'बाळासाहेब' एक नाव नव्हते, तर एक वलय होते, ज्याने संपूर्ण महाराष्ट्र व्यापून काढला. गेली पाच दशके तमाम हिंदू आणि मराठी माणसाच्या हृदयसिंहासनावर अधिराज्य गाजवणारे हिंदुस्थानमधील एकमेव नेते म्हणजे बाळासाहेब! ज्यांच्याएवढी कीर्ती क्वचितच कोणत्या एखाद्या नेत्याला लाभते. आज बाळासाहेबांची पुण्यतिथी. त्यानिमित्ताने त्यांच्या स्मृतींना दिलेला हा उजाळा.....

'लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळक यांनी लोकांना एकत्रित करण्यासाठी गणेशोत्सवाची सुरुवात केली,' असे छापील वाक्य शाळाशाळांतून शिकवले जाते. देशाच्या स्वातंत्र्यलढ्याला ऊर्जितावस्था आणण्यात या सार्वजनिक गणेशोत्सवाचा वाटा लाखमोलाचा आहे. गेल्या काही वर्षांपासून गणेशोत्सव जवळ येऊ लागला की, लोकमान्य टिळकांनी नव्हे, तर भाऊसाहेब रंगारी यांनी हा उत्सव सुरू केला, असा दावा काही लोकांतर्फे केला जातो. सार्वजनिक गणेशोत्सवाचे खरे जनक कोण, यावरून वाद माजवले जातात. अशाने ज्यांना टिळक हे गणेशोत्सवाचे जनक आहेत हे शिकवलेले असते, ..

पंचायत राज व्यवस्थेत स्थानिक स्वराज्य संस्थांना अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. या संस्थांच्या माध्यमातून स्थानिक पातळीवर राबविण्यात येणारी शासन व्यवस्था ही नेहमीच स्थानिक राजकारणाला प्रोत्साहन देणारी ठरत असते. या आठवड्यात काढण्यात आलेल्या महापौरपदाच्या आरक्षण सोडतीमुळे आता महानगरपालिका राजकारण आगामी काळात नक्कीच केंद्रस्थानी असणार आहे. नाशिक महानगरपालिकेची महापौरपदाची आरक्षण सोडत ही खुल्या प्रवर्गासाठी निघाल्याने आता आगामी काळात महापालिकेचा नूरच न्यारा असणार आहे...

स्वातंत्र्यापूर्वी सुरू असलेली अल्पसंख्याकांच्या तुष्टीकरणाची नीती पुढेही तशीच सुरू राहिली. त्यामुळे १५२८ पासून सुरू असलेल्या अयोध्येच्या श्रीरामजन्मस्थान मुक्तीच्या लढ्याला न्याय मिळू शकला नाही. १५२८ पासून सातत्याने श्रीरामजन्मभूमी मुक्तीचा संघर्ष अविरत सुरू होता. त्यात कुठेही खंड पडला नाही...

ही मनुनिर्मित नगरी. हिच्या रचनेचा जेव्हा मानस झाला, तेव्हा आपल्या सर्व कुशलतेचा परिचय देत देवशिल्पी विश्वकर्म्याने या नगरीची रचना केली. स्कंद पुराणात अयोध्येचे वर्णन आहे. त्याचे रचयिता म्हणतात आणि त्याकाळची बहुधा ही श्रद्धा होती की, ही पुण्यनगरी श्रीविष्णूंच्या सुदर्शन चक्रावर विराजमान आहे. अथर्ववेदात अयोध्येला प्रत्यक्ष ईश्वराची नगरी म्हटलेले आहे...

भारतीय चित्रकारांपैकी ज्यांनी रंगलेपनात अनेक प्रयोग करून, रंगाकारांद्वारे अनेक प्रकारच्या भाव-भावनांना अभिव्यक्त करण्यासाठी कागद वा कॅन्व्हासचा अचूकपणे उपयोग केला अशा काही निवडक चित्रकारांच्या यादीमध्ये ज्योत्स्ना कदम यांचे नाव समाविष्ट आहे...

मनाच्या गाभार्‍यात जपावी वाटणारी माणसं माझ्या आयुष्यात आली. त्यापैकी एक नाव म्हणजे आदरणीय गिरिजा कीर. दि. ५ फेब्रुवारी,१९३३ मध्ये धारवाड येथे ब्राह्मण कुटुंबात त्यांचा जन्म झाला. त्या मूळच्या कोल्हापूरच्या. लहानपणीच आई गेल्यामुळे पितृछायेत त्या लहानाच्या मोठ्या झाल्या...

