Marathi News | Mumbai Tarun Bharat Tags

E-Paper Download App

ancient India

योगाने - स्वतःची ओळख

योग म्हटले की आपल्या डोळ्यासमोर सहज उभी राहतात ती आसनेच. मात्र शारिरीक बळकटीपेक्षाही काहितरी अधिक योगसाधनेतून प्राप्त करता येते. ते म्हणजे ‘स्व’चे अध्ययन योेगसाधनेतून स्वाध्याय कसा साधावा हे या लेखातून जाणून घेऊया

वैश्विक स्तरावरील साहित्य संमेलन

कॅप्टन निलेश गायकवाड यांच्या संकल्पनेतून सुरुवातीची ५ संमेलने ही स्वा. सावरकरांचे साहित्य या विषयावर आयोजित करण्यात आली होती. या विषयावर अनेक वक्त्यांनी जागतिक स्तरावर आपले विचार मांडत स्वा. सावरकर यांचे चरित्र आणि व्यक्तिमत्त्व खर्‍या अर्थाने जागतिक पटलावर पोहोचवले. त्यानंतर संमेलनाचे वैविध्य जपण्यासाठी मराठीतील विविध विषयांवरील साहित्य या अनुषंगाने या साहित्य संमेलनाच्या आयोजनाची सुरुवात करण्यात आली.

विविध धर्मप्रणालीतील चिह्नसंकेत ; रांगोळी संस्कृती

आपला विशाल देश आणि अनेक प्रादेशिक संस्कृती यामुळे चित्र, शिल्प, मूर्ती अशा प्रत्येक कलेत आपल्याला प्रतीके आणि चिह्ने यांचे वैविध्य पाहायला मिळते. भारतीय रांगोळी कलेचे वैविध्य जसे शैलीमध्ये आहे, तसेच ते वापरल्या जाणाऱ्या साहित्यामध्ये आणि अर्थातच त्यातील प्रतीके आणि चिह्नांमध्येसुद्धा आहे. रांगोळी रेखाटनात प्रदेशागणिक वापरल्या जाणाऱ्या प्रतीके-चिह्नांचा अभ्यास खूपच वैविध्यपूर्ण आणि रंजक आहे. अशा प्रत्येक शैलीतून आणि वापरल्या जाणाऱ्या साहित्यातून मिळणारे नि:शब्द अर्थसंकेत, आपल्या पूर्वजांच्या प्रगत अभ्यासाचा

विविध धर्मप्रणालीतील चिह्नसंकेत : रांगोळी संस्कृती

माझ्या लिखाणात मी नेहमीच 'प्राचीन भारतीय संस्कृती' असा उल्लेख करत असतो. मूर्ती, शिल्प, चित्र, शब्द, लिखित साहित्य अशा अनेक माध्यमांतून अशी संस्कृती स्पष्ट होत जाते. वेगवेगळ्या प्रदेशातील प्रथा, परंपरा, भाषा, परिधान, कुटुंब पद्धती, इतिहास, भूगोल, रसना संस्कृती, अलंकार पद्धती अशा समाजशास्त्राच्या विविध पैलूंच्या अभ्यासातून त्या त्या समाजाच्या संस्कृतीचा परिचय मिळत असतो. त्या समाजाची आध्यात्मिक मूल्ये, धार्मिक मूल्ये, नैतिक मूल्ये काय आहेत आणि ती तशी का आहेत, याचा व्यापक संदर्भ मिळतो. वर उल्लेख केलेल्या समाजाच

श्रीगणेशाचे मूर्तिविधान आणि चिह्नसंकेत

डॉ. रा. गो. भांडारकर आणि तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी या दोन्ही श्रेष्ठ मराठी पुरातत्त्वशास्त्रज्ञांनी त्यांच्या लिखाणात श्रीगणेशाच्या मूर्ती आणि प्राचीन भारतातील उपासना संस्कृतीत श्रीगणेशाला प्राप्त झालेलेदेवत्व आणि माहात्म्य या विषयी विस्तारानेलिहिले आहे.

गणेश मूर्तितील चिह्नसंकेत

देवळात स्थापन झालेल्या देवतेच्या मूर्तीला, मूळ ‘विग्रह मूर्ती’ असे संबोधित केले जाते. अशा मूर्ती निर्माण करण्यासाठी काही निश्चित मार्गदर्शक सूत्रे फार प्राचीन साहित्यात उपलब्ध आहेत.

प्राचीन भारतीय मूर्तिशास्त्रातील चिन्हसंकेत

चिह्नसंस्कृती या ज्ञानशाखेचा अभ्यास करताना प्रथम याचा एक विश्वमान्यता प्राप्त प्राथमिक दृष्टिकोन समजून घ्यायला हवा. जगातील कुठल्याही प्राचीन आणि प्रगत संस्कृतीमधील चिह्न आणि चिह्नसंकेतांचा अभ्यास हा नेहमीच तात्त्विक आणि सैद्धान्तिक स्वरूपाचाच असतो.

देवाधिदेव महादेव आदियोगी शिव नटराज नृत्यमुद्रा

नटराजाचे हे चार हात, प्रत्येक सजीवाची मूलतत्वे किंवा मूळ घटकांची प्रतीके आहेत.

देवाधिदेव महादेव आदियोगी शिव : नटराजनादांत नृत्यमुद्रा भाग-2

शेषनाग आणि श्री विष्णूसह महादेवांना पाहाताच, या मांत्रिकांची आपापसात भांडणे सुरु होतात आणि त्याचा राग प्रथम महादेवांवर निघतो.

शिल्पकथा

मंदिरात येताना माणसाने बाह्य सृष्टीकडे लक्ष द्यावे आणि आत शिरताना मात्र अंतर्मुख व्हावे असा काहीसा भाव शिल्पे कोरणाऱ्यांच्या मनात असावा. म्हणूनच अगदी कामशास्त्रापासून ते प्राणिसृष्टीपर्यंतची शिल्पे आपल्याला जुन्या मंदिरांच्या भिंतीवरून दिसू शकतात.

Email

admin@mahamtb.com

Phone

+91 22 2416 3121