रत्नागिरी-सिंधुदुर्गच्या सीमेवर वसलेल्या खारेपाटण गावात दुर्मीळ युरेशियन ग्रिफाॅन प्रजातीची स्थलांतरी गिधाडे विहार करत असल्याचे निदर्शनास आले आहे (eurasian griffon vulture). गावातील मच्छी मार्केट परिसरात रविवार दि. २ जानेवारी रोजी ही गिधाडे आढळून आली (eurasian griffon vulture). स्थलांतरी असणारी ही गिधाडे हिवाळ्यात युरोपमधून भारतात स्थलांतर करुन येतात. (eurasian griffon vulture)
Read More
'बाॅम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी'ने (बीएनएचएस) 'जीपीएस टॅग' लावून चंद्रपूरातील 'ताडोबा व्याघ्र प्रकल्पा'त सोडलेले गिधाड पाच राज्यांच्या प्रवासानंतर आपली परिक्रमा पूर्ण करण्याच्या तयारीत आहे (tatoba N10 vulture). चार राज्यांमधून प्रवास केल्यानंतर हे गिधाड सध्या तेलंगण राज्यात असून त्याने चंद्रपूरच्या दिशेने आपला प्रवास सुरू ठेवला आहे (tatoba N10 vulture). या गिधाडाने गेल्या तीन महिन्यांमध्ये ३ हजार १८७ किमी अंतर कापले आहे. (tatoba N10 vulture)
उरणमधील चिरनेर गावात गुरुवार दि. २३ जानेवारी रोजी दुर्मीळ 'हिमायलीन ग्रिफाॅन' जातीचे गिधाड अशक्त अवस्थेत आढळून आले (Himalayan Griffon Vulture). वन विभागाने स्थानिक वन्यजीव बचाव संस्थेच्या मदतीने या गिधाडाचा बचाव केले असून त्याच्यावर मुंबईत उपचार सुरू करण्यात आले आहेत (Himalayan Griffon Vulture). या प्रजातीची गिधाडे ही महाराष्ट्रात हिवाळ्यामध्ये स्थलांतर करुन येतात. (Himalayan Griffon Vulture)
महाराष्ट्रातील ताडोबा ते तामिळनाडू असा चार हजार किलोमीटरचा प्रवास केलेल्या 'एन-११' या गिधाडाचा विजेच्या धक्क्याने मृत्यू झाला आहे (tadoba vulture). गुरुवार दि. १६ जानेवारी रोजी या गिधाडाचा जळालेल्या अवस्थेतील मृतदेह तामिळनाडूमधील अरिमलम थंजूर या गावात आढळला (tadoba vulture). या घटनेमुळे विजेच्या उन्नत तारा या गिधाडांसारख्या मोठ्या पक्ष्यांच्या जीवावर उठत असल्याचे पुन्हा एकदा समोर आले आहे. (tadoba vulture)
पेंच व्याघ्र प्रकल्पात काळ्या गिधाडाचे दुर्मीळ दर्शन घडले आहे (Cinereous Vulture). 'बाॅम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी'च्या (बीएनएचएस) जीवशास्त्रज्ञांनी या गिधाडाची नोंद केली आहे (Cinereous Vulture). 'बीएनएचएस'कडून व्याघ्र प्रकल्पात सुरू असलेल्या गिधाड संवर्धन प्रकल्पाअंतर्गत गिधाडांना खाण्यासाठी टाकलेल्या मृत जनवाराच्या कलेवरावर हे गिधाड उतरले होते (Cinereous Vulture). युरेशियाच्या भागात अधिवास करणारी ही गिधाडे भारतात हिवाळी स्थलांतर करतात. (Cinereous Vulture)
नुकतीच केंद्र सरकारच्या आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाने पशुवैद्यकीय उपचारांमध्ये वेदनाशामक म्हणून वापरले जाणारे ‘निमसुलाईड’ या औषधाच्या वापरावर बंदी आणली (ban analgesic drugs for vulture conservation). गिधाड संवर्धनासाठी आज देशात ‘संवर्धन प्रजनन प्रकल्प’, ‘गिधाड उपहारगृह’ अशा काही उपाययोजना सुरू आहेत (ban analgesic drugs for vulture conservation). वेदनाशामक औषधांवरील बंदी ही त्यावरील एक मात्रा आहे (ban analgesic drugs for vulture conservation). मात्र, सरकारने गिधाड संवर्धनाच्या अनुषंगाने यापूर्वी बंद
