अखिल-इस्लामवादाची चर्चा करताना डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर लिहितात, इस्लाम प्रादेशिक निष्ठा मानत नाही. त्याच्या निष्ठा सामाजिक व मजहबी आणि म्हणून देशबाह्य आहेत... हा अखिल-इस्लामवादाचा आधार आहे. याच्यामुळेच भारतातील प्रत्येक मुसलमान, आपण मुस्लीम पहिले, नंतर भारतीय असे म्हणतो. भारतीय मुस्लीम भारताच्या प्रगतीत इतका अल्प सहभाग घेतो. पण, मुस्लीम देशांच्या हिताचा पाठपुरावा करण्यात तो श्रांत होतो आणि त्याच्या विचारात मुस्लीम देश प्रथम आणि भारत दुसर्‍या जागी असतो, याचे स्पष्टीकरण या भावनेत सापडते...

निर्वासित! हा शब्द सध्या जगभरात सर्वात जास्त चर्चेत आहे. संयुक्त राष्ट्रासारख्या जागतिक संस्थेपासून ते स्थानिक संस्थांपर्यंत लोक निर्वासित, त्यामागची कारणे आणि सर्वात महत्त्वाचा प्रश्न तो पुनर्वसनाचा, यावर अभ्यास करत आहेत, संशोधन करत आहेत. मोठ्या कष्टाने उभारलेला आपला संसार, आपली मालमत्ता एकाएकी सोडून देशोधडीला लागणे, निर्वासितांचे काहीसे लाचारीचे आणि हलाखीचे आयुष्य जगायचे. त्यातल्या त्यात सन्माननीय आयुष्यासाठी पुन्हा धडपड करायची हे भोग जगातल्या वेगवेगळ्या भागात, वेगवेगळ्या जाती-जमातीचे लोक भोगत आहेत. ..

केवळ अभिनयच नव्हे, तर लेखन, दिग्दर्शन, वादन अशा अनेक क्षेत्रांत चौफेर मनमौजी काम करणारा हरहुन्नरी कलावंत, म्हणजेच अभिनेते सतीश तारे...

शिल्पकार भगवान रामपुरेंशी माझे समक्ष बोलणे व त्यांच्या स्टुडिओत जाऊन त्यांचं काम पाहण्याचा योग आला नाही. मात्र, ‘भगवान’ सर्वांना दिसतो, त्याप्रमाणे मलाही हा ‘भगवान’ दिसत होताच...

वैदिक सण वा उत्सव अतिशुद्ध शास्त्रीय परंपरेवर आधारित आहेत. त्यात व्यक्तीबद्दलची श्रद्धा म्हणजेच भावुकता तसेच इतरांबद्दल अनादर वा द्वेष नाही. वैदिक सणात ऐतिहासिक घटनांना प्राधान्य नाही की भौगोलिक अवस्थांचा बडेजाव नाही. वैदिक धर्म, परंपरा आणि संस्कृती कोणा एका प्रेषिताची मिरासदारी नसल्याने वैदिक सण, उत्सवात व्यक्तीचे जन्म दिवस वा त्यांच्या पराक्रमाला धरुन केलेल्या जल्लोषाला मुळीच स्थान नाही. येथे व्यक्तीचा बडेजाव नाही की व्यक्तिद्वेष नाही, पंथाभिमानाने पेटून केलेल्या युद्धसंचाराचा जल्लोष नाही की काल्पनिक ..

रामोपासना ही सर्वांसाठी आवश्यक अट होती. आजही सर्व रामदासी मठांतून रामाची काकड आरती, पूजाअर्चा या गोष्टी कटाक्षाने पाळून रामोपासना सांभाळली जाते, तथापि रामोपासना सांभाळण्यासाठी प्रथम रामाचे दास्य स्वीकारले पाहिजे. समर्थ स्वत:ला रामदास म्हणजे रामाचा दास म्हणवून घेत असत. हे ‘रामदास्य’ कसे असते, त्यासाठी महंतांनी भक्तांनी आचरण ठेवले, हा आजच्या लेखाचा प्रमुख विषय आहे. ..

