हे सार पाहताना विचार येतो समाजाची मानसिकता, समाज मन फक्त व्यवहाराच्या वाटेने जाणार का? बांधिलकी, परोपकार, नैतिक कर्तव्य हे शब्द फक्त मानवी जीवनात अर्थहीन शब्दच राहणार का की ही स्पंदने बधिर होत चाललीत? असे अनेक प्रश्न समोर उभे राहतात. कर्तव्य, परोपकार, दान यावर व्यवहाराने, स्वार्थाने मात केलीय हेच अंतिम सत्य होय असेच दुर्दैवाने म्हणावे लागतेय. ..

बुलंद आवाज, अभिनय आणि संवादफेक या जोरावर स्वतःचे स्थान निर्माण करणारे, ग्रामीण आणि शहरी अशा दोन्ही प्रकारच्या मराठी चित्रपटांमध्ये कसदार अभिनय करणारे हरहुन्नरी अभिनेते म्हणजेच अभिनयसम्राट अरुण सरनाईक...

१९६५ मध्ये पाकिस्तानच्या आक्रमक खुमखुमीला तेवढेच चोख प्रत्युत्तर देण्यासाठी तत्कालीन विरोधी पक्ष असणार्‍या भारतीय जनसंघाने सरकारच्या समर्थनार्थ थेट संसदेवर विराट मोर्चा काढून तत्कालीन पंतप्रधान लाल बहादूर शास्त्रींना सर्व प्रकारचा पाठिंबा राष्ट्रीय भावनेतून आणि नि:संदिग्धपणे कशा प्रकारे व कुठल्या स्वरूपात व्यक्त केला होता, त्याचा पडताळा सद्यःस्थितीत निश्चितच उद्बोधक ठरावा...

गेल्या तीन लेखांपासून आपण वेदांमधील लढाया शोधण्याचा प्रयत्न करत आहोत. त्यातून आर्यांच्या तथाकथित आक्रमणाचा कोणताच पुरावा आपल्या हाती लागलेला नाही. इंद्राचे एक वैदिक नाव ‘पुरंदर’. ‘पुर’ म्हणजे नगर – ते फोडणारा तो ‘पुरंदर’. अशा अर्थाने ‘इंद्राने अनेक नगरे फोडली, अर्थात उद्ध्वस्त केली’ असा इंद्रावर आरोप ठेवून त्याला इथल्या तत्कालीन मूलनिवासी समाजाचा विध्वंस करण्यासाठी जबाबदार धरले गेले. आणि विध्वंस केल्याचा पुरावा तरी कोणता? तर मोहेंजोदरो, हरप्पा, वगैरे ठिकाणी उत्खननात सापडलेली उद्ध्वस्त नगरे आणि त्यात ..

जेलमध्ये अनेक स्वयंसेवकांना त्यांच्या घरची मंडळी भेटण्यात येत असत. परंतु, एक औरंगाबादचे स्वयंसेवक कार्यकर्ते होते, त्यांना जवळजवळ एक वर्ष होत आले. परंतु, त्यांच्या घरून त्यांना भेटण्यास कोणीच आले नव्हते. शेटे सरांनी त्या कार्यकर्त्यास सहज विचारले, “वर्षभर तुम्हाला कोणीच भेटण्यास का नाही आले?” त्यावेळी त्या औरंगाबादच्या स्वयंसेवकाने सांगितलेले उत्तर हृदय पिळवटून टाकणारे होते. त्यांनी सांगितले की, “घरून नाशिकला येण्यासाठी एका माणसास एका बाजूने २५ रुपये भाडे लागते. येऊन जाऊन ५० रुपये आणि पत्नीला यायचे ..

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे ज्येष्ठ स्वयंसेवक व समाजातील आदरणीय मान्यवर चिंचोटीचे गोविंद गणू पाटील यांची आज, गुरुवार, दि. २५जून रोजी वयाची शंभर वर्षे पूर्ण होत आहेत, त्यानिमित्त हा लेख.....

‘कोविड-१९’ या असाध्य साथीच्या रोगामुळे सारे जग स्तब्ध झाले आहे. सर्व क्षेत्रातील व्यवहार ठप्प झाले आहेत. प्रत्यक्षात असे भासत असले तरी, प्रत्येक क्षेत्राने तंत्रज्ञानाच्या मदतीने एक आभासी असे स्वतःच्या क्षेत्रापुरते जग निर्माण केले आहे. ‘झूम’, ‘गुगल मीट’, व्हॉट्सअ‍ॅप यांच्या मदतीने प्रत्येक क्षेत्राने आपले व्यवहार चालू ठेवले आहेत; याचा प्रत्यय घरी आई-वडिलांच्या ‘वर्क फ्रॉम होम’ या संकल्पनेतून आपण मागील दोन महिने अनुभवत आहोत. शिक्षण क्षेत्रही याला अपवाद नाही. या काळातही या तंत्रज्ञानाच्या मदतीने शैक्षणिक ..