'भारतीय औषध तांत्रिक सल्लागार मंडळा'ने (डीटीएबीआय) या औषधाच्या वापरावर बंदी आणण्याची शिफारस केली होती (nimesulide). या शिफारशीच्या आधारे गिधाडांची कमी होणारी संख्या लक्षात घेता केंद्र सरकारने हा निर्णय घेतला आहे. (nimesul
'बाॅम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी'ने (बीएनएचएस) 'जीपीएस टॅग' लावून चंद्रपूरातील 'ताडोबा व्याघ्र प्रकल्पा'त सोडलेल्या गिधाडाने तामिळनाडू गाठले आहे (tadoba vulture). पाच राज्यांमधून किमान ४ हजार किलोमीटरचा प्रवास करुन 'एन ११' असा सांकेतिक क्रमांक असलेले हे गिधाड तामिळनाडूतील कलसपाक्कम तालुक्यात पोहोचले आहे. (tadoba vulture)
मुंबईच्या आकाशात दुर्मीळ युरेशियन ग्रिफाॅन प्रजातीची स्थलांतरी गिधाडे विहार करत असल्याचे निदर्शनास आले आहे. (eurasian griffon vulture). शुक्रवार दि. १३ डिसेंबर रोजी शिवडीमध्ये या गिधाडाचे दर्शन झाले असून वडाळ्यामध्ये जखमी अवस्थेत सापडलेल्या गिधाडाचा बचाव करण्यात आला आहे. गेल्या आठवड्यात देखील मुंबईच्या समुद्रामधील जवाहर द्वीप बेटावरुन युरेशियन गिधाडाचा बचाव करण्यात आला होता. त्यामुळे या गिधाडांनी मुंबईत स्थलांतर केल्याची शक्यता आहे. (eurasian griffon vulture)
मुंबईपासून हाकेच्या अंतरावर समुद्रात असणाऱ्या जवाहर द्वीपावर रविवार दि. १ डिसेंबर रोजी दुर्मीळ युरेशियन ग्रिफाॅन गिधाडाचे दर्शन झाले (eurasian griffon vulture rescued). मात्र, हे गिधाड जखमी अवस्थेत असल्याने वन विभागाने त्याला पकडून पुण्यातील वन्यप्राणी बचाव केंद्रात उपचाराकरिता पाठवले आहे (eurasian griffon vulture rescued). युरेशियन ग्रिफाॅन गिधाड ही संकटग्रस्त श्रेणीतील दुर्मीळ प्रजात असून ते स्थलांतरी आहे. (eurasian griffon vulture rescued)
'बाॅम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी'ने (बीएनएचएस) 'जीपीएस टॅग' लावून चंद्रपूरातील 'ताडोबा व्याघ्र प्रकल्पा'त सोडलेल्या गिधाडाने कर्नाटक गाठले आहे (BNHS tagged vulture). १,२०० किलोमीटरचा प्रवास करुन हे गिधाड १० नोव्हेंबर रोजी कारवार शहारात पोहोचले (BNHS tagged vulture). नवदलाच्या तळाजवळ हे गिधाड पोहोचल्याने काही काळ खळबळ उडाली, मात्र सध्या हे गिधाड कारवार शहराच्या परिसरातच असून वन विभागाने त्यावर पाळत ठेवली आहे. (BNHS tagged vulture)
रोहा तालुक्यातील घोसाळगडावर शुक्रवारी सायंकाळी गिधाडांचे दर्शन झाले (vultures in ghosalgad). गिधाडाच्या दोन संकटग्रस्त प्रजातींची नोंद यावेळी पक्षीनिरीक्षकांनी केली (vultures in ghosalgad). घोसाळगडावरील गिधाडांच्या दर्शनाने फणसाडमध्ये सुरू असलेल्या गिधाड संवर्धनाच्या आशा उंचावल्या आहेत. (vultures in ghosalgad)
हरिणायामधून पेंच व्याघ्र प्रकल्पात स्थानांतरित करण्यात आलेल्या लांब चोचीच्या गिधाडांना 'बाॅम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी'च्या शास्त्रज्ञांनी 'जीपीएस टॅग' लावले आहेत (pench long billed vulture). येत्या आठवड्याभरात त्यांना व्याघ्र प्रकल्पातील नैसर्गिक अधिवासात मुक्त करण्यात येणार आहे (pench long billed vulture). एकूण १० गिधाडांना 'जीपीएस टॅग' लावण्यात आले आहे. (pench long billed vulture)