अनिल नाईक यांची कलाजगतात विशिष्ट ओळख आहे. ते सर जे. जे. स्कूलमध्ये विभाग प्रमुख म्हणून सेवानिवृत्त झाले. जहांगिर कलादालनाच्या व्यवस्थापन समितीवरही ते सदस्य आहेत. ‘बॉम्बे आर्ट सोसायटी’चे अध्यक्षपदही त्यांनी डोळसपणे सांभाळले आहे. ‘एनजीएमए’च्या सल्लागार मंडळावरही ते सदस्य आहेत...

दिवाळीचा पाडवा काल साजरा करण्यात आला. बहीण भावाच्या नात्याचा गोडवा वाढवणारा भाऊबीजेचा सण आज साजरा होत आहे. ..

लोकमान्य सेवा संघ आयोजित लोकमान्य शताब्दी व्याख्यानमालेत 2019 च्या महाराष्ट्राच्या वैधानिक निवडणुकांचा अन्वयार्थ या विषयावर बोलत होते...

समाजाला शिक्षित करण्याचे ध्येय उराशी बाळगून टिळकांनी सार्वजनिक शिक्षणक्षेत्रात प्रवास सुरू केला. अतिशय बुद्धिमान आणि विचारी माणसे या प्रवासात त्यांच्या सोबत होती. अनेक अडथळ्यांवर मात करत या ध्येयवादी पुरुषांनी मोठ्या कष्टाने संस्था वाढवली, वृत्तपत्रे नावारूपाला आणली. मात्र, मतभेदांचे वारे जोरात वाहू लागल्याने संस्थेत वादळ निर्माण झाले. टिळकांची वज्रासारखी तत्त्वे काळाच्या कसोटीवर इतरांना जाचक वाटू लागली. मतभेदांचे स्वरूप मिटवण्याचे अनेक प्रयत्न निष्फळ ठरले. टिळक या सगळ्याशी झुंजत होते, झगडत होते, ..

२५ वर्षांपूर्वी संघाचे वरिष्ठ नेते पूजनीय मोरोपंत पिंगळे यांनी ‘गाय ही सर्वार्थाने आपल्याला तारणार आहे,’ असा विचार मांडला. त्याआधारे सुरू झालेल्या कामाने. ‘गोविज्ञान’ विषयाकडे बघण्याची दृष्टीच बदलली. देश आर्थिकदृष्ट्या स्वयंपूर्ण होण्यात गोआधारित शेतीची महत्त्वाची भूमिका असू शकते, हे आता दिसू लागले आहे. त्याचबरोबर गोवैद्यक, पर्यावरणशुद्धता या प्रत्येक क्षेत्रात त्यामुळे भरीव बदल दिसू लागला आहे. ‘गोविज्ञान संशोधन केंद्र, पुणे’ ही संस्था यासाठी काम करते...

टिळक-आगरकरांच्या संबंधात प्रचंड कडवटपणा आला असला, तरी कधी संस्थेसाठी तर कधी इतर काही कारणासाठी त्यांनी नमते घेतले. संस्थेच्या काही महत्त्वाच्या योजनांसाठी इतक्या वादाच्या प्रसंगीसुद्धा टिळक-आगरकरांनी एकत्र दौरे केले हेही सांगायलाच हवे. फर्ग्युसन महाविद्यालयात बीएचा पहिला वर्ग सुरू करण्यासाठी १८८७ साली संस्थेकडून प्रयत्न सुरू झाले, तेव्हा परवानगी मिळवण्यासाठी टिळकांना काही दिवस मुंबईत ठाण मांडून बसावे लागले. टिळक पुण्यात नाहीत म्हणून काही महत्त्वाच्या प्रश्नांवरील सभा पुढे ढकलाव्यात, अशी सूचना आगरकरांनी ..

अशा प्रकारच्या तथाकथित मानवाधिकाराचा बुरखा फाडून त्यांच्यावर भारतीय जनतेने बहिष्कार टाकण्याची गरज आहे. हे ‘माहिती युद्ध’ प्रत्येक भारतीय नागरिकाच्या मोबाईलमध्येआणि समाजमाध्यमांमध्ये घुसलेले आहे. म्हणून आपण सगळेच ‘सायबर योद्धे’ बनून दुष्प्रचार करणार्‍या काहींना प्रत्युत्तर द्यायला पाहिजे...

