वन विभागाची ‘कौशल्या’

पदवीच्या शिक्षणादरम्यानच कौशल्या यांनी महाराष्ट्र लोकसेवा आयोगाच्या परीक्षेचा अभ्यास सुरु केला. मात्र, पदव्युत्तर शिक्षणादरम्यान त्या अभ्यासामध्ये खंड पडला. एम.एस्सीचे शिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर त्यांनी स्पर्धा परीक्षांचा अभ्यास करण्यासाठी पुण्यात शिकवणी लावली. २०१६ साली त्या एमपीएससीची परीक्षा उत्तीर्ण झाल्या. निसर्ग संवर्धनाची आवड असल्याने वन विभागातच आपली सेवा देण्याचे त्यांनी निश्चित केले. २०१६ ते २०१८ या कालावधीत त्यांनी तामिळनाडूमधून वनसेवेचे प्रशिक्षण घेतले. २०१८ साली त्या वन विभागात रुजू झाल्या. सुरुवातीच्या १८ महिन्यांचा काळात त्यांनी वन विभागातील वेगवेगळ्या कक्षांमध्ये काम केले. सप्टेंबर, २०१९ मध्ये कोल्हापूर जिल्ह्यातील गारगोटी वनपरिक्षेत्राच्या अधिकारी म्हणून त्यांची नियुक्त झाली.

 

गारगोटीमधील आपल्या दहा महिन्यांच्या कार्यकाळातच कौशल्या यांनी वनसंवर्धनाच्या अनुषंगाने महत्त्वपूर्ण कामगिरी बजावली. कोल्हापूर जिल्ह्यातील गारगोटी परिक्षेत्राचा समावेश पश्चिम घाटामध्ये होतो. असे असले तरी, जिल्ह्यातील या पश्चिम भागातील वनहद्दीत वनगुन्ह्यांची संख्या लक्षणीय आहे. भुदरगड-गारगोटी येथील वनक्षेत्रांमध्ये अतिक्रमण, अवैध वृक्षतोड, मानव-वन्यजीव संघर्षासारख्या बर्‍याच समस्या आहेत. या सर्व समस्यांवर मात करण्यासाठी कौशल्या प्रयत्नशील आहेत. या वनपरिक्षेत्रात नियुक्ती झाल्यावर त्यांना जंगल आणि ग्रामीण भागाची फारशी माहिती नव्हती. मात्र, नियुक्ती झाल्यावर त्यांनी पहिल्या आठ दिवसांमध्ये आपल्या कार्यक्षेत्रातील जंगल आणि गावे पिंजून काढली. गावांचे दौरे करुन तेथील भौगोलिक परिस्थिती समजून घेतली. जंगलाच्या हद्दीजवळ वसलेल्या गावातील ग्रामस्थांशी संवाद साधण्यावर भर दिला. त्याचे फळ म्हणजे, याच लोकांनी पुढे येऊन त्यांना वनगुन्ह्यांची माहिती आणि तक्रारी वन विभागाला सांगितल्या.

 

जंगलामधील रात्रीच्या गस्तीला त्यांनी सुरुवात केली. शेणगाव भागातील बेकायदा वृक्षतोडीची माहिती मिळताच तातडीने त्याठिकाणी धाड टाकून वृक्षतोड रोखली आणि आरोपींवर गुन्हे दाखल केले. भुदरगड मडुर येथील एका व्यावसायिकाने जंगलातील झाडे तोडून रस्ता तयार करत असल्याची माहिती त्यांना मिळाली होती. घटनास्थळी जाऊन त्यांनी मोठ्या हिमतीने जेसीबी ताब्यात घेतला आणि व्यावसायिकावर गुन्हा दाखल केला. हणबरवाडी परिक्षेत्रातील अवैध वृक्षतोडीवरही त्यांनी चाप लावला. ग्रामसडक योजनेतील अभियंत्यांनी बारवे ते जखीन पेठ मार्गावरील जंगलामधून रस्ता तयार करताना वन विभागाची परवानगी घेतली नव्हती. ही बाब लक्षात येताच, त्यांनी संबंधित विभागाला विनापरवाना हे काम करता येणार नाही, याची जाणीव करुन दिली. यावर वादाचे प्रसंग निर्माण झाले. त्यांच्यावर दबावही आला. मात्र, विनापरवाना वनहद्दीत रस्ते काम करणे कायद्यानुसार गुन्हा आहे, याची जाणीव त्यांनी करुन दिली. वनगुन्हे रोखण्यासाठी त्यांच्या धडाडीने काम करण्याच्या वृत्तीमुळे काही घटक दुखावले. परंतु, त्यांना समजावून गैरसमज दूर झाल्याने वनसंरक्षणाच्या कामात कौशल्या यांना यश मिळवता आले आहे. गारगोटी वनपरिक्षेत्रातील मानव-गवा संघर्षाचा प्रश्नही सुरळीतपणे सोडविण्यासाठी त्या पूर्णपणे प्रयत्नशील आहेत. अशा वन विभागाच्या रणरागिणीला पुढील वाटचालीकरिता दै. ‘मुंबई तरुण भारत’कडून शुभेच्छा!