वितळता समुद्रातील बर्फ

 

संयुक्त राष्ट्रांच्या हवामान संस्थेच्या म्हणण्यानुसार, अंटार्क्टिकामधील समुद्रातील बर्फ वितळण्याचे प्रमाण सलग दुसर्‍या वर्षी वाढले आहे. गोठलेल्या समुद्राच्या पाण्याला ‘सागरी बर्फ’ म्हणतात. जागतिक तापमानवाढीमुळे अंटार्क्टिकामधील हाच सागरी बर्फ झपाट्याने कमी होत आहे. यावर्षी मार्च अखेरपर्यंत हा बर्फ आणखी कमी होण्याची शक्यता वर्तविली जात आहे. जगातील १२ टक्के महासागराचा भाग आणि पृथ्वीच्या पृष्ठभागाचा सात टक्के भाग हा बर्फाने व्यापलेला आहे. समुद्रातील बहुतेक बर्फ ‘आर्क्टिक आईस पॅक’ आणि ‘अंटार्क्टिक आईस पॅक’मध्ये आहे. पण, यामध्ये प्रामुख्याने हिमनग आणि समुद्रातील बर्फ यांच्यातील फरक समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. हा फरक या बर्फांच्या जमिनीशी असलेल्या संलग्नतेशी संबंधित आहे. समुद्रातील बर्फ हा मुक्त तरंगतो, तर दुसरीकडे हिमनग जमिनीला जोडून आहे. समुद्राच्या गोठलेल्या पाण्यामुळे समुद्रात बर्फ तयार होतो. या बर्फाची घनता पाण्याच्या तुलनेत कमी असल्याने ते समुद्राच्या पृष्ठभागावर तरंगते. विविध ठिकाणचे हवामान थंड ठेवण्यात या बर्फाचा मोठा वाटा आहे. तथापि, वाढत्या जागतिक तापमानामुळे ते वेगाने वितळत आहे. एकदा हा बर्फ वितळला की, प्रदेश थंड होण्यात त्याची परिणामकारकता कमी होते.

अंटार्क्टिक समुद्रातील बर्फाचे प्रमाण जानेवारी आणि फेब्रुवारी या दोन्ही महिन्यांत विक्रमी नीचांकी होते. ते फेब्रुवारीच्या अखेरीस १.८३ दशलक्ष चौरस किलोमीटर नोंदवले गेले. फेब्रुवारी २०२२च्या विक्रमी हंगामी किमानपेक्षा हे सुमारे ९३ हजार चौरस किलोमीटर कमी आहे. हा समुद्रातील बर्फ सूर्यप्रकाश परत अंतराळात परवर्तीत करतो, अशा प्रकारे समुद्र आणि हवेचे तापमान राखण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. आर्क्टिकचे तापमान जागतिक सरासरी तापमानवाढीपेक्षा दुप्पट वेगाने वाढत आहे. युरोपियन युनियनच्या ‘कोपर्निकस’ या हवामान बदल क्षेत्रात कार्यरत संस्थेच्या म्हणण्यानुसार, युरोपने सलग दुसर्‍या वर्षी ‘उष्ण हिवाळा’ अनुभवला. मागील ४०-विषम वर्षांच्या उपलब्ध उपग्रह माहितीवर नजर टाकल्यास, समुद्र-बर्फाच्या व्याप्तीमध्ये मोठ्या प्रमाणात बदल झाल्याचे दिसून येते. अंटार्क्टिक समुद्र-बर्फाच्या पातळीमध्ये होणारा बदल ही एक गुंतागुंतीची घटना असल्याचे शास्त्रज्ञांचे मत आहे. समुद्रातील बर्फ वितळण्याचा सर्वांत लक्षणीय परिणाम म्हणजे समुद्राची पातळी वाढणे. जेव्हा समुद्रातील बर्फ वितळतो, तेव्हा ते समुद्रातील समुद्राच्या पाण्याचे प्रमाण वाढवते. यामुळे, समुद्राच्या पातळीत वाढ होते, ज्यामुळे सखल किनारी भागांवर गंभीर परिणाम होऊ शकतात.

समुद्राच्या वाढत्या पातळीमुळे किनारपट्टीची धूप, पूर आणि संपूर्ण बेटांचे नुकसान होण्याचा धोका उद्भवतो. समुद्रातील बर्फ वितळल्याने सागरी परिसंस्थेवरही त्याचा मोठा परिणाम जाणवतो. जसजसा बर्फ वितळतो, तसतसे समुद्राच्या पाण्यात क्षार आणि तापमान बदलते. समुद्रातील बर्फ वितळल्यामुळे महासागरातील खारटपणाही बदलतो, ज्यामुळे या प्रवाहांमध्ये व्यत्यय निर्माण होतो. परिणामी, या सागरी क्षेत्रातील वनस्पती आणि प्राण्यांवर त्याचा गंभीर परिणाम होतो.याव्यतिरिक्त, अंटार्क्टिक द्वीपकल्पात झपाट्याने तापमानवाढ होत आहे. गेल्या ५० वर्षांत तापमान जवळजवळ तीन अंश सेल्सिअसने वाढले आहे. हवामानात होणार्‍या नैसर्गिक बदलांमुळे हे घडले की, हा जागतिक हवामान बदलाचा परिणाम आहे, यावर शास्त्रज्ञ अद्याप ठरवू शकलेले नाहीत. मुख्य गोष्ट अशी आहे की, हवामान बदल ही एक गंभीर समस्या आहे. ज्यासाठी तातडीच्या उपाययोजनांची नितांत आवश्यकता आहे. आपल्या भविष्याचे रक्षण करण्यासाठी आवश्यक पावले उचलण्यासाठी आपण आणखी प्रतीक्षा करू शकत नाही. आपल्याला आवडो किंवा न आवडो, आपण सर्वजण यात एकत्र आहोत आणि ही आपल्या सर्वांची सामूहिक जबाबदारी आहे.