शेअर मार्केट आणि स्टॉक विश्लेषण

मागील लेखात आपण 'Technical Analysis' बद्दल ढोबळ माहिती घेतली, आता थोडे पुढे जाताना 'Stock Analysis' बद्दल माहिती घेऊया.

Stock Analysis : ‘स्टॉक विश्लेषण’ म्हणजे एखाद्या विशिष्ट ट्रेडिंग इन्स्ट्रुमेंट, एक गुंतवणूक क्षेत्र किंवा संपूर्ण मार्केटचे मूल्यमापन करणे. स्टॉक विश्लेषक इन्स्ट्रुमेंट, सेक्टर किंवा मार्केटमधील भविष्यातील किंमत निश्चित करण्याचा प्रयत्न करतात. स्टॉकचे विश्लेषण गुंतवणूकदार व व्यापारी यांना खरेदी-विक्री निर्णय घेण्यासाठी उपयुक्त ठरते. मागील आणि सध्याच्या डेटाचा अभ्यास आणि मूल्यमापन करून, गुंतवणूकदार आणि व्यापाऱ्यानी माहितीपूर्ण निर्णय घेऊन बाजारपेठेत वाढ करण्याचे सतत प्रयत्न केले आहेत. स्टॉकचे विश्लेषणचे दोन प्रकार आहेत : मूलभूत विश्लेषण आणि तांत्रिक विश्लेषण. मूलभूत विश्लेषण - वित्तीय रेकॉर्ड, आर्थिक अहवाल, कंपनीची संपत्ती आणि बाजारपेठेतील भाग यांच्यासह स्त्रोतांवरील डेटावर केंद्रित करते. एखाद्या सार्वजनिक कंपनी किंवा सेक्टरवर मूलभूत विश्लेषण करण्यासाठी, गुंतवणूकदार आणि विश्लेषक सामान्यत: एका कंपनीच्या वित्तीय स्टेटमेंटवरील मॅट्रिक्स-बॅलन्सशीट, इन्कम स्टेटमेंट, कॅश फ्लो स्टेटमेंट यांचे विश्लेषण करतात. कंपनीने आपल्या त्रैमासिक कमाईच्या जाहीर केलेल्या उत्पन्नाचा अहवाल गुंतवणूकदारांकडून तपासला जातो. कंपनीचा नफा, चलनवाढ, पतपुरवठा, कार्यक्षमता, वाढीचा मार्ग आणि उद्दिष्टे यांवरून त्या कंपनीची पत समजते. कंपनी तिच्या अल्प-मुदतीच्या उत्तरदायित्वासाठी सक्षम आहे किंवा नाही याचा अंदाज रेशो अ‍ॅनालिसीसने मिळू शकतो. उदाहरणार्थ.

1. Current Ratio (करंट असेट/करंट लायबिलिटीज) : जरी आदर्श Current Ratio उपलब्ध नसला तरीही, 1 च्या खालील संख्या ही त्या कंपनीची आर्थिक परीस्थिती दर्शवते.

2. Debt Ratio :- करंट लायबिलिटीज / करंट असेट - 1 चा वरील Debt Ratio हेच दर्शवते की, कंपनीच्या लायबिलिटीज या तिच्या मालमत्तेपेक्षा जास्त आहेत.

शेअर विश्लेषणात एका कंपनीचे चालू वित्तीय विवरण मागील वर्षातील त्याच्या आर्थिक निवेदनाशी तुलना करणे म्हणजे एखाद्या गुंतवणूकदाराला कंपनी वाढते आहे, स्थिर आहे किंवा बिघडत आहे याबद्दल एक कल्पना देणे. एखाद्या कंपनीच्या आर्थिक विधानाची तुलना त्याच उद्योगाच्या एक किंवा अनेक इतर कंपन्यांच्या तुलनेत करता येते. एका स्टॉक विश्लेषक व्यक्तीच्या कमाईचे विवरण पाहात असलेल्या दोन प्रतिस्पर्धी कंपन्यांच्या ‘ऑपरेटिंग प्रॉफिट मार्जिन’ची तुलना करून पाहतो. ‘ऑपरेटिंग प्रॉफिट मार्जिन’ एक मेट्रिक आहे जो दर्शवितो की, ऑपरेटिंगचा खर्च भरल्यानंतर किती महसूल शिल्लक आहे आणि उत्पन्नाचे प्रमाण किती आहे. Operating Ration = Operating Income / Revenue .

