झोजिला टनेलची अर्धी मोहीम फत्ते!

झोजिला, काश्मीर : मोदी सरकारचा महत्वकांशी प्रकल्प असलेल्या श्रीनगर ते लेह-लडाख मार्गावर केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी यांच्या नेतृत्वात तयार करण्यात येत असलेला झोजिला बोगद्याचे काम वेगाने पूर्ण केले जात आहे. बोगदा पुर्ण झाल्यावर उर्वरित भारताशी लेह-लडाख बारामाही रस्ते मार्गाने जोडला जाईल. हा 'सिल्क रूट' भारतीय लष्करासाठी सुध्दा खुप महत्वाचा आहे. कारण सोनमार्ग ते मीनामार्ग हा प्रवास चार तासांऐवजी ४० मिनिटांत पूर्ण होणार आहे.

मेघा इंजिनिअरींग आणि इन्फ्रास्ट्क्चर लिमीटेड (MEIL) ही अभियांत्रिकी क्षेत्रातील भारतातील प्रसिद्ध कंपनी झोजिला बोगद्याचे काम वेगाने करत आहे. बोगदा जवळ जवळ हिमालयाच्या शिखराएवढ्या उंचीवर बांधला जात आहे. हा भाग बऱ्याचदा बर्फाच्छादित असतो आणि हे काम अतिशय आव्हानात्मक आहे. नॅशनल हायवेज अँड इन्फ्रास्ट्रक्चर डेव्हलपमेंट कॉर्पोरेशन लिमिटेड (NHIDCL) ने झोजिला बोगदा प्रकल्पाच्या बांधकामाचे काम MEIL कंपनीकडे सोपवले होते. या बोगद्याच्या कामाचे उद्घाटन परिवहन मंत्री नितीन गडकरी यांच्या हस्ते झाले.

बोगद्याच्या बांधकामात नवीन ऑस्ट्रियन बोगदा खणण्याची पद्धत, बर्फ काढण्यासाठी स्नो ब्लोअरसारख्या आधुनिक यंत्रांचा वापर केला जात आहे. या भागात किमान तापमान उणे ४० अंश इतके कमी असते. या कठीण अडचणींना तोंड देत, कंपनी ने कोणत्याही व्यत्ययाशिवाय काम सुरू ठेवले आहे. निर्धारित वेळेनुसार प्रकल्प पूर्ण करण्यात MEIL परंपरेनूसार या बोगद्याच्या मार्गाचे बांधकाम वेळेत पूर्ण करण्यासाठी कंपनी प्रयत्नशील आहे.

या प्रकल्पाचे प्रभारी व्यवस्थापक हरपाल सिंग म्हणाले की, थंडी, आव्हानात्मक वातावरण, बिकट परिस्थिती असतानाही बांधकामे कुठेही थांबलेली नाहीत. वर्षभर उपलब्धतता आणि प्रवासाचा वेळेची बचत ही या प्रकल्पाची काही वैशिष्ठे आहेत. आयआयटी दिल्ली आणि आयआयटी श्रीनगर या प्रमुख तांत्रिक शिक्षण संस्था या बोगद्याच्या कामांवर देखरेख करत आहेत. कामाच्या दर्जाबद्दल आणि प्रकल्पातील तांत्रिक गोष्टींबद्दल त्या समाधानी आहेत.

७ किमी लांबीचा रस्ता, तीन उभ्या शाफ्ट, चार पूल आणि इतर संबंधित बांधकामे करण्यात येत आहेत. पहिला बोगदा (निलगार बोगदा-१) ४६८ मीटर लांबीचा आहे तर दुसरा बोगदा (निलगार बोगदा-II) १,९७८ मीटर लांबीचा आहे. दोन्ही बोगदे ट्विन ट्यूब टनेल आहेत. तिसरा बोगदा जो सर्वात मोठा आणि मुख्य भाग आहे तो झोजिला बोगदा आहे आणि त्याची लांबी १३ किमी आहे. बोगदा पश्चिमेकडील बालटालपासून सुरू होतो आणि पूर्वेकडील द्रासजवळ मीनामार्ग येथे संपतो.

MEIL या मार्गावर अतिशय वेगाने काम करत आहे. आतापर्यंत सुमारे ४० ते ४५ टक्के काम पूर्ण झाले आहे. या मार्गावर वाहणाऱ्या नदी ओलांडण्यासाठी एकूण चार पूल बांधले जात असून, त्यांची एकूण लांबी ८१५ मीटर आहे. MEIL या मार्गावर झेड-मोर ते बालटाल असा १७ किमी लांबीचा रस्ता देखील तयार करत आहे. रस्त्याचे सुमारे ४० टक्के काम पूर्ण झाले आहे. नेहमीचे रस्ते बांधण्यापेक्षा अवघड डोंगराळ आणि बर्फाच्छादित भागात रस्ता तयार करणे हे अधिक कठीण काम असत.

या प्रकल्पाच्या बांधकामासाठी कंपनी द्वारे एकूण १,२६८ आधुनिक आणि अत्याधुनिक यंत्रसामग्री आणि उपकरणे वापरली जात आहेत. या प्रकल्पात सुमारे दोन हजार लोक काम करत आहेत. हजारो लोकांना प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्ष रोजगार संधी उपलब्ध होत आहेत.

MEIL ने १९८९ मध्ये एक लहान उत्पादन युनिट म्हणून आपला प्रवास सुरू केला. आपल्या बहु-अनुशासनात्मक कौशल्ये आणि प्रकल्पांसह ते जागतिक स्तरावर पोहोचले आहे. गेल्या तीन दशकात २० देशांमध्ये आपला ठसा उमटवला आहे. हे सिंचन, तेल आणि वायू, वाहतूक, ऊर्जा, दूरसंचार आणि संरक्षण क्षेत्रात काम करत आहे. या महाकाय कंपनीने जगातील सर्वात मोठे अभियांत्रिकी चमत्कार बांधकाम कलेश्वरम सिंचन प्रकल्प पूर्ण करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे.

निलगार बोगदा-१ मध्ये ट्यूब-१ हेडिंग पूर्ण केले आणि ४ नोव्हेंबर २०२१ रोजी ब्रेकथ्रू मिळवला. निलगार बोगदा-२ मध्ये ट्यूब-१ हेडिंगचे काम पूर्ण झाले आणि ८ मार्च २०२२ रोजी प्रगती साधली गेली. उर्वरित बोगद्याचे काम वेगाने सुरू आहे. बोगदा-१, ट्यूब-१ बेंचिंगचे काम ३० जानेवारी २०२२ रोजी पूर्ण झाले असून उर्वरित बोगद्यांसाठी बेंचिंगचे काम जोरात सुरू आहे. प्रकल्प वेळेत पूर्ण करण्यासाठी एमईआयएलचे कर्मचारी अतिवृष्टीमध्येही कोणत्याही व्यत्ययाशिवाय काम करत आहेत.



बर्फ काढण्यासाठी स्नो ब्लोअर वापरतात. झोजिला प्रकल्प जम्मू आणि काश्मीर आणि लडाखचा बीज प्रवास सुलभ करतो. श्रीनगर ते लडाख दरम्यान वर्षभर प्रवास करता येतो, अगदी थंड हवामानात, अगदी बर्फवृष्टीच्या वेळीही. जम्मू-काश्मीर आणि लडाखच्या विकासासाठी ते एक प्रमुख साधन बनेल. त्यातून व्यापार, पर्यटन सुधारेल.