'बीएनएचएस'ने मुंबईत केले चार हजार पक्ष्यांना 'रिंग'

तसेच 'बीएनएचएस'चा विद्यार्थी सदस्य असलेल्या १८ वर्षीय वेदांत कसंबे याला एकाच दिवशी कलर टॅग आणि रिंग केलेल्या ५७ पक्ष्यांना टिपण्यात यश मिळाले आहे. केवळ पाच तासांमध्ये त्याने या पक्ष्यांना टिपले. ११ मे रोजी नवी मुंबईतील टी एस चाणक्य येथे पक्षी निरीक्षणासाठी गेल्यावर पक्ष्यांची एक हजार छायाचित्रे टिपल्याची माहिती वेदांत याने दिली. त्यामधील छोट्या चिखल्या (लेसर सॅंड प्लोवर), सामान्य टिलवा (कॉमन रेडशांक), बाकचोच तुतारी (कर्ल्यु सॅंडपायपर) अशा ५७ पक्ष्यांना कलर टॅग आणि रिंग केल्याचे आढळल्याने त्याची माहिती 'बीएनएचएस'ला दिल्याचे त्याने सांगितले. वेदांत हा ठाण्याच्या बी.एन.बांदोडकर महाविद्यालयाचा विद्यार्थी असून 'बीएनएचएस'चे सहाय्यक संचालक (शिक्षण) डाॅ.राजू कसंबे यांचा मुलगा आहे. आपल्या वडीलांमुळेच पक्षी निरीक्षणाची आवड बालपणापासूनच जडल्याचे वेदांत सांगतो.

या पद्धतीमध्ये पक्ष्याच्या पायात अंगठीसारखा वाळा घातला जातो (पायाला एक गोलाकार रिंग लावली जाते). त्यावर देशाचा किंवा संस्थेचा विशिष्ट सांकेतिक क्रमांक असल्याने स्थलांतरानंतर पक्ष्याच्या ठावठिकाण्याची अचूक माहिती मिळते. याशिवाय गेल्या दशकापासून पक्ष्यांना नेक कॉलर आणि कलर टॅगिंग करण्यात येत आहे. नेक कॉलरमध्ये पक्ष्याच्या मानेला सांकेतिक क्रमाकांची पट्टी लावली जाते. तर कलर टॅगिंगमध्ये परिक्षेत्रानुसार रंग ठरवून त्या परिक्षेत्रातील पक्ष्यांना त्या रंगाची पट्टी लावली जाते. उदाहरणार्थ, दक्षिण भारतातील पक्ष्यांना काळ्या व पांढर्‍या रंगाची आणि उत्तर भारतातील पक्ष्यांना पाढंऱ्या रंगाच्या दोन पट्टय़ा लावण्यात येतात. त्यामुळे पक्षी अभ्यासकांना हा पक्षी कोणत्या भागातून आला आहे, हे समजणे सोपे जाते.

यंदाच्या रंजक नोंदी

गेल्या वर्षभरात संस्थेने काही पक्ष्यांच्या रंजक स्थलांतराच्या पट्ट्यांची नोंद केली आहे. गुजरातमधील खिजाडिया येथे दोन मोठ्या रोहितांना (ग्रेटर फ्लेमिंगो) त्यांच्या स्थलांतराच्या कालावधीत कलर टॅग करण्यात आले होते. त्यातील एक रोहित राजस्थान मधील बिकानेर येथे तर दुसरा मुंबईतील पाणथळ क्षेत्रात आढळून आला. तसेच ओडिसातील चिलिका तलाव आणि तामिळनाडूमधील पाॅईंट कॅलिमर येथे टॅग केलेले काही पाणपक्षी त्यांच्या स्थलांतराच्या परतीच्या प्रवासात चीन आणि उत्तर कोरियाच्या किनाऱ्यांलगत असलेल्या पाणथळींवर आढळून आले.