इराणी नेतृत्वात बदल आणि भारत

अनेक वर्षांपासूनची योजना असलेली इराण-भारत ‘गॅस पाईपलाईन’ भारताच्या ऊर्जा गरजेसाठी महत्त्वाची आहे. ‘शांघाय सहकार्य संघटने’मध्ये भारत सदस्य राष्ट्र आहे, तर इराण पर्यवेक्षक राष्ट्र आहे. त्यामुळे तेथेही दोन्ही राष्ट्रांचे हितसंबंध आहेत. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे सांस्कृतिक सहकार्य. जगात इराणनंतर भारतात सर्वाधिक संख्येने शिया मुस्लीम वास्तव्य करतात. शिया समुदाय दोन्ही राष्ट्रांच्या राजकीय, धार्मिक आणि सांस्कृतिक क्षेत्रात महत्त्वाची भूमिका बजावितात. त्यामुळे भारत आणि इराण यांचे संबंध हे अशा अनेक स्तरांवर आहेत. त्याचप्रमाणे अफगाणिस्तान हादेखील दोन्ही देशांदरम्यानचा एक समान मुद्दा आहे. कारण तेथे अमेरिकेने तालिबानसोबतच चर्चा सुरू केली असली तरीदेखील दोन्ही देशांच्या परराष्ट्र धोरणात तालिबानला सध्या तरी कोणतेही स्थान नाही. त्याचप्रमाणे अमेरिकन सैन्य पूर्णपणे माघारी गेल्यानंतरच्या अफगाणिस्तानात कळीची भूमिका निभावण्याचा भारताचा इरादा आहे. तसेच २००१ नंतर तालिबानचे शासन संपुष्टात आल्यानंतर इराणनेही अफगाणिस्तानच्या विकासात रस दाखविला आहे. भारतातून अफगाणिस्तानात निर्यात होणार्‍या मालासाठी मार्ग उपलब्ध करून देण्याचे पाकिस्तानने नाकारल्यानंतर इराणने भारताला त्यांच्या देशातून तो मार्ग उपलब्ध करून दिला होता. त्यासाठी चाबहार-देलाराम जेरंग (अफगाणिस्तान) असा मार्गदेखील निर्माण करण्यात आला होता. त्यामुळे इराणमध्ये नेतृत्वबदल होणे ही भारतासाठी महत्त्वाची बाब आहे.