गेल्या वर्षभरात वन्यजीवांच्या डझनभर प्रजाती नामशेष; हवामान बदलाचा परिणाम

‘आययुसीएन’ने जाहीर केलेल्या अहवालानुसार वातावरण बदलाचा फटका वन्यजीव प्रजातींच्या नामशेष होण्यावर बसला असून विशेषत्वाने हा बदल जलचरांच्या मुळावर उठला आहे. ’आययुसीएन’ने संकटग्रस्त प्रजातींच्या लाल यादीत २०१९च्या अखेरीस ३० हजार, १७८ प्रजातींचा समावेश केला आहे. आता या लाल यादीत एकूण १ लाख, १२ हजार, ४३२ प्रजातींचा समावेश आहे. या यादीत ३७ टक्के प्रजाती ऑस्ट्रेलियातील गोड्या पाण्यात अधिवास करणार्‍या माशांच्या आहेत. ऑस्ट्रेलियातील ५८ टक्के गोड्या पाण्यातील माशांच्या प्रजातींना हवामान बदलाचा थेट फटका बसल्याचे नमूद करण्यात आले आहे. पश्चिम हिंद महासागरातील ’शॉर्टटेल नुर्से शार्क’ प्रजातीचा अधिवासही गेल्या तीस वर्षांत सुमारे ८० टक्क्यांनी कमी झाला आहे. सागरातील वाढत्या तापमानामुळे प्रवाळ नष्ट होत आहे. त्यामुळे ही प्रजात नामशेष होण्याचा मार्गावर आहे. वातावरण बदलामुळे सागरी परिसंस्थेत परकीय आक्रमक प्रजातींचा शिरकाव झाला आहे. पाण्याचे बदलते तापमान आणि अंतर्गत प्रवाह बदलामुळे काही प्रजाती एका परिसंस्थेतून दुसर्‍या परिसंस्थेत जात असल्याचे संशोधकांना आढळून आले आहे. गेल्या दोन वर्षांत महाराष्ट्रातील सागरी परिसंस्थेत विशिष्ट कालावधीसाठी आढळणारी ’रेट टूथेड ट्रिगरफिश’ याचे उत्तम उदाहरण आहे. हवामान बदलाचा ’इम्पीरियल पोपट’ या डोमिनिका देशाच्या राष्ट्रीय पक्ष्याच्या अधिवासावरही विपरीत परिणाम झाला आहे. या भागात सातत्याने येणार्‍या तीव्र चक्रीवादळांमुळे या पक्ष्याच्या मृत्यूदरात वाढ झाली असून अधिवास क्षेत्रातही घट झाली आहे. त्यामुळे आता या प्रजातीमधील केवळ ५० पोपट शिल्लक राहिल्याचा अंदाज ’आययुसीएन’ने वर्तवला आहे. गेल्या वर्षभरात काही प्रजाती या जंगलातून नष्ट पावून केवळ बंदिस्त अधिवासात तग धरून राहिल्या आहेत. ’आययुसीएन’ने या गटात सात प्रजातींचा समावेश केला आहे. त्यामध्ये पोपटांमधील प्रसिद्ध ’मकाऊ’ जातीच्या पोपटाची प्रजात आणि माशाच्या सहा प्रजातींचा समावेश आहे. हवामान बदलाचा वन्यजीव प्रजातींवर होणारा हा परिणाम भविष्यातील धोक्याची घंटाच आहे.