सदानंद फणसे यांनी आपल्या मनातले कल्याण ‘कल्याण नागरिक’ आणि ‘सा. वार्ता-सूत्र’ या माध्यमातून कागदावर उतरवले आहे. त्यांच्या लेखनातून त्यांच्या अगदी जवळच्या असलेल्या आठवणी तर आपल्याला वाचायला मिळतातच, पण कल्याण शहराशी निगडित आणि नंतर तिथून पुढे थोड्या फार आठवणी मुंबईतल्याही आहेतच. ..

‘पारा’ म्हणजे आमचा प्रथितयश चित्रकार आणि सर जे. जे. स्कूलचा ज्येष्ठ कलाध्यापक ज्याचं कागदोपत्री नाव ‘राजेंद्र पाटील’ असं आहे. ‘पारा’ हे नाव अर्थात टोपणनाव. पण हे नाव कसं पडलं, हा प्रश्न मी कदाचित त्याला विचारणारही नाही. कारण, ‘पाटील’चा ‘पा’ आणि राजेंद्रचा ‘रा’ असा ‘पारा’ बनला असेल, अशी मी रास्त समजूत करून घेऊन ‘पारा’च्या कलाकृतींचा आशय शोधण्याचा प्रयत्न या लेखात करणार आहे. ..

रा. स्व. संघाच्या परंपरेप्रमाणे यंदाही नागपूरच्या रेशीमबाग मैदानावरुन सरसंघचालक डॉ. मोहनजी भागवत यांनी विविध विषयांवर स्वयंसेवकांना मार्गदर्शन केले. सरसंघचालकांनी यंदाच्या विजयादशमी उत्सवाच्या आपल्या संबोधनात देशाच्या सुरक्षित सीमा, कलम ३७० हटविण्याचा महत्त्वपूर्ण निर्णय, मॉब लिंचिंगच्या देशाला बदनाम करणार्‍या घटना, तरुणांमधील वाढती व्यसनाधीनता आणि हिंदू-हिंदुत्वाची संकल्पना यांसारख्या विविध मुद्द्यांवर प्रकाश टाकला. तेव्हा, प. पू. सरसंघचालक डॉ. मोहनजी भागवत यांनी विजयादशमी उत्सवानिमित्ताने केलेल्या ..

माळशिरसचे भाजप नेते राम सातपुते यांच्या जीवनप्रवासाची कहाणी..

महाराष्ट्र! ज्याच्या नावातच 'राष्ट्र' आहे. अशा महाराष्ट्राने 'राष्ट्र' निर्माण करण्याची ताकद असलेले महायोद्धे याच मातीत निर्माण केले आणि म्हणूनच नावाला जागणाऱ्या महाराष्ट्राचे पर्यटन बाकी राज्यांपेक्षा वेगळे ठरते. भौगोलिक दृष्ट्या विचार करता, निसर्गाने इथे मुक्तहस्त उधळण केली आहे. तब्बल ७२० किमींचा समुद्रकिनारा इथे लाभला असून गर्द वनराईचे वस्त्र लपेटून स्थितप्रज्ञ सह्याद्री मनसोक्त बागडला आहे. सह्याद्रीच्या शिखरांवर मुकुट म्हणून गडकिल्ले आहेत, तर आभूषणं म्हणून इथे लेणी आहेत तर त्याच्या पायथ्याला दऱ्या-खोऱ्..

वनवासी कल्याण आश्रमाचे माजी संघटनमंत्री रा. स्व. संघाचे प्रचारक भास्करराव कळंबी यांचे जन्मशताब्दी वर्ष ५ ऑक्टोबरपासून सुरू होत आहे. यानिमित्त वनवासी कल्याण आश्रम, नाशिक येथे प्रांत सचिव शरद शेळके यांच्या उपस्थितीमध्ये विशेष कार्यक्रम होत आहे. त्यानिमित्त.....

दुर्गा देवीच्या अनेक रूपांपैकी एक रूप म्हणजे शारदेचं. आज सरस्वतीची पूजा करून तिच्याकडे ज्ञानप्राप्तीसाठी प्रार्थना केली जाते. या ज्ञानदायिनीचा वरदहस्त लाभलेल्या आणि अनेकांना ज्ञानलाभ करून देणार्‍या मुंबई विद्यापीठाच्या माजी कुलगुरू, केईएम रुग्णालयाच्या माजी अधिष्ठाता आणि टाटा रुग्णालयाच्या उच्च समितीमध्ये असणार्‍या डॉ. स्नेहलता देशमुख यांच्याविषयी.....