फणसाड वन्यजीव अभयारण्यातील गिधाडांचे उपहारगृह पुन्हा एकदा कार्यान्वित करण्यात आले आहे. phansad vulture
निसर्ग संपदेचा र्हास आणि पर्यावरणीय परिसंस्थेतील अनेक घटकांचे होणारे नुकसान, तसेच त्यामुळे प्रजातींचे नष्ट होणे चिंताजनकच. याच नष्ट होण्याच्या साखळीमध्ये आणखी एका प्रजातीचा समावेश झाला आहे, ती म्हणजे ‘आफ्रिकन रॅप्टर्स’ म्हणजेच ’आफ्रिकी शिकारी पक्षी.’ गेल्या ४० वर्षांच्या कालावधीमध्ये या पक्ष्यांच्या प्रजातींमध्ये तब्बल ८८ टक्के इतकी घट झाल्याचे एका संशोधनातून स्पष्ट झाले आहे. शास्त्रज्ञांच्या म्हणण्यानुसार, त्यांनी निरीक्षण केलेल्या ४२ प्रजातींपैकी दोन तृतीयांश प्रजाती जागतिक स्तरावर धोक्यात असल्याचे पुराव
बिबट्यांसाठी मोठा अधिवास असणारे नाशिक ‘बिबट्यांचा मानवी वस्तीत मुक्त संचार’ अशा बातम्यांमुळे नेहमीच चर्चेतअसते. बिबट्यांची संख्या वाढत असून त्याच्या सुरक्षेचा तसेच मानवाच्या संरक्षणाचा प्रश्न अधिकच तीव्र होताना दिसत आहे. या पाश्वर्र्भूमीवर ‘मानव-वन्यजीव संघर्ष’विराम होण्यासाठी पश्चिम वनविभाग व ‘वाईल्ड लाईफ कॉन्झर्वेशन सोसायटी’ यांच्या संयुक्त विद्यमाने ’जाणता वाघोबा’ उपक्रम राबवला जात आहे. बिबट्या आपला शत्रू नसून त्याच्याच अधिवासाजवळ मानव वसाहती जात असल्याने ’बिबट्यांसह जीवन’ संकल्पना येत्या काळात राबवण्यास
नाशिक जिल्ह्यातील इगतपुरी शहरातून मृत भारतीय गिधाडाचे अवशेष जप्त करण्यात आले आहेत. पश्चिम नाशिक इगतपुरी वन परिक्षेत्र कार्यालयाने ही कारवाई केली आहे. गेल्या आठवड्यात समोर आलेल्या बिबट्या कातडी तस्करी प्रकरणी चौकशी दरम्यान हे अवशेष सापडले आहेत. आरोपीला ताब्यात घेतले असून, त्याच्यावर वन्यजीव सुरक्षा कायद्यांतर्गत गुन्हा नोंद करण्यात आला आहे. अंधश्रद्धेच्या आहारी जाऊन होणारी वन्यजीवांची होणारी शिकार रोखण्याचे आव्हान वनविभागापुढे निर्माण झाले आहे.
निवृत्त आयएफएस अधिकारी डॉ राम जकाती यांचे काल दि. १५ रोजी संध्याकाळी पुण्यात निधन झाले. हृदयविकारच्या झटक्यामुळे त्यांचे निधन झाले. हरयाणातील पिंजोरच्या जटायू गिधाड संवर्धन प्रजनन केंद्राच्या स्थापनेत डॉ. जकाती यांनी मोलाची भूमिका बजावली होती.
नाशिक (पूर्व) वन विभागाकडून मंगळवारी जखमी गिधाडाला उपचाराअंती नैसर्गिक अधिवासामध्ये सोडण्यात आले. हे गिधाड 'युरेशियन ग्रिफाॅन' जातीचे असून सोडण्यापूर्वी 'बाॅम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी'च्या (बीएनएचएस) मार्गदर्शनाअंतर्गत या गिधाडाच्या पायाला 'रिंग' लावण्यात आली. यामुळे या गिधाडाच्या स्थलांतर मार्ग जाणून घेण्यास मदत होईल.
गेल्या वर्षी ऑक्टोबर महिन्यात श्रीवर्धन आणि म्हासाळा तालुक्यातून टॅग लावून सोडलेली गिधाडे (vulture) पुन्हा एकदा पिंजराबंद झाली आहेत. राज्याचे वनबल प्रमुख आणि वरिष्ठ वनाधिकाऱ्यांच्या उपस्थितीत मोठा गाजावाजा करत या गिधाडांच्या पायांना आणि पंखाना टॅग लावून त्यांना सोडण्यात आले होेते. मात्र, खाण्यासाठी माणसावर अवलंबलेली यामधील तीन गिधाडे गावकऱ्यांना शेतात सापडली, तर एक गिधाड (vulture) मृत्यावस्थेत आढळून आले.