उपक्रम ‘वेणा भजनी मंडळा’चा, फंडा ऑनलाईन भजनाचा! नियमितपणा ही निश्चयाची, आत्मबलाची व यशाची जननी असली तरी त्यासाठी भोवतालच्या परिस्थितीने निराश न होता, ध्येयाच्या दिशेने वाटचाल करायला हवी. तडजोड कशी करावी, हे जाणणाराच जगावे कसे हे जाणत असतो. याचे मुर्तिमंत उदाहरण म्हणजे अंबरनाथच्या नीलाताई चौधरींनी सुरू केलेला ऑनलाईन भजनाचा उपक्रम.....

आज दसरा. शस्त्रास्त्रांचे पूजन करण्याचा दिवस. फार पूर्वीपासून चालत आलेली ही एक भारतीय परंपरा. तसेच आजच्या दिवशी शस्त्रधारिणी दुर्गामातेने महिषासुराचा वध करुन ती ‘महिषासुरमर्दिनी’ झाली, तर विजयादशमीच्याच दिवशी रामानेे रावणाचा वध करुन धर्माचे राज्य प्रस्थापित केले. तेव्हा, शस्त्रांचे महत्त्व अगदी पौराणिक काळापासून ते आज आधुनिक शस्त्रास्त्रांपर्यंत फार मोठे आहे. परंतु, दुर्देवाने या शस्त्रास्त्रांवर भारतात फक्त हाताच्या बोटावर मोेजण्याइतपतच संशोधन झालेले आढळते. नेमकी हीच बाब लक्षात घेऊन, पुरातत्त्वशास्त्राची ..

गागारिन हा तरबेज वैमानिकच नव्हे, तर अनुभवी अंतराळवीर होता. एखाद्या नवशिक्या वैमानिकाप्रमाणे त्याने वेदर बलून किंवा ढगावर विमान ठोकलं, हे कुणाला पटणार?..

प्रत्येक रूपात देवीने विविध कर्तव्य आणि जबाबदार्‍या यशस्वीपणे पार पाडल्या आहेत. आधुनिक काळातली स्त्री ही तर अष्टभुजा मातेचे वास्तविक रूपच. घरदार, कुटुंब, नोकरी-व्यवसाय या रामरगाड्यातही तिचे माणूसपण संपले नाही. पुण्याच्या उद्योजिका श्वेता हरहरे-उंडे या मूळच्या शिक्षिका, पण ध्यानीमनी नसताना त्यांनी व्यवसाय सुरू केला आणि आज त्या यशस्वी उद्योजिका आहेत. सगळ्याच आघाड्यांवर यशस्वी होण्याचे कारण काय? तर श्वेता सांगतात की, “आई तुळजाभवानीचा आशीर्वाद मला आत्मशक्ती आणि आत्मतेज देतो.”नवरात्रीचा जागर करताना देवीच्या ..

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे रायगड जिल्हा सहकार्यवाह कौस्तुभ सोहोनी याचे गेल्या शनिवारी, १७ ऑक्टोबर रोजी दु:खद निधन झाले. अवघ्या पस्तिसाव्या वर्षी त्याचे जाणे हे अनेकांसाठी धक्कादायक होते. अत्यंत धडाडीचा, समर्पित कार्यकर्ता अशी त्याची ख्याती होती.समाजाला गरज असलेली, समाजाचे स्वास्थ्य टिकून राहावे, समाजात सद्गुण व नीती-धर्माचे काम वाढावे यासाठी काम करणारी माणसे जाताना पाहिली की मनात कृष्णछाया व्यापून राहतात. कौस्तुभच्या जाण्याने केवळ कार्यकर्ताच नव्हे तर एक जवळचा मित्र गमावल्याची भावना अनेकांनी व्यक्त ..

महिला ही शक्तीची प्रतीक आहे. तिच्यात अनेक गुणांचा संगम आहे. मातृत्व, दातृत्व, कर्तृत्व यांनी ती ओतप्रोत आहे. आज ती उत्तम शिक्षिका, डॉक्टर, वकील, शास्त्रज्ञ, इंजिनिअर, गायिका, अभिनेत्री, चित्रपट दिग्दर्शक, उत्कृष्ट उद्योजिका, अंतराळयात्री, व्यवस्थापक आणि प्रशासक आहे. सामाजिक, राजकीय, शैक्षणिक, आर्थिक क्षेत्रात तिचे पाऊल तिने घट्ट रोवले आहे. या सर्व क्षेत्रांना जवळ करताना तिचा संघर्ष सतत चालू होता आणि आजही चालू आहे. दुर्गाशक्ती संदर्भात मनोगत व्यक्त करत आहेत नाशिकच्या न. ब. ठाकूर विधी महाविद्यालयाच्या ..

