोन होता.

 

 

स्थापनेपासून संघाच्या कार्याला अनेक आव्हानांचा सामना करावा लागला आहे; जेव्हा आपण ब्रिटीशांच्या अधिपत्याखाली होतो तेव्हा संघाची सुरुवात झाली आणि ब्रिटीश राजवटीपासून स्वातंत्र्य हे त्यापैकी एक होते; तथापि, खोल रुजलेली सांस्कृतिक मुळे आणि दीर्घ इतिहास असलेल्या या महान राष्ट्राचे वैभव पुनर्संचयित करण्यासाठी डॉ. हेडगेवारजींची दीर्घकालीन दृष्टी होती. त्यांना जाणवले की प्रत्येक व्यक्तीची गुलामगिरीची मानसिकता बदलणे आणि "राष्ट्र प्रथम" वर विश्वास ठेवणारे चारित्र्य विकसित करणे हे सर्वात महत्वाचे कार्य आहे जे राष्ट्राच्या भल्यासाठी महान सनातन संस्कृतीच्या मार्गावर पदस्थ करते आणि सामाजिक समता हिंदूंना आत्मीयतेने जोडते, जेणेकरून जगाला मानवतेच्या मार्गावर कूच करण्यासाठी मार्गदर्शन करता येईल.

 

 

संघ समाज आणि राष्ट्रावर सकारात्मक प्रभाव पाडण्यासाठी प्रत्येक व्यक्तीमध्ये बदल घडवून आणण्यासाठी खालील श्लोकानुसार कार्य करत आहे.

 

 

 

 

सत्य, महिमा, शास्त्रांचे ज्ञान, विद्या, कुलीनता, नम्रता, सामर्थ्य, संपत्ती, पराक्रम आणि वक्तृत्व ही स्वर्गाच्या मार्गाची दहा चिन्हे आहेत. संघ संघटन मंत्रानुसार कार्य करण्यावर विश्वास ठेवतो.

 

 

 

 

 

 

आपले हेतू एकत्रित होऊ द्या, आपल्या भावना सुसंगत होऊ द्या आणि आपल्या मनाला योग्य दिशेने कार्य करण्यास उत्तेजना द्या, जणू विश्वाचे सर्व पैलू एकत्र आणि संपूर्णपणे अस्तित्वात आहेत !!!

 

 

संघात कोणाच्याही किंवा कोणत्याही धर्माविषयी दुजाभाव नाही. दुसरीकडे, संघाचा वरील मुद्द्यांसाठी काम करण्यावर विश्वास आहे आणि तो यशस्वी होत असताना, ज्यांना सामाजिक, आर्थिक आणि अध्यात्मिकदृष्ट्या मजबूत भारत पाहायचा नाही, जो देशाला सर्वोच्च वैभवाकडे नेऊ शकेल आणि कुटुंबाचा प्रमुख म्हणून जगाचे नेतृत्व करेल, अशी लोक व काही संघटना संघाला अपमानास्पद नावे देतात, विध्वंसक विचारसरणीने टीका करतात आणि संघटनेला बदनाम करण्यासाठी आणि त्यावर बंदी घालण्यासाठी गलिच्छ युक्त्या वापरतात. स्वयंसेवकांची त्यागाची भावना, चिकाटी, समर्पण आणि भारत मातेबद्दलचे प्रेम आणि त्यांचे कार्य कमी झालेले नाही, जरी अनेकांना मारले गेले, मारहाण झाली, छळ झाला, तुरुंगात टाकले गेले, बंदी घातली गेली आणि आपत्तीजनक टीका झाली. संघ हिंदुत्वाला का समर्पित आहे असा प्रश्न अनेकांना पडतो. यात काहीही चुकीचे नाही कारण ते सर्वांच्या कल्याणासाठी आणि समृद्धीसाठी आहे, कारण ते राष्ट्रीयतेशी संबंधित आहे, ज्यामध्ये सर्व पंथ आणि धर्मांचा समावेश आहे.

 

 

 

 

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे संस्थापक डॉ. हेडगेवार जी यांचा सामाजिक विषमतेबद्दल एक अनोखा दृष्टीकोन होता. जेव्हा जेव्हा हा विषय आला तेव्हा ते म्हणायचे, "आपल्या पतनासाठी मुस्लिम आणि युरोपियन लोकांना दोष देऊन आपण स्वतःची जबाबदारी सोडू शकत नाही. आपण स्वतःमधील दोष शोधले पाहिजेत." आपल्यातील सामाजिक विषमता आपल्या पतनास कारणीभूत आहे हे आपण मान्य केले पाहिजे. जाती आणि पोटजातींचे वैर, तसेच अस्पृश्यता या सर्व सामाजिक विषमतेचे प्रकटीकरण आहेत. आपल्या सामाजिक विषमतेचा सर्वात दुःखद आणि दुर्दैवी पैलू म्हणजे अस्पृश्यता. काहींच्या मते ती पूर्वी अस्तित्वात नव्हती, पण ती आपल्या समाजव्यवस्थेत घुसली आणि कधीतरी रुजली. त्याचे मूळ काहीही असले तरी अस्पृश्यता ही अत्यंत घृणास्पद कल्पना आहे जी टाकून दिली पाहिजे हे आपण सर्व मान्य करू शकतो.