श्रीवर्धन (shrivardhan) तालुक्यात घरट्यामधून पडून जखमी किंवा अशक्त झालेल्या गिधाडांच्या (vulture) पिल्लांना उपचाराअंती नैसर्गिक अधिवासात मुक्त करण्यात आले आहे. मात्र, मुक्त करण्यापूर्वी भविष्यात त्यांच्याविषयी शास्त्रीय माहितीचे संकलन करण्यासाठी त्यांना टॅग लावण्यात आले. चार गिधाडांच्या (vulture) पायाला आणि पंखाला टॅग लावून त्यांना सोडण्यात आले आहे.
नव्वदच्या दशकात भारतातील गिधाडांची ९९ टक्के संख्या नष्ट होण्याचे प्रमुख कारण ठरले ते ‘डायक्लोफेनॅक.’ मात्र, बंदी असूनही, ‘डायक्लोफेनॅक’चा अजूनही भारतात पशुवैद्यकीय क्षेत्रात वापर होताना दिसतो. अशातच ‘एसेक्लोफेनॅक’ आणि ‘केटोप्रोफेन’ ही दोन पशुवैद्यकीय औषधेही गिधाडांसाठी विषारी असल्याचे आढळली आहेत.
वाढत्या पावसाचा फटका रायगड जिल्ह्यातील गिधाडांच्या अधिवासाला बसला आहे. गेल्या तीन महिन्यांपासून श्रीवर्धन वन विभाग कार्यालय परिसरात बचाव केलेल्या सहा गिधाडांना ठेवण्यात आले असून या आठवड्यात गिधाडांच्या दोन पिल्लांना वाचवण्यात आले आहे. यापार्श्वभूमीवर श्रीवर्धन येथे गिधाडांसाठी रेस्क्यू सेंटर तयार करण्याची मागणी होत आहे
सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्पामध्ये युरेशियन ग्रिफाॅन गिधाडाची प्रथमच नोंद करण्यात आली आहे. महत्त्वाचे म्हणजे या गिधाडाच्या स्थलांतराचा अभ्यास करण्यासाठी लावण्यात येणारा टॅग त्याच्या शरीरावर आढळून आला आहे. हा टॅग केरळमध्ये लावल्याची माहिती मिळाली असून या पक्ष्याने केरळपासून सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्पापर्यंत प्रवास केल्याचे निरीक्षण नोंदविण्यात आले आहे.
गिधाडासारख्या नामशेष होत असलेल्या पक्ष्यांच्या संवर्धनासाठी आयुष्य वेचून रायगडमध्ये त्यांची संख्या स्थिर करणारे वन्यजीव अभ्यासक प्रेमसागर मेस्त्री यांच्याविषयी...
पालकमंत्री अदिती तटकरेंकडून वन विभागाला सूचना
महानगरपालिकेने गिधाडाला घेतले ताब्यात
गिधाडांच्या अस्तित्वाचा आढावा घेणारा हा लेख...
सिंह सफारीच्या परिसरात वावर
छायाचित्र टिपण्यात पक्षीनिरीक्षकांना यश
पक्षीनिरीक्षकांनी केली नोंद
गिधाडांच्या तीन प्रजातींची नोंद
नाशिक जवळील दरी ग्रामपंचायतीने ‘ऑऊट ऑफ द बॉक्स’ विचार करत गिधाड या पक्ष्यासाठी रेस्टॉरंट साकारण्याचा प्रकल्प हाती घेतला आहे.
वादळानंतर गिधाडे परतू लागली
पक्ष्यांच्या पुनर्वसानाचा प्रश्न
कोकणातील गिधाडांची उपाहारगृहे कार्यान्वित करण्याच्या मागणीला जोर
राज्यात गिधाडांची संख्या वाढण्याच्या दृष्टीने तसेच त्यांचे प्रभावी संरक्षण व संवर्धन व्हावे दृष्टीने बीएनएचएस या संस्थेच्या सहकार्याने तातडीने योजना तयार करावी तसेच जंगली म्हैस आणि लांडगा यांचेही संवर्धन करण्याच्या दृष्टीने कार्यवाही करा असे निर्देश राज्य वन्यजीव मंडळाचे उपाध्यक्ष, वने, सांस्कृतिक कार्य व मत्स्यव्यवसाय मंत्री सुधीर मुनगंटीवार यांनी आज दिले.