आपल्या आयुष्यात आपल्याला असह्य वाटणारी जटील परिस्थिती येत असतेच. अशा बिकट समयी आपल्याला आशेचे सूर्यकिरण दिसत नाहीत. आणखी कशाला, समोर प्रसन्न आणि आश्वस्थ चेहरा दिसायचा म्हटले तर ती दुसर्‍या ग्रहावरची गोष्ट वाटते. या क्लिष्टसमयी आपल्या शब्दकोशात ‘आनंद’ नावाचा शब्द असेल का, असा संभ्रम आपल्याला पडतो...

होमियोपॅथीमध्ये काही औषधे अशी आहेत, ज्यांची लक्षणे व चिन्हे ही ‘कोविड-१९ ’च्या लक्षणांशी मिळतीजुळती आहेत. आज आपण अशाच एक अतिशय महत्त्वाच्या औषधाबद्दल अंशतः माहिती घेणार आहोत. ते औषध म्हणजे ‘फॉस्फरस’ (Phosphorus)). ‘फॉस्फरस’ हे होमियोपॅथीमधील एक महत्त्वाचे औषध आहे...

पांढरा पायजमा आणि वर झब्बा, खांद्यावर कापडी झोळी असा साधा पोशाख असणारे, सामाजिक चळवळीत सक्रिय सहभाग नोंदवणारे व जबराट शब्दफेक, भेदक नजर, उत्तम देहबोली हे सर्व त्या पाताळयंत्री, मग्रूर खलनायकाच्या भूमिकेत जीव ओतून काम करणारे अभ्यासू व्यक्तिमत्त्व म्हणजेच अभिनयसम्राट निळूभाऊ फुले...

“श्री शिवाजी महाराजांचा मृत्यू, राजारामाचे अकाली मरण, पानिपतचा रणसंग्राम, नारायणराव पेशव्यांचा वध, सवाई माधवरावांची आत्महत्या, अथवा नाना फडणवीस यांचा स्वर्गवास, या महाराष्ट्राच्या इतिहासातील ज्या भयंकर विपत्ती, त्यांच्याहून अणूमात्रही कमी नसलेली भयंकर वेळ आज महाराष्ट्रावर आलेली असून, तिने महाराष्ट्रातून आज बाळ गंगाधर टिळक यांना ओढून नेलेले आहे,” अशा शब्दांत या महानिर्वाणाचे वर्णन केले अच्युत बळवंत कोल्ह्टकरांनी! टिळक जाऊन यंदा १०० वर्षं पूर्ण होतील. लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळकांनी केलेली ती सिंहगर्जना ..

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर म्हणाले होते की, संविधान कितीही चांगले असले तरी संविधानाची अंमलबजावणी कोण करत आहे तेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. सध्या मुंबई, महाराष्ट्रात त्याची प्रचिती येत आहे. नुसते मेल्यानंतर धार्मिकता जपण्याचे स्वातंत्र्य बजावणे म्हणजे संविधानयुक्त जगणे आहे का? संविधानाने कल्याणकारी तत्त्वे सांगितली आहेत. त्या तत्त्वांची अंमलबजावणी होत आहे का? महाराष्ट्रात सध्या ‘दहन की दफन’ हा प्रश्न नाही, तर माणसाला मरताना तरी धड मरण मिळेल का? मृत पावल्यावर देहाची विटंबना तर होणार नाही ना? मृतदेहाच्या आड ..

वाचकहो, आतापर्यंतच्या लेखांमध्ये ‘आर्य’ शब्दाच्या अर्थाची पाश्चात्त्य विद्वानांनी आपल्या सोयीनुसार पद्धतशीरपणे तोडमोड कशी केली, ते आपण तपशीलवार पाहिले. याच विद्वानांच्या मतानुसार आर्यांचे ते तथाकथित ‘आक्रमण’ झाल्यानंतर पुढच्या काळात त्यांनी वेदांची रचना केली. यातल्या काही वर्णनांवरूनच तर मोर्टिमर व्हीलर (Mortimer Wheeler) या पंडिताने “Indra stands accused” अशा मथळ्याने आपले संशोधन प्रसिद्ध करताना देवांचा राजा इंद्राला आरोपीच्या पिंजऱ्यात उभे केले होते. मग साहजिकच एक प्रश्न पडतो, की या इंद्र देवाने ..

