पुढील १४ दिवसांत काय-काय करणार चांद्रयान-३? वाचा सविस्तर

मुंबई : चांद्रयान-३ ने २३ ऑगस्टला चंदावर सॉफ्ट लँडिंग केले आहे. चंद्राच्या दक्षिण धृवावर सॉफ्ट लँडिंग करणारा भारत हा जगातील पहिला देश ठरला आहे. संपुर्ण देश या यशाचा आनंद साजरा करत आहे. या मोहिमेतून भारताने अंतराळ संशोधन क्षेत्रातील आपले स्थान भक्कम केले आहे.

 

चांद्रयान-३ मोहिमेचा मुख्य उद्देश चंद्रावर सॉफ्ट लँडिंगच्या तंत्रज्ञानाची चाचणी आणि प्रात्यक्षिक हा होता. यात भारताला यश मिळाले असून आता चंद्रावर पोहोचलेले विक्रम लँडर आणि प्रज्ञान रोव्हर चंद्रावरील एक दिवस म्हणजेच पृथ्वीवरील १४ दिवसांसाठी सक्रिय करण्यात आले आहे. या १४ दिवसांत चांद्रयान-३ काय काय करणार आहे हे जाणून घेऊया.

 

१. जीवसृष्टीने भरलेले पृथ्वीसारखे ग्रह शोधण्याचा प्रयत्न करणार

 

चांद्रयानामध्ये स्पेक्ट्रो-पोलरीमेट्री नावाचे उपकरण आहे. त्याला SHAPE म्हणजेच Spectro-polarimetry of Habitable Planet Earth असे नाव देण्यात आले आहे. हे उपकरण पृथ्वीवरून येणाऱ्या प्रकाशाचा अभ्यास करणार आहे. तसेच ज्या खगोलीय पिंडांवर जीवसृष्टी आहे त्यातून येणारा प्रकाश आणि इतर ठिकाणांहून येणारा प्रकाश यांच्या स्पेक्ट्रममध्ये काय फरक आहे हे यातून शोधले जाणार आहे. खगोलशास्त्रासाठी हा प्रयोग खूप महत्त्वाचा ठरणार आहे. याद्वारे पृथ्वीसारख्या इतर ग्रहांच्या शोधात मदत मिळणार आहे. यात यशस्वी झाल्यास भारत अमेरिकेची अंतराळ संस्था नासा आणि युरोपियन स्पेस एजन्सीच्या रांगेत उभा राहणार आहे.

 

२. पृथ्वी आणि चंद्र यांच्यातील नेमक्या अंतराची माहिती गोळा करणार

 

चांद्रयान-3 मध्ये अमेरिकन स्पेस एजन्सी 'नासा'ने रचना केलेले LASER Retroreflector Array नावाचे महत्त्वाचे उपकरण बसवले आहे. हे उपकरण पृथ्वी आणि चंद्र यांच्यातील नेमके अंतर किती आहे याची सतत माहिती देणार आहे. आपापल्या परिभ्रमणामुळे पृथ्वी आणि चंद्र यांच्यातील अंतर कमी जास्त होत असते. त्यामुळे या उपकरणाच्या मदतीने चंद्राची कक्षा आणि त्याचा पृथ्वीवर होणारा परिणाम याबाबत माहिती मिळवता येणार आहे. यामुळे समुद्राच्या भरतीचा अंदाज घेणे तसेच किनारी भागातील वातावरण समजून घेणे आणि त्यांचे व्यवस्थापन करणे सोपे होण्यास मदत होईल.

 

३. चंद्रावरील माती उपयुक्त आहे की नाही हे तपासणार

 

प्रज्ञान रोव्हर चंद्राच्या पृष्ठभागावरून मातीदेखील गोळा करणार आहे. चंद्रावरील मातीची चाचणी करण्यासाठी अल्फा पार्टिकल एक्स-रे स्पेक्ट्रोमीटर आणि लेझर इंड्युस्ड ब्रेकडाऊन स्पेक्ट्रोमीटर ही दोन महत्त्वाची उपकरणे रोव्हरमध्ये लावण्यात आली आहेत. चंद्र खरोखर किती जुना आहे आणि कालांतराने तो कसा बदलला हे चंद्रावरील मातीच्या परिक्षणातून स्पष्ट होणार आहे. तसेच यातून पृथ्वीसह संपूर्ण सौर मंडळाच्या जन्माचे रहस्य उलगडण्यात मदत होऊ शकते.

 

४. चंद्रावरील तेजस्वी वायूचा अभ्यास करणार

 

चांद्रयान-3 ने RAMBHA म्हणजेच रंभा आणि Langmuir Probe म्हणजेच LP नावाची दोन विशेष उपकरणे चंद्रावर नेली आहेत. ही उपकरणे चंद्राच्या पृष्ठभागावरील प्लाझ्मा क्रियाकलापांचा अभ्यास करतील. आकाशात अनेकदा उत्तर आणि दक्षिण ध्रुवाजवळ निळा आणि पिवळा प्रकाश दिसतो, याला नेबुला (तेजोमेघ) असे म्हणतात. हे चार्ज केलेले आयन वायू असतात. चार्ज होत असल्याने, प्लाझ्मा इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक लहरींमुळे खूप प्रभावित होतो.

मानवाला चंद्राला दीर्घ अंतराळ प्रवासाचे स्थानक बनवायचे आहे. अशा परिस्थितीत चंद्राच्या पृष्ठभागावरील प्लाझ्मापासून मानव आणि त्याच्या उपकरणांना किती धोक्यांचा सामना करावा लागेल व ते कसे टाळता येईल हे चांद्रयान शोधून काढणार आहे.

 

५. चंद्रावरील कंपनांची माहिती मिळवणार

 

चांद्रयान-३ सोबत ILSA हे विशेष उपकरण आहे. इंस्ट्रूमेंट फॉर लूनर सिजमिक एक्टिविटी म्हणजेच चंद्र भूकंपीय क्रियाकलापांसाठीचे हे उपकरण आहे. चंद्राच्या पृष्ठभागावर होणाऱ्या कंपनांची माहिती हे उपकरण गोळा करणार आहे.