ज्येष्ठ पत्रकार विराग पाचपोर यांनी लिहिलेले ‘रा. स्व. संघाच्या इतिहासातील देवरस पर्व’ हे सव्वा दोनशे पानांचे पुणे येथील स्नेहल प्रकाशनने प्रसिद्ध केलेले पुस्तक बाळासाहेबांच्या जीवनातील अनेक बाबींकडे लक्ष वेधणारे आहे. म्हटलेच तर, त्याला ‘बाळासाहेबांचे चरित्र’ म्हणता येईल...

मागच्या काही लेखांपासून आपण ‘Linguistics’ अर्थात ‘भाषाशास्त्र’ या ज्ञानशाखेची ओळख करून घेत आहोत. तिच्या आधारे पाश्चात्त्य संशोधकांनी भाषांचे विविध गट बनविले. यात दक्षिण आणि उत्तर भारतातल्या भाषांचे पूर्णपणे वेगवेगळे गट बनविले. असे वेगळे गट दाखवून त्यांच्या द्वारे ‘आर्य’ नावाचे लोक भारताच्या बाहेरून भारतात आले आणि इथल्या मूलनिवासी लोकांवर कुरघोडी करून स्थायिक झाले, असे सिद्ध करण्याचा प्रयत्न केला. याचे फलस्वरूप म्हणून त्यांनी भारताच्या सामाजिक, सांस्कृतिक आणि राजकीय अवकाशात दुफळी माजवून दिली. परंतु, ..

भारतात श्रीराम मंदिराच्या उभारणीचा शुभारंभ होणे म्हणजे भारताची अस्मिता आणि स्वाभिमानाची पुनर्स्थापना आहे. त्यामुळे अनेक शतकांपासून आक्रमकांनी दमन केलेल्या हिंदू भावनेचा आणि राष्ट्रभक्तीचा अखेर विजय झाला आहे. “रामजन्मभूमीविषयी बहुसंख्याक हिंदू समाजाच्या भावना किती घट्ट आहेत, हे समजून घेणे गरजेचे आहे,” असे प्रतिपादन अटल बिहारी वाजपेयी यांनी १९९२ साली संसदेत केले होते...

आज, दि. ५ ऑगस्ट २०२० रोजी अयोध्येत भरतवर्षाचे आराध्यदैवत प्रभू श्रीरामचंद्रांच्या जन्मभूमीवर निर्माण होणार्‍या भव्य मंदिराचे भूमिपूजन पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते होत आहे. या देशातील हिंदूंनी शेकडो वर्षे उराशी बाळगलेले भव्य राम मंदिराचे स्वप्न पूर्ण होणार आहे. स्वातंत्र्य आंदोलनानंतर सर्वात प्रदीर्घ काळ चाललेल्या आंदोलनाची सांगता, सर्व अडथळे पार करत या ५ ऑगस्ट रोजी होईल. गेल्या ४९२ वर्षे चाललेल्या शेवटच्या ४० सक्रिय वर्षांतील सहभागी कारसेवक व साक्षीदार होण्याचे भाग्य मला लाभले, ही मी माझी ..

हजारो वर्षं देश-विदेशातील लोक रामायण वाचत आहेत. जगभरातील लोक रामाला अक्षरश: डोक्यावर घेऊन नाचले. या हजारो वर्षांतील, हजारो पिढ्यांमधील कुणा विद्वानाने रावण एक आदर्श भाऊ होता, असा प्रचार केला नाही. पण, सध्या काही विद्वान मात्र ‘रावणासारखा चांगला बंधू या जगात नाही!’, ‘प्रत्येक स्त्रीला आपल्याला रावणासारखा भाऊ असावा असे वाटते,’ असा प्रचार करताना दिसतात. खरोखरच रावण हा एक चांगला बंधू होता का? पाहूया, वाल्मिकी रामायण काय सांगते ते.....