परिस्थितीवर मात करण्यासाठी पहाडाचे काळीज असणारी आणि तितकीच संवेदनशील असणारी शक्ती म्हणजे दुर्गाशक्ती. महिला शक्तीच्या आयामांचा मागोवा घेताना, समान स्तर एकच जाणवतो तो म्हणजे, तिच्या ठायी असलेली देवीमातेची करूणा, सहनशीलता आणि देवीमातेचेच शौर्य आणि परिस्थितीवर मात करण्याची जिद्द. सामाजिक आणि शैक्षणिक क्षेत्रात स्वत:चा अमूल्य ठसा उमटवणार्याण प्रा. डॉ. मेधा सोमय्या यांनी नवदुर्गेच्या स्वरूपासंबंधी व्यक्त केलेले हे विचार... ..

शैलपुत्री, ब्रह्मचारिणी, चंद्रघंटा, कुष्मांडा, स्कंदमाता, कात्यायनी, कालरात्री, महागौरी, सिद्धिदात्री या देवींच्या नवरूपांचे पूजन म्हणजे नवरात्र. दुर्गामातेचा उत्सव म्हणजे स्त्रीशक्तीचा जागर, स्त्री अस्मितेचे पूजन. करुणा, कौशल्य, शौर्य, संवेदना, विद्वता, सर्जनशीलतेला नव्याने जागृत करण्याचे तेज म्हणजे दुर्गापूजन होय. दुर्गामातेच्या शक्तीचे चैतन्य आजही जाणवते. त्या शक्तीचे या लेखात केलेले स्मरण.....

कलेच्या प्रांतातून व्यसनाधीनता आणि व्यभिचार यांना आळा घालण्यासाठी कलेच्या क्षेत्रात काम करणार्‍या संस्थांबरोबरच, राजकीय इच्छाशक्ती आणि शैक्षणिक धोरण याची जोड ही तितकीच महत्त्वाची आहे, तरच कलेला लागलेल्या ‘व्यभिचार’ आणि ‘व्यसनाधीनता’ या दोन किडी बर्‍याच प्रमाणात नष्ट होतील...

ही कथा आहे हेमंतकुमार वामन वाघ या एका मध्यमवर्गीय मराठी तरुणाच्या ‘सुखसंपन्न जीवन ते संन्यस्त कर्मयोगी जीवन’ या प्रवासाची... ..

आजपासून नवरात्रोत्सवाचा जागर सर्वत्र सुरु होईल. नऊ दिवस देवीच्या विविध रुपांची अगदी भक्तिभावाने आराधना केली जाईल. पण, अगदी पुरातन काळातही देवीच्या विविध रुपांचे शिल्पांत, चित्रात दर्शन होते. खासकरुन महिषासुर वधाच्या प्रसंगाचे चित्रण अनेक चित्रांत व शिल्पांत केले गेले. तेव्हा, इथे महिषासुरमर्दिनीच्या जगभरातील विविध शिल्पांचा हा घेतलेला हा आढावा.....

रा. स्व. संघाचे ज्येष्ठ स्वयंसेवक, सिद्धहस्त लेखक, अभ्यासू संशोधक, बिलासपूर येथील केंद्रीय विद्यापीठाचे कुलगुरु, वक्ता दशसहस्त्रेषु, जनतेच्या प्रश्नांवर आवाज बुलंद करणारे विधान परिषदेचे माजी आमदार असे अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व लाभलेले डॉ. अशोकराव मोडक आपल्या वयाची ८० वर्षे पूर्ण करुन ८१व्या वर्षात पदार्पण करत आहेत. या सहस्रचंद्रदर्शनाच्या निमित्ताने त्यांच्या कार्यकर्तृत्वाचा आढावा घेणारा हा लेख.....

लंडनची फेलोशीप मिळालेली भारतातील पहिली दृष्टिहीन महिला आणि महाराष्ट्रातील पहिली अंध व्यक्ती, हा मान मिळविणार्‍या डॉ. अभिधा धुमटकर या साठ्ये महाविद्यालयातील इतिहास विभागाच्या प्रमुख आहेत. कोकणी, मराठी या घरच्याच भाषांखेरीज संस्कृत, इंग्रजी, सिंधी, बंगाली, उर्दू, इटालियन, पर्शियन, जर्मन, फ्रेंच, अरेबिक या भाषांचासुद्धा डॉ. धुमटकर यांचा दांडगा अभ्यास. तेव्हा, साठ्ये महाविद्यालयाचा माजी विद्यार्थी आणि रा. स्व. संघाचा स्वयंसेवक आदित्य खरे यांनी मुलाखतीतून उलगडलेली डॉ. अभिधा धुमटकर यांच्या जिद्दीची ही कहाणी.....

