राष्ट्रीय स्वाभिमानाचा दस्तऐवज

ब्रिगेडियर हेमंत महाजन यांचे ‘ऑपरेशन सिंदूर : भारत-पाकिस्तान पाचवे युद्ध-बदलता भारत-संयमातून सडेतोड उत्तराकडे’ हे पुस्तक भारतीय राष्ट्रीय सुरक्षेच्या आणि धोरणात्मक अभ्यासाच्या दृष्टीने एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण योगदान आहे. हे पुस्तक फक्त एका लष्करी कारवाईचे वर्णन नाही, तर ते भारताच्या बदलत्या धोरणात्मक विचारसरणीचे, सडेतोड परराष्ट्र धोरणाचे आणि ‘आत्मनिर्भर भारता’च्या लष्करी क्षमतेचेही प्रभावी चित्रण करते. हे पुस्तक म्हणजे आधुनिक भारताच्या संरक्षण धोरणांवरील अभ्यासपूर्ण ग्रंथ आहे. ‘पाचवे भारत-पाकिस्तान युद्ध, बदलता भारत, संयमातून सडेतोड उत्तराकडे’ असे या पुस्तकाचे उपशीर्षक असून, यातूनच भारताच्या अधिक आक्रमक संरक्षण भूमिकेचे स्पष्ट संकेत मिळतात. लेखक स्वतः एक अनुभवी सैनिक आणि धोरणात्मक विश्लेषक असल्यामुळे, त्यांच्या लेखणीतून आलेले प्रत्येक निरीक्षण वस्तुनिष्ठ, व्यावसायिक आणि राष्ट्रीय सुरक्षेच्या दृष्टिकोनातून अत्यंत प्रगल्भ असेच आहे.

लेखनशैली आणि रचना

या पुस्तकाची लेखनशैली अत्यंत सुबोध आणि स्पष्ट आहे. पुस्तकातील प्रत्येक प्रकरण भारताच्या एका विशिष्ट धोरणात्मक पैलूवर सखोल विश्लेषण करते. पुस्तकाची रचना लष्करी मोहिमेच्या कालक्रमानुसार केली असून, सुरुवातीला जम्मू-काश्मीरमधील आव्हाने आणि पार्श्वभूमी मांडली आहे. शेवटच्या प्रकरणांत ‘ऑपरेशन सिंदूर’नंतरचे आंतरराष्ट्रीय परिणाम आणि भविष्यातील आव्हाने यांचे विवेचन आहे. महाजन यांनी सैनिकी तपशिलांसोबतच राजनैतिक, आर्थिक आणि सायबर आयामांचाही प्रभावी समावेश केल्यामुळे, या पुस्तकाला एका ‘मल्टीडोमेन वॉर डॉसियर’चा दर्जा सहज मिळू शकतो.

मुख्य मुद्द्यांचे विश्लेषण
प्रकरण 1 - जम्मू-काश्मीर : पार्श्वभूमी आणि आव्हाने :

या प्रकरणात लेखकाने दहशतवाद, धार्मिक कट्टरता आणि सीमापार घुसखोरी या समस्या ज्याप्रकारे जम्मू-काश्मीरमध्ये मूळ धरतात, त्याचे स्पष्ट विश्लेषण केले आहे. ‘ऑपरेशन सिंदूर’पूर्वीच्या वातावरणाचे वास्तवदर्शी चित्रण वाचकाला संघर्षाच्या मुळाशी घेऊन जाते.

प्रकरण 2 - पहलगाम हत्याकांड : भारतीय प्रतिसादाची गरज :
पहलगाम येथे हिंदू यात्रेकरूंवर झालेल्या क्रूर हल्ल्याने संपूर्ण देशच हादरला. ही घटना भावनिक व राष्ट्रीय सन्मानाचा विषय असल्याने, भारताने निर्णायक प्रत्युत्तर देण्याची गरज निर्माण झाली होती. हाच ‘ऑपरेशन सिंदूर’चा आरंभबिंदू ठरला.

