पिझ्झा, बर्गर आणि बिर्याणी!

 

भारतात महागाईचा भडका उडाल्याने १४० कोटी लोकसंख्येच्या या देशातील ग्राहकांच्या खिशात पैसे नसल्याने, त्यांना पिझ्झा खाणे परवडत नाही, म्हणून ‘डोमिनोज’ने ४९ रुपयांत (०.६० डॉलर) जगातील सर्वांत स्वस्त पिझ्झा आणला आहे, असा दावा करणारे एक वृत्त ‘रॉयटर’ या वृत्तसंस्थेने दिले आहे. हा सात इंची पिझ्झा भारतीय ग्राहकांसाठी खास आणला आहे, असेही या वृत्तात नमूद करण्यात आले आहे. पैसे नसल्याने ग्राहक पिझ्झा खात नाहीत, म्हणूनच त्यांच्यासाठी ही विशेष योजना असल्याचे म्हणत अन्यत्र पिझ्झाच्या किमती किती आहेत, तेही यात दिले गेले आहे. शांघायमध्ये सर्वांत स्वस्त सॅव्हरी पिझ्झा ३.८ डॉलर, सॅन फ्रान्सिस्कोमध्ये १२ डॉलर असल्याचे नमूद करण्यात आले आहे. वाढत्या महागाईला तोंड देण्यासाठी ‘डोमिनोज’ तसेच ‘पिझ्झा हट’, ‘बर्गर किंग’ यांसारख्या बहुराष्ट्रीय कंपन्यांना भारतात कमी दरात त्यांची उत्पादने विकण्यास भाग पडले आहे, असे हे वृत्त म्हणते. या पार्श्वभूमीवर वस्तुस्थिती काय आहे, हे समजून घेणे क्रमप्राप्त ठरावे.

बहुराराष्ट्रीय कंपन्या ज्या ‘फास्ट फूड’ बाजारपेठेत आपला जम बसवण्यासाठी तीन दशके प्रयत्नांत आहेत, त्या ‘फास्ट फूड’ बाजारपेठेची वाढ भारतात ७.५ टक्के दराने होत आहे. २०२३ मध्ये ती ३०.५ अब्ज डॉलर इतकी होती. २०२८ पर्यंत ती ४५.५ अब्ज डॉलर होईल, असा अंदाज आहे. भारतातील मध्यमवर्गीयांची संख्या वाढत असून, ते या ‘फास्ट फूड’चे ग्राहक आहेत. शहरीकरणाची प्रक्रिया मोठ्या प्रमाणात होत असून, शहरांमधील नागरिक बदलत्या जीवनशैलीचा एक भाग म्हणून ‘फास्ट फूड’कडे वळतात. ऑनलाईन ऑर्डर करणे तुलनेने सोपे झाल्याने, याला प्रतिसाद मिळत आहे. तसेच या कंपन्या आक्रमक जाहिराती तसेच प्रचारासाठी ओळखल्या जातात. त्यासाठी त्या मोठ्या प्रमाणावर निधी खर्च करतात.

 

‘डॉमिनोज’च्या भारतात सुमारे २० हजार शाखा आहेत. तथापि, भारतीय खवय्यांच्या आवडींचा फारसा विचार न करता, त्यांनी शाखा उघडल्या, असे म्हणायला वाव आहे. पिझ्झाचे प्रकार, त्यांच्या किमती आणि ग्राहकांना दिली जाणारी सेवा यांचा विचार करावा लागेल. तसेच अन्य पिझ्झा विक्रेते यांच्याशी त्यांची स्पर्धा आहे. म्हणूनच त्यांना अपेक्षित यश मिळालेले नाही. म्हणूनच आता तोटा कमी करण्यासाठी कंपनीने पिझ्झाच्या सर्व बॉक्समधून आतील झाकण काढून टाकण्याचा निर्णय घेतलेला आहे. ०.६ सेंट इतकी बचत प्रत्येक पिझ्झामागे केली जात आहे. अर्थात ‘डोमिनोज’समोर ‘पिझ्झा हट’चे प्रमुख आव्हान आहे. त्यांनी ७९ रुपयांत पिझ्झा देण्यास सुरुवात केली आहे. ‘मॅकडोनाल्ड्स’नेही वाढत्या स्पर्धेतटिकण्यासाठी त्यांच्या पदार्थांच्या दरात कपात केली आहे.

 यात कोलकाता, मलबार, हैदराबाद दम बिर्याणी यांचा समावेश होता.


२०२२च्या तुलनेत त्यात आठ टक्क्यांपेक्षा जास्त वाढ नोंद झाली. देशातील २.६ लाख रेस्टॉरंट्स ‘स्विगी’च्या माध्यमातून ती पुरवतात, तर २८ हजार रेस्टॉरंट्स केवळ बिर्याणीचीच विक्री करतात. सर्वाधिक बिर्याणी देणार्‍या शहरांमध्ये बंगळुरु २४ हजार रेस्टॉरंट्ससह प्रथम क्रमांकावर आहे, तर मुंबई २२ हजार रेस्टॉरंट्सने दुसर्‍या क्रमांकावर आहे. भारतीय खाद्यसंस्कृतीत विविधता आहे, असे नेहमीच म्हटले जाते. भारतीय खवैय्यांनीही ती जपली आहे. म्हणूनच विदेशी पिझ्झा-बर्गरला येथे फारसा वाव मिळालेला नाही, असे असताना केवळ स्वतःचे दुकान चालावे, म्हणून स्वस्त दरात पिझ्झा देणार्‍यांनी भारतीय महागाईच्या नावे बोटे मोडावीत, हे म्हणूनच योग्य नाही. ‘प्रथितयश’ वृत्तसंस्थेने त्याचे वृत्त करून त्याला जगभरात प्रसिद्धी द्यावी, हे तर अजिबातच शिष्टसंमत नाही!