अनादी राष्ट्रचेतनेचा पुण्यावतार म्हणजे राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ – पंतप्रधान नरेंद्र मोदी

नवी दिल्ली : राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाने (रा. स्व. संघ) आपल्या स्थापनेपासूनच राष्ट्रनिर्माणाचे ध्येय ठेवले आहे. त्यासाठी व्यक्तीनिर्माणाचा मार्ग संघाने ठरवला असून गेली १०० वर्षांची वाटचाल याच ध्येयासाठी सुरू आहे. त्यामुळेच रा. स्व. संघ म्हणजे अनादी राष्ट्रचेतनेचा पुण्यावतार आहे, असे प्रतिपादन पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी बुधवारी केले आहे.

रा. स्व. संघाच्या शताब्दीनिमित्ताने केंद्र सरकारतर्फे १०० रुपयांचे विशेष नाणे आअणि टपाल तिकीटाचे अनावरण पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी केले. यावेळी रा. स्व. संघाचे सरकार्यवाह दत्तात्रेय होसबळे, केंद्रीय संस्कृती मंत्री गजेंद्रसिंह शेखावत आणि दिल्लीच्या मुख्यमंत्री रेखा गुप्ता आदी उपस्थित होते.

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाची स्थापना १०० वर्षांपूर्वी विजयादशमीच्या याच शुभ प्रसंगी झाली होती आणि हा योगायोग नाही. रा. स्व. संघाचे राष्ट्रनिर्माणाचे ध्येय म्हणजे हजारो वर्षांपूर्वीच्या प्राचीन परंपरेचे पुनरुज्जीवन आहे, ज्यामध्ये राष्ट्रीय चेतना प्रत्येक युगातील आव्हानांना तोंड देण्यासाठी नवीन स्वरूपात प्रकट होते. त्यामुळेच या युगात संघ त्या शाश्वत राष्ट्रीय चेतनेचे एक सद्गुणात्मक मूर्त स्वरूप आहे. ज्याप्रमाणे महान नद्या त्यांच्या काठावरील मानवी संस्कृतींना पोषण देतात, त्याचप्रमाणे राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाने असंख्य जीवनांचे पोषण आणि समृद्धीकरण केले आहे. अनेक प्रवाहांमध्ये विभागलेली, विविध क्षेत्रांना पोषण देणारी नदी, राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ, या प्रवासाचे प्रतिबिंब आहे, जिथे त्याच्या विविध संलग्न संघटना जीवनाच्या सर्व पैलूंमध्ये राष्ट्रीय सेवेत गुंतलेल्या आहेत: शिक्षण, शेती, समाज कल्याण, आदिवासी उत्थान, महिला सक्षमीकरण, कला आणि विज्ञान आणि कामगार क्षेत्र. संघाचा अनेक प्रवाहांमध्ये विस्तार झाला असला तरी, त्यांच्यात कधीही फूट पडलेली नाही. प्रत्येक प्रवाह, विविध क्षेत्रात काम करणारी प्रत्येक संघटना, समान उद्देश आणि भावना सामायिक करते ती म्हणजे ‘राष्ट्र प्रथम’; असे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी म्हणाले.