प्रकरण 3 आणि 4 - बहुआयामी युद्धनीती आणि निर्णायक टप्पा :
भारताने पाकिस्तानविरुद्ध स्वीकारलेल्या ‘मल्टीडोमेन स्ट्रॅटेजी’चे लेखकाने सविस्तरपणे चित्रण पुस्तकात केले आहे. सायबर, माहिती, अंतराळ आणि लष्करी क्षेत्रांचा एकत्रित वापर करून केलेली ही मोहीम, अत्यंत संगठित आणि रणनीतिक ठरली. पाकिस्तानच्या प्रतिहल्ल्यांना निष्फळ करताना, भारताने युद्धभूमीवर पुन्हा आक्रमक पवित्रा घेतल्याचे वर्णनही या प्रकरणांत प्रभावीपणे मांडले आहे.

प्रकरण 5 - पंतप्रधान मोदींचे नेतृत्व
हे प्रकरण म्हणजे या पुस्तकाचा आत्माच म्हणावे लागेल. लेखकाने पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या ठाम नेतृत्वाचे आणि निर्णयक्षमतेचे, वस्तुनिष्ठ मूल्यमापन केले आहे. त्यांनी सैन्यदलांना दिलेले पूर्ण स्वातंत्र्य आणि राजकीय पाठबळ हेच या विजयाचे प्रमुख घटक असल्याचेही या प्रकरणात अधोरेखित करण्यात आले आहे.

प्रकरण 6 आणि 7 - भारतीय सैन्याचे शौर्य आणि तिन्ही दलांची समन्वय भूमिका
पुस्तकात आलेले ‘4 पॅरा स्पेशल फोर्सेस’च्या साहसी कारवायांचे वर्णन, रोमांचकारी झाले आहे. हवाई दल आणि नौदलाने पाकिस्तानची कोंडी करून, शत्रूला संरक्षणात्मक पवित्र्यात ढकलले. हा भारताच्या तिन्ही दलांतील समन्वयाच्या अत्यंत प्रेरणादायी उदाहरणाचे यथोचित वर्णन पुस्तकात आले आहे.

प्रकरण 8 - सायबर, माहिती आणि अंतराळ युद्ध
लेखकाने या प्रकरणात युद्धाच्या नव्या सीमांचे उत्कृष्ट असे विश्लेषण केले आहे. सायबर हल्ले, माहितीप्रवाहाचे नियंत्रण आणि सॅटेलाईट इंटेलिजन्स या सर्वच क्षेत्रांत, भारताने साधलेले तांत्रिक प्रभुत्व पुस्तकात सविस्तर मांडले आहे.

प्रकरण 9 - ‘सिंधू पाणी करारा’चा फेरविचार
हे प्रकरण विशेष लक्षवेधी आहे. पाकिस्तानविरुद्धच्या संघर्षात आर्थिक आणि जलनीतीचा कसा वापर करता येतो, यावर लेखकाने अत्यंत धाडसी व व्यावहारिक विचार मांडले आहेत.

प्रकरण 10 - ‘आत्मनिर्भर भारता’चे शस्त्रसामर्थ्य
स्वदेशी तंत्रज्ञान, ड्रोन, ‘ब्रह्मोस’, ‘आकाश-तीर’ आणि ‘त्रिनेत्र’ यांसारख्या यंत्रणांमुळे, भारताने साधलेली आत्मनिर्भरता हे राष्ट्राच्या नव्या आत्मविश्वासाचे द्योतक ठरल्याचे स्पष्ट होते.

प्रकरण 11 ते 13 - भविष्यातील धोके आणि प्रादेशिक असंतोष
लेखकाने पाकिस्तानमधील बलुचिस्तान-सिंध प्रांतात असणारी अस्थिरता, अफगाण-पाकिस्तान सीमाप्रश्न आणि देशातील हेरगिरीच्या आव्हानांवरही सखोल भाष्य केले आहे. ‘ज्योती मल्होत्रा’ या प्रकरणामधून, अंतर्गत सुरक्षा आणि माहिती युद्धाचे नवे पैलू देशासमोर आल्याचेही लेखकाने म्हटले आहे.

प्रकरण 14 ते 16 - चीन-पाक अक्ष आणि आंतरराष्ट्रीय समीकरणे
चीनची अप्रत्यक्ष युद्धनीती, अमेरिका-भारत संबंधांचे नवीन समीकरण आणि जागतिक प्रतिक्रियांचे बारकाईने विश्लेषण या भागात लेखकाने केले आहे. भारताचे खरे मित्र कोण आणि विरोधक कोण, याचे केलेले वास्तवदर्शी चित्रण या पुस्तकाचे खरे वैशिष्ट्य आहे.