डेन्व्हर रेल्वे स्टेशन. पूर्वेला जाणारी रेल्वे लवकरच सुटणार होती. येणार्‍या प्रवाशांची झुंबड उडाली होती. एका डब्यात खिडकीनजीकच्या सीटवर उत्तम पोशाखातील एक देखणी तरुणी बसली होती. गाडी सुटण्यापूर्वी काही क्षण दोन तरुण घाईघाईने डब्यात चढले...

आपल्या सौंदर्य, अभिनय, नृत्य, सामाजिक बांधीलकी व समंजस वागणूक या गुणांमुळे ओळखल्या जाणार्‍या, तसेच तमाशाप्रधान चित्रपटातल्या मादक, नखरेल कलावंतिणीपासून घरंदाज, कुलवंत ब्राह्मण कन्येपर्यंत अनेक भूमिकांमधून आपले सर्वस्व ओतणारी ही कलावती म्हणजे अभिनयसंपन्न जयश्री गडकर.....

‘कहता आँखन देखी, तू कहता कागद की लेखिन।’ असे म्हणत समाजाला वास्तवतेचा दृष्टिकोन देणारी कबीरवाणी. संत कबिरांचे चरित्र म्हणजे जात-पात-प्रांत-वंश-लिंग-धर्माच्या चौकटीवर समरस मानवतेचे संस्कार करणारे चरित्र आहे. त्यांचे जीवन हिंदू समाजसंस्कृतीचे जागृती आख्यान आहे. आज संत कबिरांची जयंती आहे. त्यानिमित्ताने त्यांच्या विचारांतली सर्वसमावेशकता आज नव्या अर्थाने समजून घ्यायला हवी...

आपल्याला होणार्‍या आजारांमध्ये ९९ टक्के सहभाग हा मनाचा असतो. मनामध्ये जे विचारांचे तरंग उमटतात, त्याचा परिणाम शरीरावर होत असतो. अशाप्रकारे मनात उत्पन्न होणार्‍या प्रत्येक सूक्ष्म तरंगांचे पडसाद शरीरावर कळत-नकळत होत असतात. ‘जे पेरणार, ते उगवणार.’ कारण, आपण सुरुवातीला बघितलं. जे बाहेर आहे तेच आत आहे. आपल्या वागण्या-बोलण्याचा परिणाम जसा बाहेर होत असतो, तसाच तो शरीरातही होणार आहे. आता हा परिणाम नेमका कसा होतो, ते जाणून घेऊया. ..

आपल्या या गगनव्यापी प्रेरणेमुळेच आपल्या अंगणात ठाकलेल्या प्रत्येक आव्हानांचा गड आपण लीलया पादाक्रांत करू शकतो. छत्रपती शिवाजी महाराजांचे उदाहरण या प्रेरणेच्या पराक्रमाचं आभाळ किती भव्य असू शकतं, हे सिद्ध करण्यासाठी पुरेसे आहे...

प्राचीन भारतीय वाङ्मयात आर्य शब्द एखाद्या वंशाचा वाचक नव्हे, तर सद्गुणांचा वाचक म्हणूनच सगळीकडे वापरला गेल्याचे अनेक संदर्भ आतापर्यंतच्या सलग काही लेखांत आपण पाहिले. इतिहास संशोधकांच्या समाधानासाठी म्हणून आपण काही निवडक भौतिक पुरावे सुद्धा मागच्याच लेखात पाहिले. काय सांगतात हे सगळे संदर्भ आणि पुरावे?..

आपल्या वैशिष्ट्यपूर्ण शैलीतील संवादफेक, उंचेपुरे-देखणे व्यक्तिमत्त्व आणि भूमिकेवरची जबरदस्त पकड असणारे चित्रकर्मी, अभिनयसम्राट तसेच सामाजिक कार्यकर्ते म्हणजेच रंगभूमीवरचे ‘नटसम्राट’ डॉक्टर श्रीराम लागू.....

