सर्वसाधारण मध्यमवर्गीय कुटुंबात जन्मलेला एक मुलगा. त्याच्या आयुष्यात एक छोटीशी घटना घडली आणि तीच त्याच्या आयुष्याचे ध्येय ठरणार्या व्यवसायाचा प्रारंभबिंदू ठरला. ही गोष्ट आहे, कृष्णा बडवानी यांच्या उद्यमप्रवासाची.
कृष्णा आणि त्यांचे दोन मित्र अशा तिघांनी एकत्रित येऊन 2012 साली एका व्यवसायाची मुहूर्तमेढ रोवली. खरंतर तिघांपैकी एकाच्या घरात व्यवसायाची पार्श्वभूमी नसल्याने हा प्रवास नक्कीच सोपा नव्हता. अशा परिस्थितीतही व्यवसाय सुरु करण्याचे धाडस दाखविणे हेच मुळी आव्हानात्मक. त्यातच पुढे भांडवलाची जमवाजमव, व्यवसायासाठी जागेचे नियोजन, व्यवसाय टिकेल का, याची धाकधूक आणि पुढे काय होईल, या सर्व प्रश्नांना सुरुवातीला कृष्णा आणि त्यांच्या मित्रांनासुद्धा तोंड द्यावे लागले.
या व्यवसायाची सुरुवात एका अचानक घडलेल्या घटनेने झाली. कृष्णा यांना एक दिवस त्यांच्या गावाकडच्या मित्राचा फोन आला की, “अरे माझे वडील नोकरीच्या शोधात आहेत, तर त्यांच्यासाठी कुठे वाहनचालकाची नोकरी मिळू शकते का? तू पुण्यात राहतोस, तुझ्या अनेक ओळखी असतील, तर कुठे काही असेल तर नक्की सांग.” याच संभाषणातून कृष्णा यांना जाणवले की, असे अनेक ग्रामीण भागातील लोक असतील की, ज्यांना अशा प्रकारच्या नोकर्यांची गरज असेल आणि शहरांमध्येही असे अनेक लोक असतील, जे वाहनचालकांच्या शोधात असतील. म्हणूनच मग अशा दोघांना जोडणारा एक दुवा आपणच तयार केला तर? आणि याच विचारातून ‘इंडियन ड्रायव्हर्स’ अर्थात ‘आयडी’चा जन्म झाला. अशा छोट्या घटनेतून सुरू झालेला हा प्रवास आत 12 हजार वाहनचालकांपर्यंत जाऊन पोहोचला आहे.
प्रारंभी कृष्णा आणि त्यांच्या सहकार्यांनी या व्यवसायाची संपूर्ण माहिती करून घेतली. सध्या वाहनचालक म्हणून जे कार्यरत आहेत, त्यांचे पगार किती? त्यांच्या अपेक्षा किती? आणि खरंच हा व्यवसाय चालू शकतो का? या सर्व बाबींचा त्यांनी काळजीपूर्वक विचार केला.
ते म्हणतात ना की, नवीन व्यावसायिकाला आपल्या चुकांमधूनच शिकत मार्गक्रमण करावे लागते, तसेच काहीसे या व्यवसायाच्या बाबतीतही झाले. प्रारंभी आलेले अनुभव, आपल्याकडे काम करणार्या वाहनचालकांचे प्रशिक्षण, आपली प्रतिमा कशी जपली पाहिजे, या सगळ्या गोष्टी शिकत शिकतच पुढे प्रवास सुरू झाला. त्यातच वाहनचालकांचे क्षेत्र हे असंघटित क्षेत्रात मोडते. त्यामुळे या वाहनचालकांना प्रशिक्षणासाठी, त्यांच्या समस्या दूर करण्यासाठी कुठलेही माध्यम उपलब्ध नाही. हेच माध्यम या व्यवसायातून उपलब्ध करून देणे गरजेचे असल्याची जाणीव कृष्णा यांना झाली. त्यातूनच सतत नवीन शिकण्याच्या आणि ज्ञान आत्मसात करण्याच्या त्यांच्या वृत्तीमुळेच हा प्रवास अविरतपणे सुरू आहे.