राजकारणातील त्यांची खंबीर व कठोर भूमिका आजतागायत कोणीही विसरले नाही. किंबहुना, ती विसरणेही शक्य नाही. लोकमान्य टिळक म्हणजेच देश बंधनात कोंडलेला एक सावळा प्रमाथी मेघच जणू. कविकुलगुरू कालिदासाने मेघदूतात त्यासंबंधी ‘धुमज्योती सलीलमरूता संनिपतः’ असे अत्यंत समर्पकपणे म्हटले आहे. विद्युल्लतेच्या लोळाचा झगझगाट लोकमान्यांच्या तेजस्वी डोळ्यात होता. कोणतेही काम हातात घेतल्यावर ते पूर्णत्वास नेल्याशिवाय ते राहत नसत. मग ती ‘सुरत काँग्रेस’ असो ‘लखनौ काँग्रेस’ असो ‘सोलापूर काँग्रेस’ असो किंवा इतर कार्ये असोत...

असामान्य व्यक्तिमत्व, इंग्रजांनी ज्यांना ‘भारतीय असंतोषाचे जनक’ म्हटले, ज्यांनी बलाढ्य इंग्रजी सत्तेच्या विरोधात लढा उभारून तीन वेळा तुरुंगवास भोगला आणि तुरुंगवासांदरम्यान विद्वत्तापूर्ण आणि मूलभूत विचार मांडणारे ग्रंथ लिहिले, त्या लोकमान्य टिळकांच्या शतवार्षिक पुण्यस्मरण वर्षात त्यांच्या प्राच्यविद्या क्षेत्रातील संशोधनाचा आढावा घेऊन आदरांजली वाहण्याचा हा प्रयत्न आहे. हा लेख माझ्या The Orion, The Arctic Home, Archaeology, the Indus Cultureand Antiquity of the Vedas (पृ १ते ६५) या विस्तृत लेखाचा संक्षेप ..

या महाराष्ट्राचा कलासूत डॉ. उत्तम पाचरणे नावाचा शिल्पकार, एका वेगळ्या अर्थाने ललित कला अकादमीचा अध्यक्ष नव्हे, तर ‘शिल्पकार’ बनला! भारत सरकारला या शिल्पकाराच्या छन्नी-हातोड्याची पकड ललित कलेच्या खडकाला नव्याने आकार देण्यासाठी गरजेची वाटली! कुठल्याही राजकारणाला, कलाकारणाला बळी न पडता, डॉ. उत्तम पाचरणे ललित कलेचे ‘शिल्पकार’ ठरले...

२८ जुलै आजचा दिवस 'जागतिक हेपेटायटिस दिन' म्हणून साजरा केला जातो. यावर्षी हेपेटायटिसमुक्त निरोगी आरोग्य जगा हे सूत्र आहे. त्यामुळे यदिनानिमित्त हेपेटायटिस या आजाराशी कसे तोंड द्यावे आणि आनंदी राहत निरोगी आयुष्य कसे जगायचे हे जाणून घ्या.... ..

श्रद्धेय दत्तोपंत ठेंगडी यांच्या जन्मशताब्दीनिमित्त त्यांनी स्थापन केलेल्या भारतीय मजदूर संघ या संघटनेला आज, दि. २३ जुलै रोजी ६५ वर्षे पूर्ण होत आहेत. त्यानिमित्ताने.....

अत्यंत नैसर्गिक आणि संवेदनशील अभिनय, मोहक रूप आणि निखळ हास्याची व्याख्या म्हणजे अभिनेत्री स्मिता पाटील.....

नेपाळचे पंतप्रधान के. पी. शर्मा ओली यांनी नुकतेच एक वादग्रस्त वक्तव्य केले. ते म्हणतात, “श्रीरामाची जन्मभूमी नेपाळ असून, श्रीरामाचा जन्म नेपाळमधील ठोरी या ठिकाणी झाला होता. राजा दशरथसुद्धा नेपाळचा होता. त्याने नेपाळमधील रीदी या गावी पुत्रकामेष्ठी यज्ञ केला होता. वाल्मिकीही नेपाळचेच. वाल्मिकींचा आश्रमसुद्धा नेपाळमध्ये होता. पूर्वीच्या काळी लांबचा प्रवास शक्य नसल्याने तेव्हा श्रीरामाला भारतातील अयोध्येतून जनकपुरीपर्यंत येणे शक्य नव्हते. म्हणून श्रीरामाचा जन्म जनकाच्या गावाजवळ नेपाळमध्ये झाला होता.” ..