एक शतकापूर्वी राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाची स्थापना झाली तेव्हा त्या काळातील गरजा आणि संघर्ष वेगळे होते. शतकानुशतके जुन्या राजकीय गुलामगिरीतून मुक्त होण्यासाठी आणि आपल्या सांस्कृतिक मूल्यांचे रक्षण करण्यासाठी भारत प्रयत्नशील होता, असे पंतप्रधानांनी सांगितले. ते पुढे म्हणाले, आज भारत विकसित राष्ट्र आणि जगातील तिसरी सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था बनण्याच्या दिशेने प्रगती करत असताना, आव्हाने देखील बदलली आहेत. लोकसंख्येचा एक मोठा भाग गरिबीतून बाहेर पडत आहे, नवीन क्षेत्रे तरुणांसाठी संधी निर्माण करत आहेत आणि भारत जागतिक स्तरावर आपला आवाज ऐकत आहे, राजनैतिक धोरणापासून ते हवामान धोरणापर्यंत. त्यांनी अधोरेखित केले की आजच्या आव्हानांमध्ये इतर देशांवरील आर्थिक अवलंबित्व, राष्ट्रीय एकता तोडण्याचे कट रचणे आणि लोकसंख्याशास्त्रीय फेरफार यांचा समावेश आहे. पंतप्रधान म्हणून त्यांनी समाधान व्यक्त केले की सरकार या समस्यांना जलदगतीने तोंड देत आहे. स्वयंसेवक म्हणून त्यांनी अभिमान व्यक्त केला की राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाने केवळ ही आव्हाने ओळखली नाहीत तर त्या सोडवण्यासाठी एक ठोस रोडमॅप देखील तयार केला आहे.

आव्हानांचा सामना

पंतप्रधानांनी राष्ट्रासमोर उभ्या असलेल्या गंभीर आव्हानांबाबत इशारा दिला आहे. त्यांनी स्पष्ट केले की आज देशाला विभाजनवादी विचारसरणी, प्रादेशिकता, जातीय-भाषिक वाद तसेच बाह्य शक्तींनी भडकवलेल्या प्रवृत्तींचा सामना करावा लागत आहे. भारताची खरी ताकद "विविधतेत एकता" या तत्त्वात आहे, परंतु हे तत्त्व जर ढासळले तर देशाची शक्ती कमी होईल, असे त्यांनी ठामपणे सांगितले. सामाजिक सौहार्द जनसांख्यिकीय फेरफार आणि घुसखोरीमुळे धोक्यात आले असून, याचा थेट परिणाम आंतरिक सुरक्षा व भविष्यातील शांततेवर होत आहे. याच पार्श्वभूमीवर त्यांनी लाल किल्ल्यावरून "डेमोग्राफी मिशन" जाहीर केले होते, असेही त्यांनी अधोरेखित केले. या धोक्याला तोंड देण्यासाठी सतर्कता आणि ठोस कारवाई आवश्यक असल्याचे पंतप्रधानांनी राष्ट्राला आवाहन केले.

असे आहे नाणे आणि टपाल तिकीट

संघाच्या गौरवशाली १०० वर्षांच्या प्रवासाच्या निमित्ताने भारत सरकारने एक विशेष स्मारक टपाल तिकीट आणि १०० रुपयांचा स्मारक नाणे जारी केले. या नाण्यावर एका बाजूला राष्ट्रीय प्रतीक असून दुसऱ्या बाजूला सिंहासह वरद मुद्रा धारण केलेल्या भारतमातेची भव्य प्रतिमा कोरलेली आहे, ज्यांना स्वयंसेवक नमन करताना दाखविण्यात आले आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी अधोरेखित केले की, स्वतंत्र भारताच्या इतिहासात कदाचित ही पहिलीच वेळ आहे की भारतमातेची प्रतिमा भारतीय चलनावर झळकली आहे. नाण्यावर संघाचे मार्गदर्शक आदर्श वाक्य—"राष्ट्राय स्वाहा, इदं राष्ट्राय, इदं न मम"—देखील अंकित आहे.

स्मारक टपाल तिकिटाच्या ऐतिहासिक महत्त्वावर भाष्य करताना पंतप्रधानांनी २६ जानेवारीच्या गणतंत्र दिन परेडची आठवण करून दिली. त्यांनी सांगितले की, १९६३ साली राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या स्वयंसेवकांनी देशभक्तीच्या धुनांवर पावले टाकत मोठ्या अभिमानाने परेडमध्ये सहभाग नोंदवला होता. हे टपाल तिकीट त्या ऐतिहासिक क्षणाचे स्मरण करून देणारे असल्याचे पंतप्रधानांनी नमूद केले.