रुग्णांचे वय एक महिन्याच्या बाळापासून, तर ७० वर्षांच्या वरिष्ठ नागरिकांपर्यंत होते. आजारात व लक्षणांतही विविधता होती. सर्दी, खोकला, बारीक ताप, उलट्या, जुलाब, चक्कर येणे, अस्वस्थ वाटणे, छातीत दुखणे, हातपाय थंड पडणे, उदास वाटणे इत्यादी लक्षणे तर डायबेटीस, क्षय रोग, दमा, ब्लडप्रेशर, थायरॉईड, मिरगी इत्यादी आजार होते. हे सर्व रुग्ण बरे कसे झाले? कदाचित रुग्णांचा माझ्यावर व माझ्या बोलण्यावर दृढ विश्वास होता...

हिंदी-मराठी सिनेसृष्टीचा प्रदीर्घ काळ ज्यांनी ’याचि देही याचि डोळा’ जगला अशा फार थोड्या दिग्गज कलाकारांपैकी एक. आपल्या सोज्ज्वळ, निरागस अभिनयाद्वारे चाहत्यांच्या मनात स्थान निर्माण करणार्‍या साक्षात प्रेमस्वरूप आई अर्थात दीदी सुलोचना लाटकर.....

पेजली फिश आणि मी दोघे जिवलग मित्र होतो. पेजली आणि माझ्या आवडीनिवडी भिन्न होत्या. त्याला वाचनाची आवड, मी अरसिक. रात्री उशिरापर्यंत तो शेक्सपिअरची पुस्तकं वाचत किंवा बासरी वाजवत बसायचा, तेव्हा मी मद्यपान करीत उद्याच्या कामाची आखणी करायचो. ..

युद्ध करताना हरप्रकारे शत्रूची संख्या कमी करायची असते, ती वाढवून आपला फायदा नसतो. शत्रू वाढला तर आपले नुकसानच होते, हे टिळकांनी पुरेपूर हेरलेले दिसते. मुस्लिमांना आणि मुस्लीम लीगला काँग्रेसच्या विरोधात जाऊन ब्रिटिशांच्या बाजूने उभे करण्यापेक्षा त्यांना आपणच सवलती देण्याचा पर्याय टिळकांना निवडावा वाटला, कारण इंग्रजांच्या विरुद्ध त्यांनी पुकारलेल्या युद्धात त्यांना शत्रूची संख्या वाढवायची नव्हती. टिळकांचा झगडा ब्रिटिश साम्राज्यशाहीशी होता, ब्रिटिशांमुळे आपल्यावर आलेल्या पारतंत्र्याशी होता, मुसलमानांशी ..

बालनाट्य, एकांकिकांपासून ते अगदी गूढकथांपर्यंत रसिकमनाचा नेमका ठाव घेणारे ज्येष्ठ रंगकर्मी, लेखक, दिग्दर्शक आणि निर्माते म्हणजे रत्नाकर मतकरी यांचे १७ मे रोजी निधन झाले. एक हौशी चित्रकार आणि परखड वक्ते म्हणूनही मतकरी सुपरिचित होते. तेव्हा, अशा या रसिकप्रिय, अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्वाच्या कारकिर्दीवर थोडक्यात प्रकाश टाकणारा हा लेख.....

‘भय इथले संपत नाही’ अशी परिस्थिती जगात ठायी ठायी निर्माण झाली आहे. कारण, अर्थातच कोरोना! जागतिक संकटाने आता आपल्या भोवती पाश आवळायला सुरुवात केली आहे...

आज पुन्हा एकदा कोरोनाच्या कुरुक्षेत्रावर विजय मिळवायचा असेल तर श्रीकृष्णाची गरज भासणार आहे. पुन्हा एकदा सत्याचा विजय आणि दुर्गुणाचा पाडाव करायची खरी गरज आज आहे...

नव्या कलाकारांचे कौतुक करणारे, वरकरणी गंभीर दिसणारे, पण आतून तितकेच खट्याळ आणि अंगभूत अभिनयाच्या जोरावर स्वत:चा वेगळा ठसा उमटवणारे उत्तम विनोदी अभिनेते म्हणजेच किशोर प्रधान...

‘अभिनंदनीय’ आणि ‘अनुकरणीय’ अशा दोन्ही पातळ्यांवर रा. स्व. संघाच्या पुणे महानगरातील कोरोनाविरोधी कार्याचा उल्लेख करावा लागेल. कोरोना व्हायरस हा प्रत्यक्ष न दिसणारा, परंतु तरीही एखाद्या संहारक शस्त्राइतकाच घातक शत्रू. त्यामुळे त्याच्या विरोधातील लढाईचं स्वरूप आणि रणनीतीही पूर्णपणे वेगळी. हीच बाब लक्षात घेऊन रा. स्व. संघ-जनकल्याण समितीने आपल्या कार्यकर्त्यांच्या संघटित, शिस्तबद्ध आणि अत्यंत ‘मायक्रो’ स्तरीय नियोजनातून पुणे महानगरात एक अभिमानास्पद, थक्क करणारं आणि ‘रोल मॉडेल’ म्हणून राबवण्यात यावं, असं ..

