अनिल नावाचा अभ्यासपूर्ण किल्लेदार

 

त्यांनी ८० शिलालेख प्रसिद्ध केले. एका वर्षांत १३ ते १४ प्रबंध प्रकाशित केले. कार्यालयीन काम त्यांचे सुरूच होते. त्यातूनही एकही दिवसाचा खाडा न करता ही शोधमोहीम सुरूच ठेवली. याबरोबरच गावी मेहेनत घेणार्‍या शेतकर्‍यांचे कष्ट त्यांच्या डोळ्यातून उतरत नव्हते. गावाकडची जमीन सुपीक, कसदार, शेतकरी पण कष्टाळू परंतु त्याच्या कष्टांची फळे मात्र इतर देशातील शेतकर्‍यांपेक्षा कमी मिळतात. मग विदेशातील शेतकर्‍यांशी चर्चा करून अनेक नव्या पद्धती शिकून घेतल्या. माती विरहित शेती करून सह्याद्रीच्या कुशीत स्ट्रॉबेरी पिकाचे उत्पन्न घेतले. त्यांना सुट्टीचे दिवस खेळण्यात मौजमस्ती करण्यात घालवता आले नाहीत. आई-वडील फार मेहनत घेत ती सतत डोळ्यापुढे असे. मुंबईत नोकरीसाठी आल्यावरही कष्ट दिसायचे. फक्त पाच टक्के पाऊस पडून इस्रायल शेती उत्पादनात जगात पहिल्या क्रमांकावर आहे, हे पाहून त्यांनी एकूण परिस्थिती, वातावरण, मातीचा अभ्यास करून झाल्यावर त्यांनी स्वतः काही मॉडेल्स तयार केले. ज्यायोगे शेतकर्‍यांना कमीत कमी खर्चात कमी वेळेत फार अंगमेहनत न करता उत्त्पन्न घेता आले.

गावातील सगळ्या शेतकर्‍यांना प्रयोग करून दाखवले आणि नव्या पद्धती दाखवून दिल्या. ज्या-ज्या भागात आपण भातशेती करतो त्या-त्या भागात आता सगळ्या प्रकारची पिके घ्यायची, असे शेतकर्‍यांना सांगितले. स्ट्रॉबेरी, मलबेरी, ड्रॅगन फ्रुट, ब्रुसबेरी इत्यादी पिकांचे यशस्वी प्रयोग करून ते उत्पन्न घेत आहेत. तसेच हे तंत्रज्ञान आपल्यापुरते मर्यादित न ठेवता त्यांनी गावातील सर्व शेतकर्‍यांना शिकवले. मातीविरहित शेती करून शेतकर्‍यांचा वेळ तसेच मेहनत कमी करून उत्पादन वाढवण्यास मदत केली. मातीविरहित शेती तंत्रज्ञानात स्ट्रॉबेरीचे पीक घेण्याच्या कामगिरीमुळे त्यांना सहा पुरस्कार प्राप्त झाले आहेत. ‘कृषी किमयागार पुरस्कार’, ‘समृद्ध किसान पुरस्कार’, ‘मी मराठी पुरस्कार’, ‘सह्याद्री कृषी सन्मान पुरस्कार’, ‘फिनोलेक्स कृषी पुरस्कार’, ‘सह्याद्री कृषिरत्न पुरस्कार’, ‘राज्यस्तरीय सह्याद्री कृषी व सामाजिक पुरस्कार’ त्याचबरोबर शेती आणि इतिहास क्षेत्रात संशोधन केल्याबद्दल ‘सातारा भूषण पुरस्कार’ प्राप्त झाला आहे. त्यांचे शेती, गडकिल्ले आणि पुरातत्वविषयक संशोधन असेच पुढे चालत राहो, अशी दै. ‘मुंबई तरुण भारत’च्यावतीने शुभेच्छा!