खिलाडुवृत्ती म्हणजे काय?

जीवनात अपयश आणि यश यांचा खेळ ऊन-पावसासारखा चालूच असतो. जेव्हा आपण एखादा खेळ खेळतो, सॉकर किंवा क्रिकेट, तेव्हा आपण हरणार किंवा जिंकणार आहोत. परंतु, याचे आपल्यावर होणारे परिणाम तसेच आपली स्वतःची ओळख कशी समजून घ्यायची, हे आपल्यावर अवलंबून आहे. ‘स्पोर्ट्समन स्पिरीट’ म्हणजे काय? एखाद्याचे यश नम्रतेने स्वीकारण्याची क्रिया. या प्रकारचे तत्त्व आपल्याला आपल्या मार्गात येणार्‍या अपयश आणि निराशेचा सामना सहज करण्यास आणि पुढच्या वेळी यश मिळविण्यासाठी अधिक आणि आव्हानात्मक प्रयत्न करण्यास मदत करते. जर आपण आशा गमावली आणि स्वतःला आणि नशिबाला शाप दिला, तर आपण सामान्य जीवनात किंवा क्रीडा क्षेत्रात कधीही प्रगती करू शकत नाही.

एखाद्या खेळाडूचे महत्त्व व्यावहारिकदृष्ट्या कमी होऊ शकते. परंतु, तो पुन्हा एकदा कठोर परिश्रम करू शकतो आणि अगदी सुरुवातीपासून गमभनची सुरुवात करू शकतो. चांगला क्रीडापटू प्रत्येक खेळाडूला त्याचे सर्व काही देण्यास प्रोत्साहित करतो. मैदानात उतरणारा प्रत्येकजण त्यांना आवडत असलेल्या खेळात भाग घेतो आणि त्यात उत्कृष्ट कामगिरी करण्याचा पूर्ण प्रयत्न करतो. ही वागणूक विद्यार्थी, प्रेक्षक आणि इतर कोणीही जे यांच्या संपर्कात येऊ शकतात, त्या सर्वांसाठी एक महत्त्वाचे उदाहरणदेखील दाखवून देतात.

आजकाल सराव होणारे जवळपास सर्वच खेळ स्पर्धात्मक आहेत. तुम्ही जिंकण्यासाठी खेळता आणि जोपर्यंत तुम्ही जिंकण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करत नाही, तोपर्यंत त्या खेळाला काही अर्थ उरत नाही. फुटबॉल, हा असा एक खेळ ज्यामध्ये प्रत्येकाला दुखापत होते आणि प्रत्येक राष्ट्राची स्वतःची खेळण्याची शैली असते, जी दुसर्‍या देशातील लोकांसाठी अन्यायकारक वाटते, हे त्याहूनही वाईट आहे. शेवटी, प्रयत्नांची पराकाष्ठा विजेत्याला दुसर्‍या स्थानापासून पहिल्या स्थानावर आणते. पण खेळात जिंकण्यासाठी त्याहूनही खूप काही जास्त असायला लागते. त्यासाठी इच्छा, दृढनिश्चय, शिस्त आणि आत्मत्याग लागतो आणि शेवटी आपल्या सोबतच्या खेळाडूंसाठी खूप प्रेम, नि:पक्षता आणि आदर आवश्यक आहे. या सर्व गोष्टी एकत्र केल्यास तुम्ही कसे काय हराल?

तथापि, खेळातून मुले शिकत असलेल्या अनेक धड्यांपैकी एक चांगला खेळाडू असणे किंवा ‘स्पोर्ट्समन स्पिरीट’ असणे हे या सर्वांपैकी सर्वात कमी लेखलेली गोष्ट आहे. हे ‘स्पिरीट’ मुलांना निराशा व अपयशाला कसे सामोरे जायचे आणि निरोगी स्पर्धा कशी टिकवून ठेवायची, हे लहानपणापासूनच शिकवते. हे मुलाच्या सर्वांगीण वाढीस हातभार लावते आणि त्यांना अधिक सहानुभूतीशील आणि चांगल्या व्यक्ती बनण्यास मदत करते. मुले आणि त्यांचे पालक दोघांनाही खेळाच्या त्या मैदानावरील उत्स्फूर्त क्षणात अडकून पडणे आणि जिंकणे किंवा निकालावर लक्ष केंद्रित करणे सोपे आहे. तथापि, मैदानावर किंवा कोर्टवर तुमच्या मुलाचा जास्तीत जास्त वेळ घालवण्यासाठी, त्यांना खेळाचे काही व्यक्तिगत धडे शिकवणे महत्त्वाचे आहे, ज्यामुळे ते अगदी लहानपणापासूनच चांगली व्यक्ती बनतील.

