कार्यकौशल्याचा ठसा कायम

माजी परराष्ट्र मंत्री सुषमा स्वराज आणि केंद्रीय वाहतूक आणि दळणवळण मंत्री नितीन गडकरी यांचे ऋणानुबंध पक्षापलीकडचे होते. तेव्हा, नितीनजींनी आपल्या बहिणीच्या स्थानी मानलेल्या सुषमाजींच्या आठवणींना दिलेला हा उजाळा...

भारतीय जनता पक्षाच्या उभारणीत सुषमा स्वराज यांनी मोठे योगदान दिले. पक्षाने जी जबाबदारी दिली, ती त्यांनी प्रामाणिकपणे पार पाडली. सार्वजनिक जीवनात आरोग्यामुळे वावरण्यावर आलेली बंधने मान्य करुन त्यांनी स्वत:हून निवडणूक न लढवण्याची घोषणा केली. पक्षाचा-सरकारचा त्या मोठा आधार होत्या. काल लोकसभेत कलम ३७० रद्द करणारे विधेयक मंजूर झाले व त्यांनी शेवटचा श्वास घेतला. सरकारच्या निर्णयाचा आनंद व समाधान त्यांच्या ठायी होते. देशासाठी त्या कार्यरत राहिल्या. स्वर्गीय अटलबिहारी वाजपेयी, लालकृष्ण अडवाणींसारख्या ज्येष्ठ नेत्यांसमवेत त्यांनी काम केले. माझ्यासारख्या दुसऱ्या पिढीतल्या नेत्यांशीही त्यांचे ऋणानुबंध होते. राजकारणात मतभेदांचे अनेक क्षण येतात. पण, अनेक घटनांमध्ये त्यांचा कणखरपणा पाहता आला. एखादा निर्णय पटत नसला तरी अत्यंत संयमी शब्दात त्या आपली भावना व्यक्त करीत. मला सुषमाजींचा संयम हाच गुण सर्वात महत्त्वाचा वाटतो. स्वकर्तृत्वावर सुषमाजींचे नेतृत्व बहरले. महिलांना ३३ टक्के आरक्षणाचे मी समर्थन करतो, पण आरक्षणाविना सुषमाजींनी राजकारणात स्वत:ला सिद्ध केले.

मला तर त्या आई-वडील सांगतात, त्याप्रमाणे काही गोष्टी सांगत असत. २०१४ साली लोकसभा निवडणूक नागपूरमधून लढवण्याचा निर्णय मी घेतला. सुषमाजींना तो आवडला नाही. "तुझे राजकीय करिअर अडचणीत येईल," असा काळजीचा सूर त्यांचा होता. मी मात्र निर्णयावर ठाम राहिलो. नागपूरमधून प्रचंड मताधिक्क्याने विजयी झाल्यावर सुषमाजींनी अभिनंदन केले. मग "बोलतो ते करुन दाखवतोस," अशा शब्दांत त्यांनी माझे दिल्लीतल्या भेटीत कौतुक केले होते. दिल्लीत आल्यावर अधून-मधून माझ्या प्रकृतीची अडचण होत असे. सुषमाजींच्या ते लक्षात आल्यावर त्या स्वत: डॉक्टर घेऊन घरी आल्या. डॉक्टरांकडे जायला सांगितले. मी गेलो. तपासणीची माहिती सुषमाजींनी घेतली. मी प्रकृतीकडे दुर्लक्ष करतो, म्हणून पत्नी कांचनला फोन केला व माझी काळजीच्या सूरात तक्रार केली. सुषमाजींच्या कन्येला माझ्या घरी बनणारे पराठे व दह्याची चटणी खूप आवडे. तिची तब्येत बरी नसताना मी अनेकदा हा मेन्यू पाठवत असे. जेव्हा जेव्हा सुषमाजींकडे मी जायचो, तेव्हा मला आवडतात म्हणून मला त्या आवर्जून पोहे खाऊ घालत. मी महाराष्ट्रातून दिल्लीत आलो. अध्यक्ष झालो. त्यांची मला खूप मदत झाली. वेळोवेळी मार्गदर्शनही लाभले. अडचणीच्या प्रसंगांमध्ये त्या मला सांभाळून घेत. आमच्या पक्षात त्यांचा सर्वांशी उत्तम संवाद होता. विरोधकांशी सौहार्दाचे संबंध होते. पक्षात कितीही कठीण प्रसंग आला तरी कठोरपणा कायम राहत असे. मतभेदांच्या क्षणी योग्य बाजू त्या ठामपणे मांडत. समोर आलेल्या प्रत्येक प्रसंगाला धीरोदात्तपणे त्या सामोऱ्या गेल्या.

विरोधी पक्षातल्या सर्व नेत्यांशी त्यांचा नियमित संवाद होता. नकारात्मक गोष्ट सांगण्याची एक शैली होती. टीका करताना कधीही सुषमाजींचा भाषेचा संयम सुटला नाही. धारदार वक्तृत्त्व हा त्यांचा सर्वात मोठा गुण आणि त्या जोरावर त्यांनी राजकारणात स्वत:चे भक्कम स्थान निर्माण केले. निवडणूक प्रचारात मी जोखीम पत्करून जुने हेलिकॉप्टर घेऊन प्रचार करीत होतो. सुषमाजींचा प्रवास होता. हेलिकॉप्टर पाहून त्या रागवल्या. "रिस्क घेऊ नकोस," म्हणाल्या आणि मला त्यांचे हे म्हणणे ऐकावेच लागले. ते हेलिकॉप्टर वापरणे मी बंद केले. मंत्री झाल्यावर सुषमाजींना भेटलो. त्या राजकारणातून निवृत्त झाल्या म्हणून मलाच वाईट वाटत होते. पण, त्या तशाच शांत व संयमी होत्या. मरण प्रत्येकाला येणार आहे. पण, सुषमाजींसारख्या व्यक्तीच्या कार्यप्रवण स्मृती सदैव प्रेरणा देतात. भाजपच्या सामान्य कार्यकर्त्यापासून ते मोठ्या नेत्यांपर्यंत सर्वांना सुषमाजींनी प्रेरणा दिली. मार्गदर्शन केले. आमच्या पक्षाचा इतिहास त्यांच्याशिवाय कधीही पूर्ण होणार नाही. सुषमाजींच्या मार्गावर पक्ष पुढे जात राहील. माझ्या दोन्ही बहिणी आता नाहीत. सुषमाजींना मी बहीणच मानायचो. भाजप मुख्यालयात त्यांचा आर्शीवाद घेतानाचा माझा फोटो व्हायरल झाला होता. तो हदयस्पर्शी क्षण होता. मी सुषमाजींनी सांगितले की, "तुम्ही माझ्या बहिणीच्या जागी आहात." तेव्हा सुषमाजींच्या डोळ्यात अश्रू तरळले होते. आज जेव्हा या आठवणी स्मृतिपटलावर येतात, तेव्हा अस्वस्थ व्हायला होते. अस्वस्थ क्षणांमध्ये रडण्याची एक जागा असते. एक घर असते. सुषमाजींजवळ मन मोकळे करता यायचे. ही जागा आता कायमची रिती झाली आहे. सुषमाजी गेल्या तरी त्यांचे कर्तृत्व, नेतृत्व, वक्तृत्त्व, कार्यशैलीचा ठसा कायम राहील.

- नितीन गडकरी,

केंद्रीय परिवहन मंत्री