अफगाणिस्तान हा सार्वभौम, एकात्मिक, स्थिर, बहुतत्त्वांचा आदर करणारा लोकशाही देश असावा, ही भारताची भूमिका अफगाणिस्तानात स्वीकारली गेली आहे. भारताने समविचारी गटांबरोबर काम करण्यासाठी अधिक सक्रिय भूमिका घेतली, तर अमेरिकेच्या सैन्यमाघारीमुळे निर्माण झालेली पोकळी भरून काढून गेल्या दोन दशकांमध्ये भारताकडून करण्यात आलेल्या प्रयत्नांना फळ मिळेल...

खिलाफत चळवळीचा दुसरा टप्पा ऑगस्ट १९२० ते मार्च १९२२ या काळात झाला. हल्ले आणि हत्यांचे सत्र हे या टप्प्याचे वैशिष्ट्य होते. असहकार चळवळीच्या आडून मुस्लिमांनी दबावतंत्र वापरले. गांधींच्या अहिंसेचे डोस केवळ हिंदूंच्याच घशाखाली गेले होते. खिलाफतवाद्यांचा अहिंसेवर कधीच विश्वास नव्हता. अस्तनीतील खंजिराला पुरेशी धार चढल्यावर त्यांनी तो उपसून चालविण्यास सुरुवात केली...

‘नेटफ्लिक्स’, ‘अ‍ॅमेझॉन प्राईम’, ‘एमएक्स प्लेअर’, ‘झी-५’, ‘वुट’, ‘हॉटस्टार’ या मंचांवरुन वेबसीरिजचा भडिमार सुरु आहे. पण, या वेबसीरिजचा विचार गंभीरतेने करायला हवा. यातील सुप्त आणि गुप्त धोका आपण ओळखायलाच हवा..

विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासाचे ध्येय ठेवून गेली दोन दशके ‘सूर्यदत्ता’ एकनिष्ठपणे काम करत आहे. ‘एसजीआय’ देशातील उच्च पदवी असलेल्या विद्यापीठांशी संलग्न आहेत...

पुण्यामध्ये ‘जुवेनेट वेलबिईंग प्रा.लि.’ ही एक आहारतज्ज्ञांच्या गटातर्फे चालवली जाणारी कंपनी आहे. पंतप्रधानांच्या पोषण अभियानाचा संकल्प लक्षात घेऊन पूर्व शालेय वयापासूनच मुलांना सकस अन्नाची निवड शिकवण्यासाठी एक सहज व सुलभ मार्ग सांगितला आहे. पोषणचक्र!..

नुकत्याच झालेल्या संसदेच्या पावसाळी अधिवेशनात केंद्र सरकारने कृषी कायद्यांबरोबरच कामगार कायद्यांमध्येही आमूलाग्र बदल केले. पण, त्याविषयी देखील मोठ्या प्रमाणात अपप्रचार सुरु असून कामगारांची दिशाभूल करण्याचा प्रयत्न होताना दिसतो. तेव्हा, केंद्र सरकारने नुकत्याच केलेल्या या ‘लेबर कोड’चे नेमके स्वरुप आणि अपेक्षा समजून घेऊन, कामगारांची बाजू मांडणारा हा सविस्तर लेख......

खंजीर चालविण्याचे काम चळवळीच्या दुसर्‍या टप्प्यात म्हणजे ऑगस्ट १९२० पासून मार्च १९२२ पर्यंत करण्यात आले. दुसर्‍या टप्प्यात चळवळीचा नूर पालटला आणि ती उग्र आणि पुढेपुढे हिंस्र बनली. प्रतिस्पर्ध्यांवर कुरघोडी करणे, देशाला वेठीस धरणे, दंगेधोपे घडवून आणणे आणि शेवटी नरसंहार करणे, ही या टप्प्याची वैशिष्ट्ये होती. सन १९२२ नंतर चळवळीला मरगळ येऊ लागली. पुढे आचके खातखात तिने १९३८ साली हाय खाल्ली. अशक्त असताना गोडीगुलाबीने वागायचे, शक्तिसंचय करायचा आणि सशक्त झाल्यावर आपले अक्राळविक्राळ स्वरूप उघड करायचे, हा क्रम ..