परीक्षा न घेण्याच्या निर्णयावर पुनर्विचार करा. चुकीच्या निर्णयाचे उत्तराधिकारी कोणीच होऊ नका. खरा चेहरा दडवून आपण विद्यार्थी-पालकांच्या हिताचाच निर्णय घेत आहोत, हा मुखवटा धारण करून आपण युवा पिढीला अडचणीत तर आणत नाही ना, याचा विचार व्हायला हवा. महत्त्वाचे म्हणजे पालक, शिक्षक, शिक्षणातील जाणकार, समाज आणि विद्यार्थी-विद्यार्थिनींनी परीक्षा घेतल्या जाव्यात यासाठी आग्रही राहावे. त्यासाठी ठाम राहाण्याची हीच योग्य वेळ आहे; अन्यथा भविष्यात अनेक आव्हाने व संकटे त्यातून निर्माण होतील...

‘केशवसृष्टी ग्रामविकास योजने’अंतर्गत विक्रमगड तालुक्यातील नऊ गावांतील ३०० महिलांना जानेवारी २०२० मध्ये ‘प्रोजेक्ट ग्रीन गोल्ड’च्या माध्यमातून बांबू हस्तकलेचे प्रशिक्षण देण्यात आले व त्यामधून स्वायत्तपणे चालणारे १० उद्योगसमूह बनविण्यात आले. त्यांना ५० हजार राख्या बनविण्याचे आवाहन करण्यात आले. त्यांनीही हे आव्हान म्हणून स्वीकारले व ५० हजार राख्या बनविल्या. या राख्या म्हणजे चीनमधून आयात होणार्‍या राख्यांना एकप्रकारे सडेतोड उत्तर आहे. वनवासी महिलांनी ‘आत्मनिर्भर’ होण्यासाठी उचलेले पहिले पाऊल आहे...

सध्या जगभरात थैमान घातलेल्या कोरोना संकटाच्या काळात राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या स्वयंसेवकांनी सेवाभावाच्या माध्यमातून बंधुभावाचा आदर्श वस्तुपाठ निर्माण केला आहे. टाळेबंदीच्या काळात अडकलेले ट्रकचालक, तसेच रस्त्याने पायी जाणारे मजूर यांना आपुलकीपूर्ण मदतीचा हात देत त्यांच्या अतीव दु:खावर फुंकर घालण्याचे काम केले आहे. रा. स्व. संंघ नाशिक शहर मुख्य मार्ग प्रमुख विशाल पाठक, नाशिक ट्रान्सपोर्ट असोसिएशनचे अध्यक्ष व रा. स्व. संघ मुख्य मार्ग मंडळ सदस्य राजेंद्र फड, नाशिक विभगाचे मुख्यमार्ग संयोजक पंकज वाकटकर ..

मागच्या लेखात आपण ‘Out of India Theory’ (OIT), अर्थात ‘भारतातून बाहेर’ सिद्धान्त काय सांगतो, त्याची तोंडओळख करून घेतली. हा सिद्धांत ‘आर्यांनी भारताच्या बाहेरून भारतात स्थलांतर केले’, असे सांगणाऱ्या सिद्धांताच्या बरोबर उलट प्रक्रिया घडल्याचे दाखवून देतो. या दोन सिद्धांतांमधील या मूलभूत फरकाशिवाय अजून एक मूलभूत फरक असा - ‘आर्य स्थलांतर’ सिद्धांत म्हणजे पाश्चात्त्यांच्या श्रेष्ठत्वगंडातून आणि ‘फोडा व राज्य करा’ या राजकीय प्रेरणेतून तयार झालेले नुसतेच एक कपोलकल्पित परंतु कारस्थानी गृहीतक आहे. संशोधनाच्या ..

लष्करातील अनेक मित्रांकडून मिळालेल्या माहितीच्या आधारे हा लेख लिहिलेला आहे. युद्धकालीन माहितीच्या धुराळ्यात खूपशी अवास्तव माहिती उडत राहते. माहिती नसलेले आणि स्वयंघोषित संरक्षणतज्ज्ञ, काही राजकीय नेते असत्य वक्तव्ये प्रसृत करतात. अनेक तथाकथित तज्ज्ञांनी त्यांच्या संपूर्ण आयुष्यात किंवा सेवाकाळात कधी उंच पर्वतीय प्रदेश बघितलेलाही नसतो. मात्र, प्रसिद्धी मिळवण्यासाठी किंवा पैसे कमवण्याकरिता त्यांना दूरदर्शन वाहिन्यांवर यायचेच असते. भारतीय व चिनी सैनिकांत पूर्व लडाखमधे १५ व १६ जून रोजी झालेल्या लढाईबाबतही ..

