आत्मचर्चेच्या अंतरंगात...

जसे की, आपण जे काही दैनंदिन क्रियाकलाप करत आहोत, ते आरोग्यदायी आहेत की नाही, हे समजण्यासाठी मदत करतो किंवा आपण जे काही करणार आहोत, ते शहाणपणाचे असू शकत नाही, याची वेळोवेळी आठवण करून देतो. याउलट, कधी आपला आतला आवाज ‘मी कमकुवत आहे, मी मूर्ख आहे, मी एक लाजिरवाणी व्यक्ती आहे,’ अशा हानिकारक विचारांनीही भरलेला असू शकतो. तथापि, हा आवाज उपयुक्त असण्यापेक्षा अधिक हानिकारकही होऊ शकतो. विशेषतः जेव्हा तो नकारात्मकतेच्या परिघात येतो, तेव्हा तो विनाशकारक असू शकतो. याला ‘नकारात्मक आत्मचर्चा’ म्हणून ओळखले जाते आणि ती खरोखरच आपल्या मार्गात अडथळा आणू शकते. म्हणूनच ‘नकारात्मक आत्मचर्चा’ आणि त्याचे शरीरावर, मनावर, जीवनावर काय आणि कसे परिणाम होतात, याची जाणीव तुम्हाला असणे आवश्यक आहे.


‘नकारात्मक आत्मचर्चा’ वा ‘स्वचर्चा’ ही आपल्यापैकी बहुतेकांना वेळोवेळी अनुभवास येणारी गोष्ट आहे आणि ती अनेक प्रकारांत ओळखता येते. जर आपण सावधगिरी बाळगली नाही, तर ती केवळ आपल्यासाठीच नाही, तर आपल्या सभोवतालच्या लोकांसाठी देखील महत्त्वपूर्ण तणाव निर्माण करते. तुम्हाला कदाचित माहीत असेल की, तणावामुळेअनेक शारीरिक लक्षणे उद्भवू शकतात, जसे की पोटात दुखणे किंवा नैराश्यामुळे अनेकदा शारीरिक दुखापत होणे. यामागील शास्त्रीय पुराव्यांचा भाग असे सूचित करतो की, नकारात्मक भावनांचा आणि विचारांचा हृदयविकारासारख्या इतर गंभीर आरोग्य समस्यांशीदेखील संबंध असू शकतो.


राग, भीती आणि निराशा यांसारख्या अनेक नकारात्मक भावना समस्याप्रधान बनतात, तेव्हा त्या भावना अधिक प्रमाणातशाश्वत स्वरूपी स्वभावात बदलतात किंवा जगाकडे पाहण्याच्या दृष्टिकोनात विघातक स्वरूपाचे बदल घडवतात.मुळात, नकारात्मक स्वचर्चा म्हणजे काय? तर स्वतःशी असलेला कोणताही आंतरिक संवाद जो तुमच्या स्वतःवर आणि तुमच्या स्वतःच्या क्षमतेवर विश्वास ठेवण्याची आणि तुमच्या क्षमतेपर्यंत पोहोचण्याची तुमची क्षमता मर्यादित करत असतो. तो असा विचार आहे, जो तुमच्या जीवनात सकारात्मक बदल करण्याची तुमची ऐपत कमी करतो किंवा तुमचा स्वतःवरचा आत्मविश्वास कमी करतो. त्यामुळे नकारात्मक आत्मचर्चा केवळ तणावपूर्णच असते असे नाही, तर ती खरोखरच तुमचे यश रोखू शकते.

(क्रमश:)