काही चिनी तज्ज्ञ असेही म्हणतात की, भारताने स्वसंरक्षणार्थ कारवाई केली. त्यांचा चीनवर आक्रमण करण्याचा उद्देश नाही. भारतीय लष्कराने जो गोळीबार केला, तो चीनच्या जमिनीवर कब्जा करण्यासाठी नव्हता. भारतीय सैन्य पुन्हा पुन्हा इशारा देते आहे की, चिनी सैन्याने पुन्हा हल्ला केला, तर मात्र आम्ही नक्कीच आक्रमक प्रत्युत्तर देऊ...

कर्जत रेल्वे स्थानकापासून पूर्वेकडे अंदाजे आठ किलोमीटर अंतरावर गौरकामत हे गाव आहे. गावाच्या सुरुवातीलाच उजव्या हाताला एक छोटीशी टेकडी आहे. ज्यावर डौलाने फडकणारा भगवा ध्वज आहे, हाच तो ‘भिवगड उर्फ भीमगड’! ज्याबद्दल आज आपण अधिक माहिती जाणून घेणार आहोत...

हार्टलीने खिशातून दहा डॉलर्स काढून त्याला दिले. तो निघून गेला. कार्यालयाला कुलूप लावून हार्टली त्या पत्त्यावर चालत निघाला. पत्ता जवळचाच होता. झटकन सापडला. त्याला हवी असलेली मुलगी, व्हिव्हियन - चौथ्या मजल्यावर राहाते. त्याने खिशातून पत्त्याचा कागद काढून पुन्हा एकदा खात्री करून घेतली आणि एक दीर्घ श्वास घेऊन एकेक मजला चढायला सुरुवात केली.संध्याकाळची वेळ होती. ‘रॉबिन्स अ‍ॅण्ड हार्टली ब्रोकर्स’चं कार्यालय बंद झालं होतं. सर्व कर्मचारी आणि एक भागीदार रॉबिन्स (वय वर्षे ५०) घरी निघून गेले ..

मागच्या काही लेखांपासून आपण ‘आर्यवंश’ या संकल्पनेत कितपत तथ्य आहे, हे पाहत आहोत. यामध्ये मानवी हाडांची आणि डोक्याच्या कवटीची मोजमापे, केसांचे काटछेद, मानवी शरीरातली जनुके, अर्थात Genomes या सर्वांचा आढावा घेतला. यांपैकी कुठलीच गोष्ट ‘आर्य’ नावाच्या एखाद्या ‘वंशाचे’ अस्तित्व सिद्ध करत नाही. तसेच अशा कुठल्याही एखाद्या वंशाचे लोक मध्य आशिया किंवा युरोपातून भारतात स्थलांतर करून आले आणि कायमचे स्थायिक झाले, हेसुद्धा यातून सिद्ध होत नाही. अशी स्थलांतरे तर दूरच राहोत, उलट भारतातल्या आजच्या लोकांचे प्राचीन ..

शुक्रवार, दि. ४ सप्टेंबर. वेळ रात्री ९ वाजताची. प्रा. आनंद लेले यांनी फोनवर विलास अण्णा पंगुडवाले गेल्याची बातमी सांगितली. धक्काच बसला, काही वेळ काहीच सुचेना. गेल्या ४० वर्षांचा संबंध असल्याने जीवनपटच डोळ्यांसमोर आला. त्यांच्या नावापूर्वी ‘कै.’ लिहिण्याची हिंमत होत नाही. पण, परमेश्वर इच्छेपुढे इलाज नाही. ..

दि. १७ सप्टेंबर रोजी निजामाच्या जुलमी राजवटीतून मराठवाडा मुक्त झाला. आज या घटनेला ७२ वर्षे पूर्ण होत आहेत. मराठवाडा मुक्ती संग्रामात महर्षी दयानंद सरस्वती यांनी स्थापन केलेल्या ‘आर्य’ समाजानेही महत्त्वाची भूमिका निभावली. आज जाणून घेऊया मराठवाडा मुक्ती संग्रामात ‘आर्य’ समाजाच्या बरोबरीने ‘गुंजोटी’ गावाने दिलेल्या लढ्याबद्दल.....

