वन्यजीव संरक्षणाच्या पुढाकारात भारताला मोठे यश

नैसर्गिक संपत्तीच्या तस्करीवरील बंदीसंदर्भात बहुपक्षीय करार करणार्‍या ’सायटिस’ने स्टार आणि पाणमांजरांच्या दोन प्रजातींना जगातील सर्वात ’धोकाग्रस्त’ प्रजाती म्हणून घोषित केले आहे. ’स्मूथ कॉटेड’ व ’स्मॉल क्लॉड’ प्रजातीच्या पाणमांजरांचा यामध्ये समावेश आहे. स्टार प्रजातीचे कासव भारतात आंध्र प्रदेश, तामिळनाडू, ओडिसा आणि कर्नाटक राज्यात आढळते, तर किनारपट्टीलगत असणार्‍या खाड्यांमध्ये पाणमांजरांच्या तीन प्रजाती आढळून येतात. जगभरात या दोन्ही वन्यजीवांची मोठ्या प्रमाणात छुपी तस्करी होते. जॅकेट, पाकीट बनविण्यासाठी पाणमांजराच्या कातडीला मोठी मागणी आहे. तसेच हा प्राणी जपानसारख्या देशांमध्ये पाळला जातो, तर स्टार कासव पाळल्याने आर्थिक भरभराट होते, या अंधश्रद्धेपोटी त्यांची देशात मोठ्या प्रमाणात तस्करी होते. भारतीय ’वन्यजीव संरक्षण कायद्या’अंतर्गत पाणमांजर व स्टार कासव संरक्षित आहेत. मात्र, तस्करीच्या आंतरराष्ट्रीय वर्तुळात या जीवांना मोठी मागणी असल्यामुळे देशातून त्यांची छुप्या मार्गाने तस्करी सुरू आहे. म्हणूनच ’केंद्रीय पर्यावरण, वने व हवामान बदल मंत्रालया’ने (एमओइएफ) त्यांच्या तस्करीवर आंतरराष्ट्रीय बंदी आणण्यासंदर्भातील प्रस्ताव ’सायटिस’ समोर मांडला होता. सोमवारी हा प्रस्ताव ’सायटिस’ने मान्य केला.

 

या मान्यतेअंतर्गत पाणमांजर व स्टार कासवांना संरक्षणाच्या ’परिशिष्ट २’ मधून ’परिशिष्ट १’ (सर्वात धोकाग्रस्त प्रजात) मध्ये हलविल्याची माहिती ’ट्रॅफिक’ या संस्थेचे भारताचे प्रमुख साकेत बडोला यांनी दै. ’मुंबई तरुण भारत’शी बोलताना दिली. ’ट्रॅफिक’ ही संस्था जगभरात घडणार्‍या वन्यजीव तस्करीच्या घटनांची नोंद करत असून जिनिव्हा येथे सुरू असलेल्या ’सायटिस’च्या परिषदेत बडोला हे भारताचे प्रतिनिधित्व करत आहेत. 'सायटीस'च्या परिषदेत भारताचा पाणमांजराच्या प्रस्तावाला १०२ देशांनी पाठिंबा दिल्याचे बडोला यांनी सांगितले. ’एमओईएफ’ने भारतातील सहा प्रजातींच्या तस्करीवर आंतरराष्ट्रीय बंदीची मोहोर उमटविण्याचा प्रस्ताव ’सायटिस’ कडे केला होता. त्यामध्ये पाणमांजर व स्टार कासवासह टोकाय गेको, वेज्डफिश आणि इंडियन रोझवूड यांचा समावेश आहे. यामधील टोकाय गेकोला देखील ’सायटिस’ने ’परिशिष्ट २’ मध्ये सामावून घेण्यात आले आहे. भारताने प्रस्तावित केलेल्या चार वन्यजीवांच्या तस्करीवर आंतरराष्ट्रीय बंदी आणल्यामुळे त्यांच्या मागणीत घट होईल. परिणामी, त्यांच्या संरक्षणाला हातभार लागेल, असे बडोला म्हणाले.