योगिक - चक्र साधना लेखांक-40

वरील प्रस्तावना लक्षात ठेवून आपण शरीररचनेतील खालून वर येताना लागणार्‍या दुसर्‍या चक्राच्या शक्ती, देवता आणि कार्य बघू. शरीररचनेतील दुसर्‍या चक्राचे नाव आहे, स्वाधिष्ठान चक्र. म्हणजे स्व-अधिष्ठान. कोणी म्हणेल इथे ‘स्व’ आला म्हणजे अहंकार आला. पण, तेवढा अहंकार हा या जीवनाचा पाया आहे आणि पायाच नसेल तर जगाल कसे? ती प्रकृतीची रचना आहे आणि प्रकृतीला टाळून यच्चयावत जीवसमुदाय हा जगू शकत नाही. या ठिकाणी प्रकृती म्हणजे तीन गुण सत्व, रज, तम. स्वाधिष्ठान चक्राचा वर्ण आहे ‘वं बिजाक्षर’ आणि तत्त्व आहे आप (जल). जलतत्त्वाचा गुण आहे प्रवाहित होणे. हे तीन गुण घेऊन शरीरातील जलतत्त्वाच्या प्रतिनिधींच्या (वीर्य, मूत्र, रक्त, श्वेद, ओज, लाळ, अश्रू आणि मेंदूतील पाणी) रुपाने ते सर्व शरीरभर प्रवाहित होत असते. मग सत्व, रज, तम यांपैकी जो गुण ज्याचा जास्त, तसा त्याचा स्वभाव; शांत, सात्विक, तापट, रागीट. ते सर्व प्रकृतींकडून प्राप्त होणारे जे अन्न आपण खातो, त्यावर अवलंबून आहे. कारण, अन्नाचे ही तीन प्रमुख प्रकार आहेत. सात्विक, राजस आणि तामस अन्न. सध्याच्या काळात अनेक लोक तामस अन्नच जास्त ग्रहण करतात. म्हणून त्यांचे स्वभाव रागीट, तापट, निर्दयी, खुन्शी तसेच दुष्ट बनत चालले आहेत. त्याचा परिणाम समाजात खून, मार्‍यामार्‍या, बदला, भ्रष्टाचार, बलात्कार हे प्रकार वाढून गुन्ह्याचे स्तर वाढत चालले आहेत. हा गुन्ह्याचा स्तर कमी करायचा असेल, तर तामस आहार सोडून हळूहळू राजस व राजस आहाराकडून सात्विक आहाराकडे आपले मन वळवले पाहिजे. हे समाज व मन बदलण्याचे महत्त्वाचे कार्य प्रत्येकाने करणे गरजेचे आहे. गीता त्याबाबत वारंवार सांगते,