समाजाने तिच्यावर टाकलेली बंधने झुगारण्याचा उंबरठा तिने केव्हाच ओलांडला. आज कोणत्याही क्षेत्रात एक पाऊल पुढे असणारी ती खूप स्वावलंबी, आत्मविश्वासू आणि जगाचे आव्हान पेलणारी आहे. भ्रमंती करण्यातही स्त्री आज मागे नाही. अशीच भारतभ्रमंतीसाठी एकटीच निघालेली राखी कुलकर्णी आणि तिच्या धैर्याविषयी.....

असत्यावर सत्याचा विजय म्हणजेच दसर्‍याचे पर्व. प्रतिकूल परिस्थितीत अनेक आव्हानांचा सामना करत आयुष्याची लढाई जिंकणे हीच खरी जीवनाची विजयादशमी. आपल्या आयुष्यात विविध संघर्षांवर मात करत विजयादशमीचा उत्सव खर्‍या अर्थाने साजरा करणार्‍या नवदुर्गांना दै. ‘मुंबई तरुण भारत’चे दसरा पर्वानिमित्ताने अभिवादन. राजस्थानातील समाजपरिवर्तन दुर्गा म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या पायल जांगिड हिच्या कार्याविषयी.....

आपली सामाजिक मते ‘केसरी’त मांडण्याचा प्रसंग आला आणि आगरकरांची कोंडी कशी झाली, याचे न. चि. केळकरांनी यथार्थ वर्णन केले आहे. ते म्हणतात, “पण आगरकरांची गोष्ट वेगळी होती. ते स्वतः संपादक असल्यामुळे मतभेदाची अडचण त्यांना फार भासली. आपली मते लिहावी तर न्यू स्कूलातील आपले समान अधिकारी लोक नाखूष होणार. त्यांची मते लिहावी तर ती गोष्ट स्वतःच्या विवेक बुद्धीला नापसंत. लिहून आलेला मजकूर म्हणून आपला लेख घालावा, तर आपल्याच घरात हवे तसे बसण्या उठण्याच्या चोरीची लाज वाटावी आणि स्वतःच्या सहीवर लेख प्रसिद्ध करावा तर ..

ठेंगणा देह, पांढरे शुभ्र केस, त्या केसावर घातलेली ती लाल रंगाची पारशी टोपी, पांढरं गोल गळ्याचं गंजी अन् त्याखाली पांढराच लेंगा; मुख्य म्हणजे त्याचं ते उठून दिसणारं नाक आणि त्याच्या सोबतीला खोबणीतून इकडे तिकडे नजर टाकत फिरणारे डोळे...

आज २७ सप्टेंबर, जागतिक पर्यटन दिनानिमित्ताने जम्मू-काश्मीरमधील पर्यटनाच्या संधी आणि प्रेक्षणीय स्थळे यांचा थोडक्यात आढावा घेणारा हा लेख.....

‘महाजनादेशा’ची भाऊवाणी..

एरवी निवडणुका जाहीर झाल्यानंतर नाशिकमध्ये राजकीय वातावरणात गरमागरमी आजवर दिसून येत असे. तसेच, याच काळात एखाद्या बड्या राजकीय नेत्याची सभा नाशिकमध्ये पार पडली की, या वातावरणातील राजकीय वादविवाद अगदी शिगेला पोहोचत. असे आजवर सर्वसामान्यपणे दिसणारे चित्र मात्र यंदाच्या विधानसभा निवडणुकीच्या पार्श्वभूमीवर नाशिकमध्ये दिसत नाही. राष्ट्रीय आणि राज्य पातळीवरील अनेक नेते या दरम्यान नाशिकमध्ये आले. संवाद झाले, सभा झाल्या, आगामी प्रचाराची दिशा काय असणार याचाही अंदाज आला. मात्र, सगळ्याची फलनिष्पती काय, मतदारराजाचा ..

