मानसिक आजार आणि होमियोपॅथीची व्याप्ती : भाग १०

 

 

 

 

होमियोपॅथीच्या अभ्यासात जेव्हा मानवी शरीर व मनाचा अभ्यास करण्यात येतो, तेव्हा मानवी शरीराचा अभ्यास हा ‘अ‍ॅनाटॉमी’, ‘फिजिओलॉजी’ या विषयांच्या आधारे केला जातोच. परंतु, मनाचाही अभ्यास हा खोलवर जाऊन केला जातो. याबाबत डॉ. हॅनेमान यांनी ‘ऑरगॅनॉन ऑफ मेडिसीन’ या ग्रंथात ‘परिच्छेद २११’ पासून पुढे जवळ जवळ ‘परिच्छेद २२०’ पर्यंत याबाबत मोलाची माहिती व मार्गदर्शन केले आहे. बहुतेक वेळा असे लक्षात येते की, मानसिक लक्षणे असलेल्या रुग्णाला त्याच्या नुसत्या वरवर दिसणार्‍या लक्षणांवरून औषध दिले जाते. परंतु, अशा लक्षणांवरुन दिलेले औषध फार काळ त्या रुग्णाला लागू पडत नाही, असे का होते? कारण, या लक्षणांच्या मागे तयार झालेली शारीरिक व मानसिक स्थिती ही अभ्यासलीच जात नाही. ही स्थिती किंवा ‘स्टेट ऑफ माईंड बॉडी’ पहिल्यांदा जर कुणी अभ्यासली असेल, तर ती मेडिकल जिनीयस डॉ. सॅम्युएल हॅनेमान यांनी.

 

 

 

ते म्हणतात, "If the physician clearly perceives what is to be cured in diseases, that is to say, in every individual case of disease (knowledge of disease, indication), if he clearly perceives what is curative in medicines, that is to say, in each individual medicine (knowledge of medical powers), and if he knows how to adapt, according to clearly defined principles, what is curative in medicines to what he has discovered to be undoubtedly morbid in the patient."

 

 

 

या परिच्छेदात हॉ. हॅनेमान असे स्पष्ट करतात की, वैद्यकीय चिकित्सकाला आजारामध्ये किंवा रोगामध्ये नक्की काय उपचार करायचे, नक्की कशावर उपचार करायचे, याचे ज्ञान व आकलन असणे फार महत्त्वाचे असते. नुसत्या रुग्णाच्या लक्षणांवरून अनेक चिकित्सक उपचार करत असतात. परंतु, जो चिकित्सक रोगामध्ये नक्की काय बरे करायचे, याचा विचार करून रुग्णाला उपचार करतो, त्याच्या उपचारांनेच रुग्ण पूर्ण बरा होतो. माणसाच्या या पैलूचा अभ्यास होमियोपॅथीमध्ये फार खोलवर जाऊन केला गेलेला आहे.

 

 

 

म्हणूनच आम्हा होमियोपॅथिक डॉक्टर नेहमी हेच सांगत असतो की, "In homeopathy we don't treat the disease in man, but we treat the man in disease" ही जी संकल्पना आहे, तो प्रत्येकाला नीट कळली पाहिजे आणि हा मुद्दा नीट कळण्यासाठी सर्वात आधी माणसाची निरोगी मनाची अवस्था व माणसाची आजारी व रोगी मनाची अवस्था या दोन्हींचा अभ्यास करणे गरजेचे असते. आजारी व निरोगी या दोन्ही अवस्थेचा अभ्यास करण्याआधी आपल्याला हे कळले पाहिजे की, ‘हेल्थ’ म्हणजे आरोग्य, ‘डिसिज’ म्हणजे रोग आणि ‘क्युअर’ म्हणजे रोगमुक्तता, या संकल्पना काय आहेत. यापुढे आपण त्या संकल्पना जाणून घेऊया व त्याप्रमाणे मानसिक आरोग्य कसे सुधारता येते, ते पाहूया...