'रेडिओ टॅग' केलेल्या खवले मांजराच्या माद्यांची झाली प्रसुती; तस्करीतून पकडलेल्या माद्यांचे यशस्वी प्रजनन

मुंबई (अक्षय मांडवकर) - तस्करी किंवा बचाव कार्यामधून पकडून पुन्हा जंगलात सोडलेल्या सहा मादी खवले मांजरांनी यशस्वीरित्या प्रजनन करुन गोंडस पिल्लांना जन्म दिला आहे (radio tag pangolin). या मादी खवले मांजरांना लावलेल्या 'रेडिओ टॅग'च्या माध्यमातून ही माहिती समोर आली आहे (radio tag pangolin). मध्यप्रदेश वन विभाग आणि 'वाईल्डलाईफ काॅन्झर्वेशन ट्रस्ट'ने (डब्लूसीटी) राबवलेल्या टॅगिंग प्रकल्पामुळे संकटग्रस्त अशा खवले मांजराच्या संवर्धनाला नवीन दिशा मिळाली आहे. (radio tag pangolin)

 

 

जगात खवले मांजराच्या नऊ प्रजाती सापडतात. यामधील भारतात भारतीय खवले मांजर, चिनी खवले मांजर आणि नुकतीच नव्याने शोधण्यात आलेली इंडो-बर्मीज पँगोलिन ही प्रजात आढळते. दवर्षी फेब्रुवारी महिन्याचा तिसरा शनिवार हा जागतिक खवले मांजर दिन म्हणून साजरा करण्यात येतो. खवले मांजर हा प्राणी संकटग्रस्त प्राण्यांच्या यादीत येत असून तो जगातील सर्वात जास्त शिकारी होणारा प्राणी आहे. अशा पद्धतीने तस्करीच्या माध्यमातून पकडलेल्या अथवा विहीरीत पडून किंवा जाळ्यात अडकून जखमी झालेल्या खवले मांजरांचा मध्यप्रदेश वन विभागाने बचाव केला होता. या खवले मांजरांना पुन्हा जंगलात सोडण्यापूर्वी 'डब्लूसीटी'च्या माध्यमातून त्यांना 'रेडिओ टॅग' लावण्यात येते. २०१९ पासून सुरू असलेल्या प्रकल्पाअंतर्गत आजवर १५ खवले मांजरांना टॅग करुन त्यांना मध्यप्रदेशातील पेंच आणि सातुपडा व्याघ्र प्रकल्पात सोडण्यात आले आहे.

 

 

'रेडिओ टॅग' लावलेल्या १५ खवले मांजरांपैकी सात खवले मांजरांचे टॅग अजूनही कार्यान्वित आहेत. या सातपैकी सहा खवले मांजरांनी यशस्वरित्या प्रजनन करुन पिल्लांना जन्म दिला आहे. 'कॅमेरा ट्रॅपिंग'च्या माध्यमातून मादी आणि पिल्लांवर लक्ष ठेवण्याचे काम सुरू आहे. शेपटीवर बसवून बीळाबाहेर पडणाऱ्या मादी खवले मांजरांचे चित्रण 'कॅमेरा ट्रॅपिंग'च्या माध्यमातून टिपण्यात येत आहे. पिल्लू लहान असताना मादी खवले मांजर हे त्याला आपल्या शेपटीवर बसवून बाहेर फिरवते.

 

 

खवले मांजराचे खवले हे माणसाचे केस आणि नखं ज्या पदार्थापासून तयार झालेल्या आहेत, अशा केराटीनपासून तयार झालेले असतात. आपल्या नखांपेक्षाही ते अधिक मजबूत असतात. त्यामुळे या खवल्यावर भोक पाडून स्कूच्या मदतीने 'रेडिओ टॅग' आणि 'जीएसएम' टॅग खवले मांजराच्या शरीरावर अडकवले जातात. खवले मांजराच्या नैसर्गिक हालचालींवर कोणत्याही प्रकारची बाधा पोहचणार नाही याची काळजी घेऊन रेडिओ टॅग लावले जाते.

 

 

 

'रेडिओ टॅगिंग' केल्यामुळे खवले मांजर किती वेळ बिळात राहते, कोणत्या वेळेत अधिक क्रियाशील असते, पावसाळी हंगामात काय करते आणि कोणत्या प्रकारच्या मुंग्या आणि वाळवी खाते यासंबंधीची सविस्तर माहिती मिळत आहे. तसेच तस्करी किंवा बचाव कार्यातून पकडण्यात आलेले खवले मांजर पुन्हा जंगलात सोडल्यानंतर प्रजनन करते का ? याची देखील माहिती मिळत आहे. - अनिष अंधेरिया, संचालक, डब्लूसीटी