समाज सोबत आहे!

“समाजाची बांधिलकी जपली तर समाजही आपली बांधिलकी जपतो. समाजाचे ऋण फेडणे हे आपले कर्तव्य आहे. आयुष्याच्या विविध वळणावर मी मोहरीइतके समाजकर्तव्य केले असेल, तर समाजाने जातीपातीच्या पलीकडे जाऊन मला त्याबदल्यात भरभरून दिले आहे,” सहदेव रसाळ सांगत होते. सहदेव हे ‘विमुक्त घुमंतू जनजाती विकास परिषद (अ{खल भारतीय)मुंबई’चे सहकार्यवाह आहेत. तसेच ते ‘सरोदे समाज उन्नती मंडळ मुंबई’चे अध्यक्ष आहेत. बोरिवली येथील ‘राजर्षी शाहूमहाराज संस्कार केंद्रा’साठीचे त्यांचे योगदान मोठे आहे. मुंबईच्या पश्चिम उपनगरात भटके- विमुक्त समाजाच्या एकीकरणासाठी आणि उन्नतीसाठी सहदेव प्रयत्नशील असतात. त्यांच्या समाजकार्यासाठी त्यांना अनेक मानसन्मानही प्राप्त झाले आहेत. सहदेव यांना आयुष्यात प्रचंड कष्ट करावे लागले.

रत्नागिरीतल्या दापोली तालुक्यातील असोंड गावचे मूळचे रसाळ कुटुंब. रसाळ हे सरोदे समाजाचे. गोंधळ घालणे, कथा सांगणे आणि गाई-म्हशींचा व्यापार करणे, याप्रकारे समाजाची उपजीविका होत असे. सरोदे समाजाच्या शिवराम रसाळ आणि सावित्रीबाई यांना चार अपत्ये. त्यापैकी एक सहदेव. शिवराम शेतीभाती करत आणि गाई-म्हशींचाही व्यापार करत. पण, यातून म्हणावे तितके उत्पन्न मिळत नसे. दोन वेळची भाकरी मिळे इतकेच. सहदेव यांचे लहानपणही तसे कष्टातच गेले. सहदेव सकाळी उठून गाई-म्हशींना चरायला नेत, पुन्हा घरी आणत. तोपर्यंत आई शेतात काम करायला गेलेली असे. सहदेव शाळेत निघत. घरापासून दोन किलोमीटर अंतरावर शाळा. तिथपर्यंत चालत जायचे. चप्पल वगैरे घालण्याची चैन त्यांना शक्य नव्हती. त्यांची आई शेतावरून घरी परतून पुन्हा दोन किलोमीटर अनवाणी चालत सहदेव यांच्या शाळेत भाजीभाकरी नेई. शाळेपासून दूर; पण समोरच असलेल्या झाडाखाली आई घामेजल्या चेहर्‍याने थकलेली उभी असे. सहदेवला भाजीभाकरी देऊन ती पुन्हा पटापट घरच्या दिशेने जाई.