प्रकरण 17 - बांगलादेश अस्थिरता आणि भारताची धोरणात्मक संधी
बांगलादेशातील बदलत्या राजकीय समीकरणांचा भारतावर होणारा परिणाम आणि घुसखोरी कमी करण्याची संधी, या दृष्टिकोनातून लेखकाने धोरणात्मक सूचनाही दिल्या आहेत.

लेखकाची दृष्टी आणि विचारांची खोली
महाजन यांचे लेखन फक्त लष्करी विश्लेषण नाही, तर त्यामध्ये एक राष्ट्रीय दृष्टिकोन दडलेला आहे. भारत आता निर्णायक उत्तर देणारे राष्ट्र झाल्याचा दृष्टिकोन त्यांच्या लेखनशैलीतून ध्वनित होतो. पुस्तकातील प्रत्येक प्रकरणात ‘बदलता भारत’ या संकल्पनेचा ठसा जाणवतो.

पुस्तकाचे विशेष गुण

युद्ध, कूटनीती आणि माहितीयुद्ध या तिन्ही क्षेत्रांचा एकत्रित अभ्यास.
अतिशय प्रामाणिक आणि वस्तुनिष्ठ मांडणी.
राष्ट्रीय सुरक्षेबद्दल जनजागृती निर्माण करणारी भाषा.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखालील नव्या भारताचे स्पष्ट प्रतिबिंब.
भावनिक आणि रणनीतिक दृष्टिकोनाचा
संतुलित संगम.

निष्कर्ष

‘ऑपरेशन सिंदूर’ हे पुस्तक भारताचा आत्मविश्वास, स्वाभिमान आणि नव्या धोरणात्मक शक्तीचे दस्तऐवज आहे. प्रत्येक प्रकरण वाचताना वाचकाला जाणवते की, भारत आता प्रत्युत्तर देणारे राष्ट्र म्हणून खंबीरपणे उभा ठाकला आहे. ब्रिगेडियर महाजन यांनी अत्यंत सोप्या आणि परिणामकारक मराठी भाषेत, हे पुस्तक लिहिले आहे. या पुस्तकात विषयाची सखोल माहिती, स्पष्टीकरण आणि भारताच्या संरक्षण धोरणांमधील महत्त्वाचे बदल अतिशय प्रभावीपणे मांडले आहेत. ‘ऑपरेशन सिंदूर’ हे केवळ पुस्तक नसून, भारताच्या राष्ट्रीय सुरक्षा धोरणांवर चर्चा करणारा एक महत्त्वाचा दस्तऐवज आहे. हे पुस्तक राष्ट्रीय सुरक्षा, सैन्य कारवाया, आंतरराष्ट्रीय संबंध या विषयांमध्ये रुची असणार्‍या प्रत्येक वाचकासाठी संग्राह्य ठरणारे आहे. हे पुस्तक प्रत्येक देशभक्त भारतीयाने विशेषतः विद्यार्थ्यांनी, संशोधकांनी आणि सुरक्षाअभ्यासकांनी वाचलेच पाहिजे. महाजन यांनी अत्यंत जबाबदारीने, राष्ट्राभिमानाने आणि व्यावसायिक परिपक्वतेने हे लेखन केल्यामुळे, हे पुस्तक भारतीय धोरणात्मक साहित्याचे एक मोलाचे
शिल्प ठरते.

पुस्तकाचे नाव : ‘ऑपरेशन सिंदूर : भारत-पाकिस्तान पाचवे युद्ध-बदलता
भारत-संयमातून सडेतोड उत्तराकडे’

लेखकाचे नाव : ब्रिगेडियर (नि.) हेमंत महाजन
(युद्ध सेवा मेडल)

प्रकाशक : स्वातंत्र्यवीर सावरकर
राष्ट्रीय स्मारक, दादर

पृष्ठसंख्या : 256

मूल्य : 250 रुपये

 

- ले. ज. विनोद खंदारे हे पुस्तक ‘अ‍ॅमेझॉन’वर उपलब्ध आहे.
https://www.amazon.in/dp/B0G8JYW8CG