आत नेमके हे ‘अॅप’ कसे काम करते, ते जाणून घेऊया. जर आपल्याला वाहनचालक म्हणून ‘इंडियन ड्रायव्हर्स’मध्ये काम करायचे असेल, तर कशा पद्धतीने काम करायचे आणि दुसरे म्हणजे जर आपल्याला या ‘इंडियन ड्रायव्हर्स’कडून सुविधा मिळवायची असेल, तर ती कशी मिळेल, असे हे दोन मुद्दे. या सर्व प्रश्नांवर उत्तर म्हणून ‘इंडियन ड्रायव्हर्स’ने एक अॅप तयार केले आहे. या अॅपच्या माध्यमातून वाहनचालक आणि ज्यांना वाहनचालकांची गरज आहे, असे चारचाकीचे मालक या दोघांनाही एकाच पातळीवर आणण्यासाठी हे अॅप कार्यरत आहे. आता जर मला वाहनचालक म्हणून काम करायची इच्छा असेल, तर अशा इच्छुक व्यक्तीने आपल्या ‘प्रोफाईल’ची या अॅपवर नोेंदणी करणे अपेक्षित आहे.
त्याच अॅपवर संबंधित वाहनचालकाला नेमक्या कुठल्या शहरांत काम करायचे आहे, ते ठिकाण त्याने निवडावे. यानंतर त्या वाहनचालकाची पूर्ण पार्श्वभूमी कंपनीकडून तपासली जाईल. त्याची कोणती गुन्हेगारी पार्श्वभूमी आहे का? तसेच त्याचा पत्ता आणि इतर प्राथमिक तपशील गोळा केले जातील. यानंतरच त्या वाहनचालकाची नेमणूक करण्यात येईल. जर एखाद्या चारचाकीच्या मालकाला त्याच्या वाहनासाठी वाहनचालक हवा असेल, तर त्याने आपले ठिकाण, आपल्याला किती काळासाठी चालक हवा आहे, या सर्व गोष्टी याच अॅपवर नोंदणीकृत करायच्या आहेत, जेणेकरून आपल्याला चालक मिळणे सोयीचे होईल.
कुठल्याही व्यवसायात सर्वात महत्त्वाची असते, ती विश्वासार्हता.
ही विश्वासार्हता जपण्यासाठी या अॅपमध्ये सर्व चालकांबद्दल अभिप्रायही नोंदवले जातात. यामधून या अॅपची विश्वासार्हता जपण्यासाठी मदत होते. तसेच या गाड्यांसाठी लागणारी गुंतवणूक, या वाहनचालकांना दिले जाणारे प्रशिक्षण या सगळ्यांसाठी ‘इंडियन ड्रायव्हर्स’ मध्ये एक सिस्टीम विकसित केली गेली आहे, जिच्यामार्फत हे सगळे सांभाळले जाते.
या संपूर्ण व्यवसायाचा पायाच ’समाजसेवेतून व्यवसाय‘ असा आहे. आजपर्यंत ‘इंडियन ड्रायव्हर्स’चा व्यवसाय मुंबई, पुणे, नाशिक, कोल्हापूर, बंगळुरू या शहरांमध्ये पसरला आहे. ग्रामीण भागातील युवकांना त्यांच्या हक्काचा रोजगार मिळवून देण्यासाठी वाहतूक व्यवस्थेतील चालक या थोड्याशा दुर्लक्षित, पण अत्यंत महत्त्वाच्या घटकाला केंद्रस्थानी ठेवून सुरू झालेल्या ‘इंडियन ड्रायव्हर्स’चा प्रवास अतिशय स्तुत्यच म्हणावा लागेल.
- हर्षद वैद्य