 व्यावसायिक सामने आणि ‘टूर्नामेंट’मध्ये असे काही उत्कट क्षण असतात, जेथे पंच चुकीचा कॉल करतात किंवा खेळ थोडा जास्त तीव्र होतो. अशावेळी चांगली कामगिरी करणे आणि जिंकणे महत्त्वाचे आहे, हे तुमच्या मुलांना समजले आहे, याची खात्री करा. परंतु, खेळामध्ये वाहून न जाणे किंवा न रागावणेदेखील तितकेच महत्त्वाचे आहे. खेळादरम्यान कोणत्याही प्रकारचे ओरडणे, वाईट वर्तन करणे किंवा असभ्य भाषेला प्रोत्साहन देऊ नका. जेव्हा बर्‍याच गोष्टी त्यांच्या योजनेप्रमाणे होत नाहीत, हे नियम त्यांना अधिक आदरणीय होण्यास आणि कठीण परिस्थितीतदेखील स्वतःचे भान राखण्यास मदत करतील. जीवनाच्या कोणत्याही क्षेत्रात सुधारणा करण्यासाठी आपल्याला आपल्या चुका ओळखण्याची आणि सुधारण्याची क्षमता आवश्यक असते. जेव्हा प्रशिक्षक मुलांना प्रशिक्षण देतात तेव्हा ते रचनात्मक टीका करतात आणि त्यांना थोडे कठोर प्रशिक्षण घेण्यास भाग पाडतात.

तुमच्या दीर्घ वाटचालीत रचनात्मक टीका कशी करायची आणि सकारात्मक विचारसरणीने त्याचा सामना कसा करायचा, हे तुमच्या मुलांना शिकवण्याचा हा उत्तम काळ आहे. तुमच्या मुलांना त्यांचे प्रशिक्षक आणि सहकारी यांच्या सल्ल्याचा आदर करायला शिकवा. मुलांनाही प्रौढांप्रमाणेच मत्सर, द्वेष आणि असुरक्षिततेचा अनुभव वेळोवेळी येतो. त्यांना इतर चांगल्या पट्टीच्या खेळाडूंकडून धोका वाटेल किंवा मत्सर वाटेल. या नैसर्गिक भावना आहेत, तरीही त्यांच्याशी सकारात्मकतेने कसे वागावे, हे मुलांना शिकवले पाहिजे. मुलांना खेळ प्रगल्भतेने शिकवण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे, त्यांना इतरांच्या यशाबद्दल आनंदी राहण्यास शिकवणे. कोणत्याही संघाच्या किंवा वैयक्तिक खेळाडूंच्या यशासाठी, त्यांना मैदानावर खेळताना सगळ्या सूचना समजणे आणि खेळात त्यांची शिस्तीत अंमलबजावणी करणे महत्त्वाचे आहे. ‘रेफ्री’, प्रशिक्षक आणि सहकारी संघातील खेळाडूही मुलांना विशिष्ट पद्धतीने खेळण्यास, विशिष्ट भूमिका किंवा स्थान घेण्यास सांगू शकतात.

 मुलांनी या सर्व सूचनांचे पालन कसे करावे, हे शिकणे आणि केवळ स्वतःचा विचार करण्याऐवजी प्रत्येकाच्या फायद्याचा विचार करणारा सांघिक खेळाडू बनणे महत्त्वाचे आहे. वेगवान खेळात आणि उच्च तणावाच्या परिस्थितीत, मुले आणि अगदी प्रौढ लोक हे विसरून जातात की, खेळ हे कौशल्य आणि सराव यांच्याप्रमाणेच ‘टीमवर्क’बद्दल असतात. पालकांनी त्यांच्या लहान मुलांना त्यांच्या सर्व सहकार्‍यांना मदत करण्यासाठी प्रोत्साहित केले पाहिजे, हे महत्त्वाचे आहे. त्यांना खेळामध्ये खेळण्याची योग्य संधी द्या. हे सर्वांसाठी एकता आणि समानतेच्या आदर्शांना प्रोत्साहन देते. तुमच्या मुलांना त्यांच्या इतर सहकार्‍यांना सरावात किंवा सामन्यांदरम्यान प्रोत्साहन द्यायला शिकवा. त्यांना शिकवा की, सहकार्‍याच्या यशामुळे त्यांचाही विजय होईल.

 हे त्यांना सकारात्मक मानसिकता ठेवण्यास मदत करेल. हे काही धडे पालकांनी आपल्या मुलांना खेळताना शिकवले पाहिजेत. खेळांचा लहान मुलांच्या शरीरावर आणि मनावर खूप मोठा प्रभाव पडतो आणि पालकांनी मुलांच्या जीवनात समर्पण, शिस्त, सहानुभूती आणि निरोगी स्पर्धा याविषयी त्यांना शिकवण्याची ही मोठी संधी गमावू नये. महत्त्वाचे म्हणजे, तुमची स्वप्ने जीवंत ठेवा. समजून घ्या की, काहीही साध्य करण्यासाठी स्वतःवर विश्वास, दूरदृष्टी, कठोर परिश्रम, दृढनिश्चय आणि समर्पण आवश्यक आहे. लक्षात ठेवा, जे स्वतःवर विश्वास ठेवतात त्यांच्यासाठी सर्व काही शक्य आहे. परवाच गाजलेल्या ‘फिफा वर्ल्डकप’च्या निमित्ताने सहज मनात आले ते व्यक्त केले...