या सृष्टीचक्रात कलियुग संपल्यानंतर सत्ययुगाचे येणे हे अटळ आहे. परंतु, ते सत्ययुग काय आहे, कसे आहे, ते येते कसे, हे काही आपण जाणत नाही. या सत्ययुगाचे वर्णन सनातन ज्ञान मिळवणार्‍यांना कळते. तसेच ते अरविंदांसारख्या योग्याला साक्षात्कारातून कळले आहे. सविस्तर, मागच्या पुढच्या सार्‍या गोष्टींसह नाही, इतिहास-भूगोलासह नाही. परंतु, त्याची क्षणिक झलकसुद्धा या योग्याच्या दृष्टीला किती सुखावून गेली आहे. त्यांच्या बुद्धीने, दिव्य दृष्टीने त्याचे मर्म पकडले आहे. प्रतिभेने ते शब्दांत मांडले आहे. ..

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी देशभर संपूर्ण ‘लॉकडाऊन’ जाहीर केल्यानंतर ‘संघावाचून कोण स्वीकारील काळाचे आव्हान’ ही उक्ती डोळ्यांपुढे ठेवून कोरोना आपत्ती काळात रा. स्व. संघाने स्वयंसेवकांना मदतीसाठी उतरण्याचे आवाहन केले आणि देशभर सेवायज्ञ सुरु झाला. त्यासंदर्भातच मुलुंड भागाने सेवायोजनेची आखणी करून अंमलबजावणी केली.मुलुंड भागात एकूण सात नगरेआहेत. मुलुंड(पूर्व), मुलुंड (पश्चिम), भांडुप (पूर्व), भांडुप (पश्चिम), राजेंद्रप्रसाद नगर, झुलेलालनगर व केशवनगर अशी नगरे मिळून मुलुंड भागाची रचना आहे. तेथील सेवाकार्याचा ..

अलौकिक गुरुतत्त्वाला शतशः नमन करण्याचा दिवस म्हणजे गुरुपौर्णिमा. निर्गुण, निराकार, सर्वव्यापी, अनंत, निरवयव व मायातीत अशा गुरुंचे पूजन या निमित्ताने करावयाचे असते. वर्तमानातल्या काहीशा अर्थप्रधान गुरुपौर्णिमेपेक्षा जास्त महत्त्वाचा संस्कार म्हणजे अनादी काळापासून चालत आलेला भावपूर्ण गुरुपौर्णिमा हा आहे...

चीन आणि पाकिस्तानशी युद्ध कसे लढले जात आहे? भारतीय लष्कर चीनशी लडाख सीमेवर लढत आहे, त्याचवेळी भारतीय लष्कर पाकिस्तानशी नियंत्रण रेषेवर दररोजच लढत आहे. याशिवाय भारतीय लष्कर काश्मीर खोर्‍यात नियमितपणे दहशतवादविरोधी कारवाईही करत असते. याच वेळी देशाच्या मध्यभागात माओवादी, हिंसक कारवाया करतच आहेत...

परवाचं मोदीजींचं लडाखमधलं भाषण ऐकलं. त्यातील एक वाक्य जे मोदीजी कचकचून बोलले आणि जो गर्भित इशारा होता; ज्यांना तो इशारा दिला होता, त्यांच्यापर्यंत तो पोहोचलाच असेल. पण, त्यातून अनेक उडते पक्षी त्यांनी जमिनीवर पाडले. ‘इशारा’ नेमकं कशाला म्हणतात आणि तो कसा द्यायचा असतो, हे खरंतर मोदींच्या बर्‍याच भाषणांत आढळतं...

हे सार पाहताना विचार येतो समाजाची मानसिकता, समाज मन फक्त व्यवहाराच्या वाटेने जाणार का? बांधिलकी, परोपकार, नैतिक कर्तव्य हे शब्द फक्त मानवी जीवनात अर्थहीन शब्दच राहणार का की ही स्पंदने बधिर होत चाललीत? असे अनेक प्रश्न समोर उभे राहतात. कर्तव्य, परोपकार, दान यावर व्यवहाराने, स्वार्थाने मात केलीय हेच अंतिम सत्य होय असेच दुर्दैवाने म्हणावे लागतेय. ..