केवळ विनोदीच नव्हे, तर गंभीर स्वरूपापासून ते खलनायकी प्रवृत्तीपर्यंत विविध छटांचे दर्शन घडवणारे चित्रपटसृष्टीतील गुणी आणि दमदार अभिनेते म्हणजेच ‘अभिनयसम्राट’ अशोकमामा सराफ.....

सार्‍या भारताला गौरवास्पद असलेलं स्वामी विवेकानंदांचं एक अद्वितीय स्मारक भारताच्या दक्षिणेला असलेल्या कन्याकुमारी येथील सागरात उभं राहिलं, त्याला २ सप्टेंबर रोजी ५० वर्षे पूर्ण झाली. त्यानिमित्ताने या शिलास्मारकाचे शिल्पकार मा. एकनाथजी रानडे यांच्या महान कार्याचे स्मरण करणारा हा लेख.....

खिलाफत चळवळीचे नेतृत्व करणारी मंडळी कोण होती? इस्लामची आणि त्या अनुषंगाने अखिल-इस्लामवादाची धुळाक्षरे त्यांनी कुठे गिरविली होती? भिन्नभिन्न मार्ग तुडवीत हे लोक एका उद्दिष्टापर्यंत कसे पोहोचले? खिलाफत चळवळ समजून घेण्यासाठी आधी तिच्या नेत्यांची कुंडली मांडायला हवी...

ज्येष्ठ इतिहास संशोधक पांडुरंगजी बलकवडे यांनी वयाची साठ वर्षे नुकतीच पूर्ण केली. देशभर सर्वत्र परिचित असलेल्या आणि आपल्या मनमिळाऊ स्वभावाने मोठा मित्रपरिवार असलेल्या पांडुरंगजींचा अल्प परिचय करुन देणारा हा लेख.....

वडिलोपार्जित संपत्तीमध्ये मुलांच्या बरोबरीने मुलींनादेखील जन्मतःच पूर्वलक्ष्यी प्रभावाने अधिकार असल्याचा महत्त्वपूर्ण निर्णय सर्वोच्च न्यायालयाच्या खंडपीठाने दि.११ ऑगस्ट, २०२० रोजी दिला. हा निर्णय अतिशय महत्त्वपूर्ण आणि दूरगामी परिणाम करणारा असा आहे...

कोरोनाशी सामना करण्यासाठी भारत सरकार, प्रशासन आणि भारतीय समाज सज्ज झाला आहे. नव्हे भारतीय समाजाची मानसिकता ही लेचीपेची नाही तर कोरोनाशी मुकाबला करताना सर्वच आघाड्यांवर आपण यशस्वीही होत आहोत. कोरोनाचा संसर्ग वाढतोय. पण कोरोनाशी लढताना आपण कुठेही कमी पडत नाही. याचे कारण भारतीय प्रशासन आणि जनता एकदिलाने कोरोना काळातही काम करत आहे. डॉक्टर, पोलीस, सपाई कामगार, बेस्ट कर्मचारी यांचा कोरोना योद्धा म्हणून सन्मान आहेच. पण कोरोना काळात रेल्वे सुद्धा कार्यात कुठेही कमी पडली नाही. माटूंगा कारशेडने या कोरोनाच्या ..

यापूर्वीच्या लेखांमध्ये आपण 'Linguistics' अर्थात ‘भाषाशास्त्र’ या ज्ञानशाखेच्या दृष्टिकोनातून आर्यांचे स्थलांतर किंवा आक्रमणाच्या संदर्भात विचार केला. पण, त्यातही आर्य स्थलांतराच्या बाजूने निर्विवादपणे कुठलाच पुरावा सापडलेला नाही. या ज्ञानशाखेद्वारे जी वैचारिक मांडणी यात करण्यात आली, त्याच्याच जोडीने अजून एक शब्द युरोपीय विद्वानांनी अतिशय यशस्वीपणे पेरून दिला, तो म्हणजे ‘आर्यवंश.’ दोन अमेरिकन विद्यापीठांच्या पुरस्काराने चालवण्यात आलेल्या, परंतु मूळ भारतीयच असलेल्या एका संस्कृत-इंग्रजी शब्दकोशात ‘आर्य’ ..

