Green Energy Flight : युरोपचे हरित ऊर्जा उड्डाण

मुंबई : (Green Energy Flight) युरोप सध्या जगातील सर्वात मोठ्या आणि सर्वाधिक महत्त्वाकांक्षी हरित ऊर्जा परिवर्तनाच्या दिशेने वेगवान वाटचाल करत आहे. हवामान बदल, ऊर्जा सुरक्षितता आणि भू-राजकीय बदल या तिन्ही घटकांनी युरोपियन युनियनला ‘ग्रीन डील इंडस्ट्रियल प्लॅन’ (Green Energy Flight) सारखी व्यापक आणि दीर्घकालीन योजना स्वीकारण्यास प्रवृत्त केले आहे. या योजनेचा मुख्य हेतू म्हणजे नवीकरणीय ऊर्जेचा वापर प्रचंड प्रमाणात वाढवणे, सीमापार ऊर्जा जोडणी मजबूत करणे आणि संपूर्ण खंडाला जीवाश्म इंधनांवरील अवलंबित्वातून मुक्त करणे आहे. याच दिशेने वाटचाल करणाऱ्या युरोपच्या दोन प्रकल्पांनी जगाचे विशेष लक्ष वेधून घेतले आहे. उत्तर समुद्रातील विंड पॉवर हबचा विस्तार आणि बाल्टिक प्रदेशातील ऊर्जा इंटरकनेक्टर नेटवर्क यांचा यात समावेश होतो. हे दोन्ही प्रकल्प केवळ युरोपच्या भविष्याचे नाहीत तर जागतिक ऊर्जा धोरणाचेही दिशादर्शक ठरणार आहेत.(Green Energy Flight)

 

उत्तर समुद्रातील ‘विंड पॉवर हब’ हा आजवरचा सर्वात मोठा नवीकरणीय ऊर्जा मार्ग ठरत आहे. प्रचंड शक्तिसंपन्न हवेच्या पट्ट्यात विकसित होत असलेली ही प्रकल्पसाखळी २०५० पर्यंत ४० ते १५० गिगावॅट एवढी प्रचंड वीजक्षमता निर्माण करू शकते. ही वीज युरोपातील कोट्यवधी घरांना स्थिर वीज पुरवठा करू शकते, एवढ्या मोठ्या प्रमाणात तिचे महत्त्व आहे. या प्रकल्पाचा सर्वात वैशिष्ट्यपूर्ण पैलू म्हणजे समुद्रात कृत्रिम ऊर्जा बेटे उभारण्याची संकल्पना आहे. ही बेटे एकप्रकारे ऊर्जा वितरण केंद्रे म्हणून काम करतील. विविध देशांच्या समुद्री पवनचक्क्यांमधून निर्मित वीज या बेटांवर जमा होईल आणि तेथून हाय-व्होल्टेज डायरेक्ट करंट तंत्रज्ञानाद्वारे ती वीज जमिनीवरील राष्ट्रीय ग्रीडमध्ये पाठवली जाईल. नेदरलँड्स, डेन्मार्क आणि जर्मनी या देशांनी मिळून या ऊर्जा बेटांसाठी करार व सखोल नियोजन अंतिम केले आहे. हे प्रकल्प केवळ सागरी वीज निर्मितीचे रूपांतर करणार नाहीत, तर बहुराष्ट्रीय सहकार्याचे आदर्श उदाहरण ठरतील. कारण पारंपरिक ऊर्जा प्रकल्प एखाद्या देशापुरते मर्यादित असतात, परंतु नवीकरणीय ऊर्जा प्रकल्प हे भूगोल, तंत्रज्ञान, अर्थकारण आणि धोरणे या सर्व पातळ्यांवर अनेक राष्ट्रांना जोडणारे असतात. हे एक भविष्यकालीन 'ऊर्जा सहकार्य' मॉडेल आहे, ज्याचा उपयोग अनेक प्रदेश करू शकतात. अमेरिकेपासून ते जपान, दक्षिण कोरिया आणि भारतापर्यंत अनेक देश या मॉडेलचा अभ्यास करत आहेत.(Green Energy Flight)

 

युरोपच्या ऊर्जा सुरक्षिततेसाठी (Green Energy Flight) आणखी एक महत्त्वाचा स्तंभ म्हणजे बाल्टिक प्रदेशातील ऊर्जा इंटरकनेक्टर नेटवर्क हे देखील आहेत. रशियन ऊर्जा प्रणाली वरील ऐतिहासिक अवलंबित्वातून बाहेर पडण्यासाठी एस्टोनिया, लात्विया, लिथुआनिया, पोलंड, फिनलंड आणि स्वीडन या देशांनी एक नवीन आणि अधिक सुरक्षित युरोपीय ग्रीड निर्माण करण्याचा निर्णय घेतला आहे. ‘बाल्टिक कनेक्टर’, ‘हार्मनी लिंक’ आणि ‘नॉर्डबाल्ट’ सारख्या प्रकल्पांमुळे हा प्रदेश आता पूर्ण क्षमतेने ईयूच्या ऊर्जा नेटवर्कमध्ये समाविष्ट होत आहे. उपसमुद्री केबल्स, उच्च क्षमतेच्या एचव्हीडीसी तंत्रज्ञानाचा वापर आणि डिजिटल ट्विन्सवर आधारित तांत्रिक देखरेख या सर्व सुविधा या नेटवर्कला अत्यंत मजबूत बनवत आहेत. २०२५ पर्यंत हा संपूर्ण प्रदेश रशियन ‘ब्रेल' ग्रीडपासून स्वतंत्र होईल आणि युरोपियन युनियनचा स्थिर आणि सुरक्षित भाग बनेल.(Green Energy Flight)

 

युरोपमध्ये (Green Energy Flight) सुरू असलेले हे परिवर्तन संपूर्ण जगासाठी मार्गदर्शक आहे. मोठ्या प्रमाणात पुनर्नवीकरणीय ऊर्जा निर्माण करायची असेल, सीमापार वीज वाहतूक करायची असेल आणि ऊर्जा स्वावलंबन साधायचे असेल, तर अशा प्रकारची दीर्घकालीन व बहुराष्ट्रीय धोरणे आवश्यक ठरतात. उत्तर समुद्रातील प्रकल्प नवीकरणीय ऊर्जेची अफाट क्षमता दर्शवतात, तर बाल्टिक इंटरकनेक्टर नेटवर्क जागतिक ऊर्जा सुरक्षिततेचा नवा मानदंड निर्माण करत आहे. जगातील अनेक देश ऊर्जा स्वायत्ततेकडे वाटचाल करत असताना, युरोपचा हा प्रवास हरित भविष्यासाठी एक भक्कम आणि प्रेरणादायी आराखडा म्हणून उभा राहतो. मोठ्या प्रमाणातील ऑफशोअर वीज निर्मिती आणि तिचे स्मार्ट वितरण भविष्यातील ऊर्जा तंत्रज्ञानाची दिशा ठरवणार आहे.(Green Energy Flight)