बुलंद आवाज, अभिनय आणि संवादफेक या जोरावर स्वतःचे स्थान निर्माण करणारे, ग्रामीण आणि शहरी अशा दोन्ही प्रकारच्या मराठी चित्रपटांमध्ये कसदार अभिनय करणारे हरहुन्नरी अभिनेते म्हणजेच अभिनयसम्राट अरुण सरनाईक...

१९६५ मध्ये पाकिस्तानच्या आक्रमक खुमखुमीला तेवढेच चोख प्रत्युत्तर देण्यासाठी तत्कालीन विरोधी पक्ष असणार्‍या भारतीय जनसंघाने सरकारच्या समर्थनार्थ थेट संसदेवर विराट मोर्चा काढून तत्कालीन पंतप्रधान लाल बहादूर शास्त्रींना सर्व प्रकारचा पाठिंबा राष्ट्रीय भावनेतून आणि नि:संदिग्धपणे कशा प्रकारे व कुठल्या स्वरूपात व्यक्त केला होता, त्याचा पडताळा सद्यःस्थितीत निश्चितच उद्बोधक ठरावा...

गेल्या तीन लेखांपासून आपण वेदांमधील लढाया शोधण्याचा प्रयत्न करत आहोत. त्यातून आर्यांच्या तथाकथित आक्रमणाचा कोणताच पुरावा आपल्या हाती लागलेला नाही. इंद्राचे एक वैदिक नाव ‘पुरंदर’. ‘पुर’ म्हणजे नगर – ते फोडणारा तो ‘पुरंदर’. अशा अर्थाने ‘इंद्राने अनेक नगरे फोडली, अर्थात उद्ध्वस्त केली’ असा इंद्रावर आरोप ठेवून त्याला इथल्या तत्कालीन मूलनिवासी समाजाचा विध्वंस करण्यासाठी जबाबदार धरले गेले. आणि विध्वंस केल्याचा पुरावा तरी कोणता? तर मोहेंजोदरो, हरप्पा, वगैरे ठिकाणी उत्खननात सापडलेली उद्ध्वस्त नगरे आणि त्यात ..

जेलमध्ये अनेक स्वयंसेवकांना त्यांच्या घरची मंडळी भेटण्यात येत असत. परंतु, एक औरंगाबादचे स्वयंसेवक कार्यकर्ते होते, त्यांना जवळजवळ एक वर्ष होत आले. परंतु, त्यांच्या घरून त्यांना भेटण्यास कोणीच आले नव्हते. शेटे सरांनी त्या कार्यकर्त्यास सहज विचारले, “वर्षभर तुम्हाला कोणीच भेटण्यास का नाही आले?” त्यावेळी त्या औरंगाबादच्या स्वयंसेवकाने सांगितलेले उत्तर हृदय पिळवटून टाकणारे होते. त्यांनी सांगितले की, “घरून नाशिकला येण्यासाठी एका माणसास एका बाजूने २५ रुपये भाडे लागते. येऊन जाऊन ५० रुपये आणि पत्नीला यायचे ..

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे ज्येष्ठ स्वयंसेवक व समाजातील आदरणीय मान्यवर चिंचोटीचे गोविंद गणू पाटील यांची आज, गुरुवार, दि. २५जून रोजी वयाची शंभर वर्षे पूर्ण होत आहेत, त्यानिमित्त हा लेख.....

‘कोविड-१९’ या असाध्य साथीच्या रोगामुळे सारे जग स्तब्ध झाले आहे. सर्व क्षेत्रातील व्यवहार ठप्प झाले आहेत. प्रत्यक्षात असे भासत असले तरी, प्रत्येक क्षेत्राने तंत्रज्ञानाच्या मदतीने एक आभासी असे स्वतःच्या क्षेत्रापुरते जग निर्माण केले आहे. ‘झूम’, ‘गुगल मीट’, व्हॉट्सअ‍ॅप यांच्या मदतीने प्रत्येक क्षेत्राने आपले व्यवहार चालू ठेवले आहेत; याचा प्रत्यय घरी आई-वडिलांच्या ‘वर्क फ्रॉम होम’ या संकल्पनेतून आपण मागील दोन महिने अनुभवत आहोत. शिक्षण क्षेत्रही याला अपवाद नाही. या काळातही या तंत्रज्ञानाच्या मदतीने शैक्षणिक ..