तांत्रिक विश्लेषण

स्टॉक विश्लेषणाची दुसरी पद्धत म्हणजे तांत्रिक विश्लेषण. भूतकाळातील किमतीमधील चढउतार, चालू किंमत, यावरून भविष्यातील किमतीचे भाकीत वर्तवण्याची हातोटी, पद्धत, शास्त्र म्हणजे तांत्रिक विश्लेषण. तांत्रिक विश्लेषक संपूर्ण वित्तीय बाजारपेठांचे विश्लेषण करतात आणि प्रामुख्याने किंमत आणि आकारासह संबंधित असतात, तसेच बाजार चालविणाऱ्या  मागणी व पुरवठ्याचे घटक विचारार्थ असतात. चार्ट तांत्रिक विश्लेषकांसाठी महत्त्वाचे साधन आहे, कारण ते एका ठराविक कालावधीच्या काळात एखाद्या स्टॉकच्या कलाचे ग्राफिकल उदाहरण दर्शवतात. उदाहरणार्थ, एका चार्टचा वापर करून, तांत्रिक विश्लेषक विशिष्ट क्षेत्रांना आधार किंवा प्रतिकारशक्ती म्हणून चिन्हांकित करू शकतात. आधार क्षेत्राच्या खाली किंमत गेली तर, मंदीचा कल आणि प्रतिकारशक्तीच्या वर किंमत गेली तर तेजीचा कल, असे गृहीत धरले जाते. पुरवठा आणि मागणी याच आधारावर जेव्हा आणि जोपर्यंत बाजार चालतो, तोपर्यंतच तांत्रिक विश्लेषण फायद्याचे ठरते. जेव्हा बाहेरच्या घटकांचा परिणाम किमतीवर होऊ लागतो, तेव्हा तांत्रिक विश्लेषण वापरून स्टॉकचे विश्लेषण यशस्वी होऊ शकत नाही. स्टॉकच्या किमतीवर परिणाम करू शकणार्‍या पुरवठा आणि मागणीच्या व्यतिरिक्त घटकांची उदाहरणे म्हणजे स्टॉक विभाजन, विलीनीकरण, डिव्हिडंडची घोषणा, एक क्लास अ‍क्शनचा खटला, एखाद्या कंपनीच्या सीईओचा मृत्यू, एक दहशतवादी हल्ला, लेखांकन घोटाळे, व्यवस्थापन बदलणे, चलनविषयक बदल इत्यादी. मूलभूत आणि तांत्रिक विश्लेषण दोन्ही स्वतंत्रपणे किंवा एकत्र केले जाऊ शकतात. काही विश्लेषक विश्लेषणाच्या दोन्ही पद्धतींचा वापर करतात, तर काही जण एकाला चिकटतात. मात्र, विश्लेषण हे एखाद्याच्या पोर्टफोलिओसाठी सर्वोत्तम गुंतवणूक योजना तयार करण्याचा एक महत्त्वाचा मार्ग आहे आणि त्याशिवाय दुसरा पर्याय नाही हेही खरेच.

वरील विवेचन वाचून हा प्रकार वाटतो तितका कठीण नाही, हे आपल्या लक्षात आले असेलच. चांगले चार्ट अ‍नालिसीस प्रोग्राम घेऊन, सुरुवातीला संशोधन विश्लेषक (Research Analyst) किंवा एक सल्लागार नेमून आपण या व्यवसायाची सुरुवात करू शकता. संशोधन विश्लेषक हा एक आर्थिक व्यावसायिक आहे, जो विविध उद्योग आणि कंपन्यांचा अभ्यास करतो. संशोधन आणि मूल्यांकन अहवाल प्रदान करतो आणि खरेदी-विक्री आणि / किंवा धारण शिफारशी करतो. रिटेल व संस्थात्मक गुंतवणूकदारांना गुंतवणूक निर्णय घेण्यास मदत करण्यासाठी एक सुरक्षा विश्लेषक बाजारातील सिक्युरिटीजवर मूलभूत आणि/किंवा तांत्रिक विश्लेषण चालवतो. सिक्युरिटीजवर केलेले विश्लेषण आर्थिक डेटा गोळा करणे आणि अर्थ लावणे समाविष्ट करते. वित्तीय संस्थांनी तयार केलेल्या वित्तीय सूचनेसह डेटाचे अनेक स्त्रोतांकडून प्राप्तीकरण केले जाते, जसे की वित्तीय स्थाने, ऑनलाईन डेटाबेस, आर्थिक प्रकाशने, आर्थिक संशोधक आणि अन्य विश्लेषक यांच्यासह माहिती-सामायिकरण इत्यादी. डेटावर, सुरक्षा विश्लेषक एखाद्या कंपनी किंवा क्षेत्रातील आर्थिक आरोग्य आणि नफासाहित्य संभावना चांगल्याप्रकारेसमजून घेऊ शकतात.  हा एक सुंदर प्रवास आहे. सुरुवातीला या सगळ्याची सवय होईपर्यंत आपल्याला थोडे जड जाईल. प्रयत्नही जास्त करावे लागतील. पण जसजसे बाजाराचे आपल्याला आकलन होऊ लागेल, तसतशी या प्रवासातील रंगत वाढत जाईल, हे निश्चित. आपण गेल्या काही वर्षांत अनेक गोष्टी शिकलो असू. त्याचा आपल्याला किती उपयोग झाला, हे ज्याचे त्याने ठरवावे, पण या शिकण्याचा आपल्याला फायदाच होईल, हे निश्चित. मग चला, सुरुवात करूया. या आपल्या प्रवासात, आम्ही आपल्याबरोबर असूच, याची खात्री बाळगा. पुढच्या शुक्रवारी परत भेटू तेव्हा वेगवेगळे तांत्रिक निर्देशक आणि ते वापरायचे कसे याबद्दल समजून घेऊ. धन्यवाद !

- विजय घांग्रेकर