सन १९१९ ते १९२४ या काळात झालेली खिलाफत चळवळ सैद्धांतिक आणि ऐतिहासिक आधारावर बेतलेली होती. हिंदुस्तानच्या भूमीवर पहिल्या मुस्लीम आक्रमकाने पाऊल ठेवताच, खिलाफतच्या प्रतिष्ठेचे अवडंबर माजविण्यास सुरुवात झाली. आधुनिक काळात, १८३०च्या दशकापासूनच हिंदुस्तानातील मुस्लिमांना तुर्कस्तानच्या खलिफाविषयी प्रेमाचा उमाळा येऊ लागला होता. यामध्ये सूफी, उलेमा, मध्यमवर्गीय बुद्धिजीवी, मुस्लीम पत्रकार आणि सर्वसामान्य मुस्लिमांचा समावेश होता. खिलाफत चळवळीची औपचारिक सुरुवात १९१९मध्ये झाली असली, तरी तिची पार्श्वभूमी सुमारे ..

प्रणवदांचे एका शब्दात वर्णन करावयाचे असेल तर ते ‘चिवट’ या शब्दात करता येईल. इंग्रजी भाषेवरील प्रभुत्व, अफाट स्मरणशक्ती, राष्ट्रीय तसेच आंतरराष्ट्रीय घडामोडींची परिपूर्ण माहिती आणि संसदीय कार्यपद्धतीचा गाढा अभ्यास, ही त्यांची वैशिष्ट्ये. प्रणवदांनी आपल्या राष्ट्रपतीपदाची कारकिर्द संविधानाचे तंतोतंत पालन करीत पार पाडली. त्यामुळे प्रणवदांच्या निधनामुळे भारतीय राजकारणातील एका युगाचा अंत झाला आहे. राज्याचे माजी मुख्यमंत्री आणि प्रणव मुखर्जी यांच्यासमवेत दीर्घकाळ काम केलेले पृथ्वीराज चव्हाण यांनी त्यांच्या ..

चित्रकार पिंपळे सरांच्या कलाकृती म्हणूनच निरागस वाटतात. त्यातील रंग, रंगलेपनातील नैसर्गिकता आणि आकारांतील ईश्वरीय अभिव्यक्तीकरण हे स्वयंभू आहे. म्हणूनच त्यांची कलाकृती ही निर्माण केलेली नसते, तर ती निर्माण झालेली असते...

लोकशाहीर अण्णा भाऊ साठे यांचे हे जन्मशताब्दी वर्ष. अण्णा भाऊंच्या जीवनाकडे पाहिले तर अत्यंत कठीण अशा जीवनसंघर्षाला तोंड देत त्यांनी केलेल्या साहित्यनिर्मितीने आपण अक्षरशः थक्क होतो. अत्यंत प्रतिकूल परिस्थितीशी झगडत ते पुढे आले. सर्वसामान्य माणसाचे जगणे व त्यांचा संघर्ष हा त्यांच्या साहित्याचा मुख्य विषय होता. एक विचारवंत, साहित्यिक, कलावंत आणि संवेदनशील कर्तृृत्व, माणूस म्हणून अण्णा भाऊ आणि त्यांचे साहित्य, विचार समाजाला नेहमीच प्रेरणा देते. या अशा चरित्रनायक, साहित्यरत्न, लोकशाहीर डॉ. अण्णा भाऊ साठे ..

साहित्यिक अण्णा भाऊ साठे यांच्या वाङ्मयीन, सामाजिक, राजकीय जीवनांचे मूल्यमापन करणारे लिखाण अलीकडे होऊ लागलेले आहे. त्यांच्या सर्व साहित्यकृती अजोड आणि वैशिष्ट्यपूर्ण आहेत. अण्णा भाऊंनी त्यांच्या साहित्याच्या आधारे विशद केलेले तत्वज्ञान, रेखाटलेले विचार हे नुसतेच आधुनिक विचारांशी सुसंगत नव्हते, तर पाश्चात्य आणि भारतीय विचारवंतांनी मांडलेल्या विचारांच्या पुढच्या पल्ल्याकडे मार्गक्रमण करणारे होते. त्यामुळे अण्णा भाऊंचे विचार कालसापेक्ष न ठरता ते कालानुरूप जी स्थित्यंतरे घडून येतात, त्यावर प्रभाव पाडून ..

दै. ‘मुंबई तरुण भारत’च्या माध्यमातून अण्णा भाऊ साठे यांच्या जन्मशताब्दी वर्षानिमित्त ‘क्रांतिपर्व अण्णा भाऊ साठे’ हा विशेषांक वाचकांसमोर आणताना विशेष आनंद होतो आहे...