कोल्हापूर प्रकरणानंतर टिळक-आगरकर आपापली व्यक्तिगत मते जाहीरपणे व्यक्त करायला लागले होते. १८८३ ते १८८६ या कालावधीत भोवताली काही सामाजिक प्रश्न निर्माण झाले. सामाजिक सुधारणा आणि राजकीय स्वातंत्र्याचे दोघेही पुरस्कर्ते होते, हे लक्षात घ्यायला हवे. आगरकरांना सामाजिक सुधारणेत वेग हवा होता, तर हळूहळू लोकांना शिक्षित करून आपण सामाजिक सुधारणा घडवून आणूया, या मताचे टिळक होते इतकाच काय तो मतभेद. या प्रश्नांवर आपापली मते मांडताना टिळक-आगरकरांच्यात मतभेदाला सुरुवात झाली. व्यक्त होण्यासाठी वृत्तपत्रांच्या रूपाने ..

गुजरातमधील खाडीक्षेत्र गुन्हेगारी आणि राष्ट्रविरोधी कृत्यांमुळे असुरक्षित आहेत. उदाहरणार्थ गुजरातमध्ये, हरामी नाला प्रवाहक्षेत्र भारतात उगम पावून पाकिस्तानात प्रवेश करते. मग पुन्हा भारतात येते. त्यामुळे हे प्रवाहक्षेत्र घुसखोर व तस्करांच्या पसंतीचे झालेले आहे...

योगी अरविंदांची बाजीप्रभूंवरची कविता आणि स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनी ते पुण्यात महाविद्यालयात शिकत असताना लिहिलेला बाजीप्रभूंवरचा पोवाडा, असे हे एकाच विषयावरील दोन महाकवींच्या कवितांचे रसग्रहण.....

नाशिक सार्वजनिक वाचनालय भारतातील सर्वात जुने असे तिसर्‍या क्रमांकाचे वाचनालय आहे. भारतातील कोलकाता येथील आणि मुंबई येथील एशियाटिक लायब्ररीनंतर ‘सावाना’चा भारतात असणारा तिसरा क्रमांक ही नाशिककर नागरिकांसाठी मोठी अभिमानाची बाब आहे...

मराठी भाषा ही ज्ञानभाषा व्हायला हवी, असे अनेकांना वाटते. विश्वकोश यात महत्त्वाची भूमिका निभावतो. मराठीमध्ये विश्वकोश निर्मितीचे काम १९६०च्या दशकापासून सुरु करण्यात आले असून आता आधुनिक युगानुसार त्यात बदलही होत आहेत. इंटरनेट, मोबाईल व अ‍ॅपच्या माध्यमातून आता विश्वकोश एका क्लिकवर आला आहे. जाणून घेऊया विश्वकोशाचा आजपर्यंतचा प्रवास आणि त्याची नव्या काळातली पावले.....

आरोग्याच्या क्षेत्रात वेळोवेळी घेतलेल्या सकारात्मक निर्णयांमुळे राज्याचा गुणात्मक दर्जा वाढला आहे. त्यामुळे महाराष्ट्र देशात आरोग्याच्या बाबतीत नेहमीच अग्रेसर राहिले आहे. नीती आयोगाकडूनही राज्याच्या कामाची दखल घेतली असून मातामृत्यू, बालमृत्यूच्या क्षेत्रात राज्याने केलेल्या कामगिरीवर नीती आयोगाने शिक्कामोर्तब केले आहे. विभागाने राबविलेल्या अनेक योजना आणि उपक्रमांमुळे राज्याची आरोग्यसेवा सक्षम होण्यास मदत झाली आहे. त्याचा थेट फायदा नागरिकांना होत आहे. सामान्य माणूस केंद्रबिंदू मानून आरोग्य सेवेच्या ..

डोंगरीच्या तुरुंगातून सुटका झाल्यानंतर टिळक आगरकरांचे जे सत्कार झाले त्याबद्दल ‘नेटिव ओपीनियन’ च्या वृत्तान्तातले पुढील वाक्य फार महत्वाचे आहे. पानसुपारी वाटण्यापूर्वी भाषणे झाली. भाषण करणार्‍यात यहुदी हिंदू व मुसलमान या तिन्ही प्रकारचे लोक होते. सर्वधर्माच्या लोकांचा टिळक आगरकरांच्या सत्कारात सहभाग कसा होता हे यावरून दिसते. कोल्हापूर प्रकरणात कोण कुठल्या जातीधर्माचा आहे हा प्रश्न गौण ठरला आणि जे जे असत्य आहे, चुकीचे आहे आहे त्यावर हे तरुण संपादक हल्ला चढवणार हे सिद्ध झाले. कोल्हापूर खटल्यानंतर लोकंमध्ये ..