महासत्तेचे मागासलेपण

अमेरिका म्हणजे स्वच्छ आरसा, अशी धारणा जे नागरिक बाळगतात, त्यांनी त्याची दुसरी बाजू समजून घेऊन स्वदेशाभिमान जोपासण्याची आवश्यकता आहे.

नैमितिक समस्यांनी ग्रस्त जीवनमानामुळे मानवी जीवनाला प्रात:काळापासून अगतिकतेचा सामना करावा लागतो. त्यामुळे मानसिक अशांतता येथील नागरिकांचा स्थायीभाव झाला आहे. तेथील नागरिकांत त्यामुळे भविष्याची कोणतीही आस दिसत नाही. त्यामुळे ते जातीपंथांच्या राजकारणाकडे झुकतात. त्यातूनच अनेक युवक डाव्या विचारसरणीचे कडवे कार्यकर्ते म्हणून उदयास येतात. त्यातील काही उग्र राष्ट्रवादाच्या मार्गावर मार्गक्रमण करण्यास सुरुवात करतात आणि सतत वर्तमानातील व भूतकाळातील व्यवस्थेला दोष देणारा व बहुसंख्याक नागरिकांची अस्मिता जागृत करणारा नेता शोधू लागतात. या सर्व प्रक्रियेतून डोनाल्ड ट्रम्पसारखे नेतृत्व जन्माला आले का, हा प्रश्न या निमित्ताने पुढे येतो. राजकीय लाभासाठी असे मागासलेपण जरुरी आहे, असा विचार महासत्ताधीश करत आहे का, हाही प्रश्न यानिमित्ताने विकसनशील राष्ट्रातील जनतेला भेडसावत असणे साहजिक आहे. मग,आता प्रश्न असा आहे की, जर एवढे मागासलेपण अमेरिकेत आहे तरी ते विकसित राष्ट्र कसे? तर त्याचे उत्तर हे त्यांच्या उत्कृष्ट दर्जाच्या मूलभूत संशोधनात आहे. अलीकडच्या काळातील अनेकविध शोध हे अमेरिकेत लागले. तेथे संशोधन करणाऱ्या युवकांना प्रचंड वाव व मुबलक वित्ताचे पाठबळ तेथील शासन व्यवस्थेकडून सदैव प्राप्त होत असते. विशेष म्हणजे, या संशोधनामागे असतो तो भारतीय मेंदू. आपल्याला आजवर केवळ अमेरिकेची एकच बाजू बहुदा माहीत असावी. मात्र, ग्रामीण अमेरिकेचे वास्तव कोणत्याही प्रसारमाध्यमाने आजवर कदाचित दाखवले नसावे. त्यामुळे ‘महासत्ता’देखील गरिबीने विवंचित आहे, हे लक्षात घ्यायला हवे.

अमेरिकेतील प्रसारमाध्यमांचा कल हा सत्य लोकांपर्यंत पोहोचविण्यामध्ये असतो. त्यामुळे तेथील सरकारला माध्यमांची गंभीर दखल घ्यावी लागते. हेदेखील ‘महासत्ते’च्या विकासाचे द्योतकच म्हणावे लागेल. आजमितीस, संपूर्ण जगभर विषमतेकडे पद्धतशीरपणे दुर्लक्ष करून नवीन आर्थिक घडी बसविण्याचे प्रयत्न भारतासह जागतिक पटलावर होत आहेत. अशा परिस्थितीत जाती, धर्म, पंथ यांच्या नजरेतून आपण जगाकडे पाहिले, तर आपल्यातील अहंकार कदचित सुखावेल, मात्र त्यातून काहीही साध्य होणार नाही. याची जाणीव विकसित राष्ट्रांप्रमाणे विकसनशील राष्ट्रांनी ठेवणे आवश्यक आहे. अमेरिका म्हणजे स्वच्छ आरसा, अशी धारणा जे नागरिक बाळगतात, त्यांनी त्याची दुसरी बाजू समजून घेऊन स्वदेशाभिमान जोपासण्याची आवश्यकता आहे.