सध्या ‘लॉकडाऊन’ सुरु आहे. त्यामुळे घरीच असतो. परिचितांचे फोन येतात. त्यातल्या अनेक प्रश्नांपैकी एक प्रश्न असा असतो की, “सध्या काय लिहितो आहेस?” मी उत्तर देतो की, “फ्रान्सचा घटनात्मक इतिहास, फ्रेंच राज्यक्रांती, तिचे तत्त्वज्ञान याचा अभ्यास करतोय.” कोरोना-कोरोनाच्या बातम्या वाचून, ऐकून तुम्हा सर्वांना कंटाळा आला असेलच, म्हणून थोड्या रूचीपालटासाठी हा एक नवीन विषय.....

राजद्रोहाच्या कलमाखाली टिळकांनी भोगलेला मंडालेचा कारावास तब्बल सहा वर्षांचा! टिळकांच्या उत्तरायुष्यातील महत्त्वाचा, वैशिष्ट्यपूर्ण आणि तेवढाच खडतरसुद्धा! मंडालेत टिळकांची प्रकृती बिघडली. दरम्यान, पुण्यात त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले. टिळकांनी दुःखाचे हे प्रहार सोसून मंडालेत ‘गीतारहस्य’ लिहिले, हे सर्वश्रुत आहेच. मंडालेच्या कारागृहातले टिळकांचे वर्तन गीतेतील कर्मयोग्याला शोभेल असेच आहे...

बुशरोड काका हे वेमाऊथ बँकेचे केवळ संस्थापकच नव्हते, तर आधारस्तंभ होते. आता हा एकच आधारस्तंभ उरला होता. काकांनी थोडीथोडकी नव्हे, तर तब्बल साठ वर्षे या बँकेच्या सेवेत व्यतीत केली होती. बँक हे त्यांचे सर्वस्व होते. बँकेच्या लेजरमधल्या नव्या कोर्याय पानांप्रमाणे काकांचं अंतरंग शुभ्रधवल होतं आणि बँकेसाठी राबताराबता त्यांची त्वचा रापून बँकेतल्या महोगनी लाकडाच्या फर्निचरप्रमाणे तांबूस काळसर झाली होती...

तथागतांचा ‘धम्म’ हा ‘धर्म’ म्हणून प्रत्यक्षात आचरणात आणणारे जर कुणी आहेत, तर ते आहेत. रा. स्व. संघाचे स्वयंसेवकच! बुद्धांचा अजरामर उपदेश आणि रा. स्व. संघाच्या स्वयंसेवकांचे नाते मला नेहमीच जाणवते. आज तथागत गौतम बुद्धांची जयंती आहे. त्यानिमित्ताने बुद्धांचा उपदेश आणि संघ स्वयंसेवकांचे कार्य याचा घेतलेला मागोवा...

अभिनय कौशल्य, विनोदाचं अचूक टायमिंग, उत्तम संवादफेकीच्या जोरावर ज्यांनी अनेक भूमिका अजरामर केल्या, ते व्यक्तिमत्व म्हणजे अभिनेते विजू खोटे.....

‘बिझनेस नेटवर्क’चा वापर ‘पॉलिटिकल नेटवर्क’ वाढवण्यासाठी म्हणून टिळकांनी सगळ्यात आधी आपल्या देशात केला. शेतकरी, मजूर आणि व्यापारी या तिन्ही वर्गातील लोकांचा भारताच्या स्वातंत्र्यचळवळीसाठी टिळकांना पुढे फार उपयोग करून घेता आला आणि आपली राजकीय मते खर्‍या अर्थाने समाजाच्या सर्व स्तरात पोहोचविता आली. राजकीय आंदोलने करता करता उत्तम आणि यशस्वी व्यापार कसा करावा, याचा वस्तुपाठ टिळकांनी आपल्या कृतीतून घालून दिला. राजकीय साध्यासाठी साधन म्हणून उद्योगाचा वापर करून घेणार्‍या लोकमान्यांचे कौतुक करावे तेवढे थोडेचं!..