अमेरिकेचे सर्वांत ताकदवान दोन ‘एअरक्राफ्ट कॅरिअर’ अर्थात विमानवाहू युद्धनौका भारताच्या दक्षिण टोकापासून दक्षिण अंदमान-निकोबारचीन समुद्राच्या दिशेने जात होते. या जगातल्या सर्वांत शक्तीमान युद्धनौका आहेत. त्यांच्यावर ‘न्यूक्लिअर प्रोपेलशन’चा (अणुशक्तीचा) वापर केला जातो. अमेरिकेची शक्तीशाली विमानवाहू युद्धनौका ‘यूएसएस निमित्ज’ने अंदमान-निकोबारच्या समुद्रात भारतीय नौदलाच्या युद्धनौकांसोबत कवायती केल्या. त्यामुळे भारतीय आणि अमेरिकन नौदलाचा हा संयुक्त नौदल सराव दादागिरी करणार्‍या चीनसाठी एक मोठा इशारा आहे...

खिलाफत चळवळीने भारतातील मुस्लिमांचे मन किमान पाच वर्षे व्यापून टाकले होते. सैद्धांतिक आधाराशिवाय हे शक्यच नव्हते. सैद्धांतिक आधाराला कोणतीही ’एक्स्पायरी डेट’ नसल्यामुळे खिलाफत चळवळीला ऐतिहासिक पूर्वाधार असणार आणि भविष्यात तिची पुनरावृत्ती होणार, हे ओघाने आले...

निलेश नीलकंठ ओक यांनी केमिकल इंजिनिअरिंगमध्ये पी.एचडी पदवी मिळवली असून ते खगोलशास्त्र, पुरातत्त्व, भूशास्त्र, जनुकीयशास्त्र, प्राचीन भारतीय ग्रंथ आणि तत्त्वज्ञान यांचे अभ्यासक आहेत. त्यांनी रामायण व महाभारतात दिलेली ग्रहस्थितीवर आधारित रामायण व महाभारत कालाचे निष्कर्ष काढले आहेत. त्यांनी लिहिलेलं ‘When did the Mahabharata War Happen?’ आणि ‘The Historic Rama - Indian Civilization at the end of Pleistocene’ ही त्यांची पुस्तके प्रकाशित झाली आहेत. आज त्यांच्या लेखाचा अनुवाद. ..

डॉ. गौरी माहुलीकर (gauri.mahulikarcvv.ac.in) या मुंबई विद्यापीठातील माजी संस्कृत विभाग प्रमुख होत्या. सध्या डॉ. माहुलीकर या चिन्मय विश्वविद्यापीठ, केरळ येथे अधिष्ठाता आहेत. त्यांनी ‘पुराण मंत्र आणि विधींमध्ये वैदिक घटक’ या विषयात ‘डॉक्टरेट’ मिळविली आहे. त्यांनी इंग्रजी, मराठी, हिंदी आणि संस्कृत भाषेमध्ये सात पुस्तके आणि ९० हून अधिक शोधनिबंध प्रकाशित केले आहेत. डॉ. माहुलीकर अनेक पुरस्कारांनी विभूषित आहेत. त्यांना ‘प्राचीन ग्रीक नाटक आणि भरताचे नाट्यशास्त्र’ या प्रबंधासाठी मॅनकेजी लिम्जी सुवर्णपदक; ..

कोरोनाची लस येईपर्यंत रोगप्रतिकारशक्तीच्या बळावर आपले, आपल्या कुटुंबीयांचे आणि संपर्कात येणाऱ्या समाज बांधवांचे रक्षण करणे हा एकच उपाय आपणा सर्वांच्या हातात आहे. त्याचबरोबर मास्कचा वापर, सॅनिटायझेशन आणि ‘सोशल डिस्टन्सिंग’ पाळत राहणे हे आपले कर्तव्य आहे. याचसाठी केंद्र सरकारच्या आयुष मंत्रालयाने आयुष काढ्याचा फॉर्म्युला तयार करुन त्याप्रमाणे देशातील आयुर्वेदिक कंपन्यांना उत्पादन करण्याची सूचना केली. त्यानुसार केशवसृष्टी येथील उत्तन वनौषधी संशोधन संस्थेने महाराष्ट्राच्या ‘एफडीए’ची परवानगी घेऊन मे- २०२० ..