आपल्या आयुष्यात आपल्याला असह्य वाटणारी जटील परिस्थिती येत असतेच. अशा बिकट समयी आपल्याला आशेचे सूर्यकिरण दिसत नाहीत. आणखी कशाला, समोर प्रसन्न आणि आश्वस्थ चेहरा दिसायचा म्हटले तर ती दुसर्‍या ग्रहावरची गोष्ट वाटते. या क्लिष्टसमयी आपल्या शब्दकोशात ‘आनंद’ नावाचा शब्द असेल का, असा संभ्रम आपल्याला पडतो...

होमियोपॅथीमध्ये काही औषधे अशी आहेत, ज्यांची लक्षणे व चिन्हे ही ‘कोविड-१९ ’च्या लक्षणांशी मिळतीजुळती आहेत. आज आपण अशाच एक अतिशय महत्त्वाच्या औषधाबद्दल अंशतः माहिती घेणार आहोत. ते औषध म्हणजे ‘फॉस्फरस’ (Phosphorus)). ‘फॉस्फरस’ हे होमियोपॅथीमधील एक महत्त्वाचे औषध आहे...

पांढरा पायजमा आणि वर झब्बा, खांद्यावर कापडी झोळी असा साधा पोशाख असणारे, सामाजिक चळवळीत सक्रिय सहभाग नोंदवणारे व जबराट शब्दफेक, भेदक नजर, उत्तम देहबोली हे सर्व त्या पाताळयंत्री, मग्रूर खलनायकाच्या भूमिकेत जीव ओतून काम करणारे अभ्यासू व्यक्तिमत्त्व म्हणजेच अभिनयसम्राट निळूभाऊ फुले...

“श्री शिवाजी महाराजांचा मृत्यू, राजारामाचे अकाली मरण, पानिपतचा रणसंग्राम, नारायणराव पेशव्यांचा वध, सवाई माधवरावांची आत्महत्या, अथवा नाना फडणवीस यांचा स्वर्गवास, या महाराष्ट्राच्या इतिहासातील ज्या भयंकर विपत्ती, त्यांच्याहून अणूमात्रही कमी नसलेली भयंकर वेळ आज महाराष्ट्रावर आलेली असून, तिने महाराष्ट्रातून आज बाळ गंगाधर टिळक यांना ओढून नेलेले आहे,” अशा शब्दांत या महानिर्वाणाचे वर्णन केले अच्युत बळवंत कोल्ह्टकरांनी! टिळक जाऊन यंदा १०० वर्षं पूर्ण होतील. लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळकांनी केलेली ती सिंहगर्जना ..

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर म्हणाले होते की, संविधान कितीही चांगले असले तरी संविधानाची अंमलबजावणी कोण करत आहे तेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. सध्या मुंबई, महाराष्ट्रात त्याची प्रचिती येत आहे. नुसते मेल्यानंतर धार्मिकता जपण्याचे स्वातंत्र्य बजावणे म्हणजे संविधानयुक्त जगणे आहे का? संविधानाने कल्याणकारी तत्त्वे सांगितली आहेत. त्या तत्त्वांची अंमलबजावणी होत आहे का? महाराष्ट्रात सध्या ‘दहन की दफन’ हा प्रश्न नाही, तर माणसाला मरताना तरी धड मरण मिळेल का? मृत पावल्यावर देहाची विटंबना तर होणार नाही ना? मृतदेहाच्या आड ..

वाचकहो, आतापर्यंतच्या लेखांमध्ये ‘आर्य’ शब्दाच्या अर्थाची पाश्चात्त्य विद्वानांनी आपल्या सोयीनुसार पद्धतशीरपणे तोडमोड कशी केली, ते आपण तपशीलवार पाहिले. याच विद्वानांच्या मतानुसार आर्यांचे ते तथाकथित ‘आक्रमण’ झाल्यानंतर पुढच्या काळात त्यांनी वेदांची रचना केली. यातल्या काही वर्णनांवरूनच तर मोर्टिमर व्हीलर (Mortimer Wheeler) या पंडिताने “Indra stands accused” अशा मथळ्याने आपले संशोधन प्रसिद्ध करताना देवांचा राजा इंद्राला आरोपीच्या पिंजऱ्यात उभे केले होते. मग साहजिकच एक प्रश्न पडतो, की या इंद्र देवाने ..