 

 

कोणतेही विरोधी युक्तिवाद नाहीत. "जर गुलामगिरी चुकीची नसेल तर काहीही चुकीचे नाही," असे अब्राहम लिंकन या अमेरिकेतील गुलामगिरीचे उच्चाटन करणाऱ्या नेत्याने एकदा म्हटले होते. त्याचप्रमाणे आपण सर्वांनी हे जाहीर केले पाहिजे की, "अस्पृश्यता चुकीची नसेल, तर जगात काहीही चुकीचे नाही!" परिणामी, आपल्यापैकी प्रत्येकाने सामाजिक विषमता त्याच्या सर्व स्वरूपातील दूर करण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. विषमतेची दरी भरून काढण्यात संघ आणि त्यांच्या संघटनांनी मोठे यश मिळवले आहे आणि ते त्यासाठी सातत्याने काम करत आहेत. वनवासी कल्याण आश्रम आणि सामाजिक समरसता विभाग हे असेच एक उदाहरण आहे.

 

 

 

 

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ ही केवळ कल्पना आणि ज्ञान रुजवण्याची शाळा नाही. ही एक चारित्र्य विकास शाळा आहे जी तळागाळात प्रत्यक्ष काम करण्यावर भर देते. स्वयंसेवकांना शिबिरांच्या मालिकेत प्रशिक्षित केले जाते जेथे त्यांना शिस्त, कौशल्य आणि गाण्यांद्वारे मातृभूमीच्या सेवेसाठी प्रेरणा, सामान्य जीवनात सहभाग, इतिहास आणि राष्ट्रीय आदर्श आणि नायक यांच्यावर चर्चा, कवायती आणि शारीरिक व्यायाम, गरजूंना मदत करण्यासाठी प्रेरित केले जाते. कठीण आणि आपत्कालीन परिस्थिती, विविध सामाजिक आणि राष्ट्रीय समस्यांवर काम करणे आणि त्यांचे निराकरण करणे इ. शाखांमधील स्वयंसेवकांच्या रोजच्या बैठका, राष्ट्रीय सणांवर आणि वीरांचे दिवस साजरे करणारे मोठे मेळावे, तसेच व्याख्याने आणि सादरीकरणे आणि इतर पद्धती, धैर्य, शिस्त, समाजसेवेची भावना, ज्येष्ठ आणि विद्वानांचा आदर शिकवतात. देशातील प्रत्येक व्यक्तीला भारतीय संस्कृतीच्या प्रयत्नशील आणि खऱ्या आदर्श आणि मूल्यआधारित शिक्षण देण्याची ही एक अनोखी व्यवस्था आहे.

 

 

 

 

भारतीय संस्कृती आणि ज्ञानाचा द्वेष करणारे महान सनातन संस्कृती, तिची प्रथा, महान स्वातंत्र्यसैनिक, जाती-आधारित भेदभाव आणि आर एस एस सारख्या संघटनांबद्दल द्वेषाचे वातावरण आणि मानसिकता निर्माण करण्यासाठी अपमानजनक आणि खोटे विमर्श तयार करतात. असेच एक उदाहरण म्हणजे... आपल्या समाजाला मोठा आणि विशिष्ट इतिहास आहे. शतकानुशतके विचार आणि कृतीचे पूर्ण स्वातंत्र्य आहे. परिणामी, आपल्या ग्रंथांमध्ये अनेक गोष्टी लिहिल्या गेल्या ज्यांचा चुकीचा अर्थ लावला जाऊ शकतो. "न स्त्री स्वातंत्र्यमारहति" (स्त्री स्वातंत्र्याच्या लायक नाहीत) या ओवीचा अर्थ या समाजात स्त्रियांचा तिरस्कार केला जात असला तरी "यत्र नार्यस्तु पूज्यन्ते, रमन्ते तत्र देवताः" (जिथे स्त्रियांची पूजा केली जाते, देवता आनंदित होतात) या ओवींचा अर्थ असा होतो की स्त्रीला देवी मानले पाहिजे. सामाजिक ऐक्य आणि सौहार्द प्रस्थापित करायचा असेल तर आपल्या धार्मिक ग्रंथ आणि इतिहासातून कोणकोणत्या संकल्पना घ्याव्यात याचा विचार केला पाहिजे जेणेकरून विषमता दूर होऊन समाज व देश बळकट होईल.

 

 

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ स्वामी विवेकानंदांच्या तत्त्वांचे पालन करत आला आहे. स्वामी विवेकानंदांचा दृष्टीकोन राष्ट्राचे वैभव पुनर्संचयित करण्याचा होता आणि त्यांनी आपल्या तरुणांमध्ये भारतीय स्वावलंबनाबद्दल आत्मविश्वास निर्माण करण्यासाठी मजबूत सांस्कृतिक आणि धार्मिक पाया असलेल्या अनेक पैलूंवर जोर दिला. संघ केवळ भारतीय स्वावलंबनावर विश्वास ठेवत नाही, तर तळागाळातील तरुणांसोबत काम करत आहे, उद्योगपतींना प्रोत्साहन देत आहे आणि भारतीय आत्मनिर्भरतेवर अधिक लक्ष केंद्रित करण्यासाठी सरकारांशी संलग्न आहे. खेळापासून ते औद्योगिक विकास व अध्यात्मापर्यंत, सर्वच क्षेत्रात विकासासाठी आरएसएसचे बहुआयामी कार्य प्रशंसनीय आहे आणि त्याचे मूळ भारतीय आहे.

 

 

जर तुम्हाला खरोखरच संघ जाणून घ्यायचा असेल तर काही महिने किंवा वर्षभरासाठी शाखा आणि उपक्रमांमध्ये सामील व्हा. प्रसारमाध्यमांनी निर्माण केलेली चुकीची प्रतिमा धूसर होईल आणि वास्तव समोर येईल, ज्यामुळे लोकांना समाज आणि राष्ट्रासाठी आस्थेने काम करण्याची प्रेरणा मिळेल.

 

 

-पंकज जगन्नाथ जयस्वाल