Tech भारत : इंटरनेट वापरता ना...! मग डेटा सिक्युरिटीची काळजी घ्या

कॉम्प्यूटर, इंटरनेट, पेन ड्राईव्ह, हार्ड-डिस्क ही माहिती तंत्रज्ञानाची सर्व प्रणाली आजच्या तरुणाईच्या दैनंदिन जीवनाचा अंगीभूत घटक बनून गेली आहे. आपल्या दैनंदिन व्यवहारात या सर्व गोष्टी मोठ्या प्रमाणात वापरल्या जातात, किंबहुना यामुळे व्यवहार सुरळीत व्हायला मोठ्याप्रमाणात मदत झाली आहे. परंतु हे सर्व वापरताना आपण माहिती सुरक्षिततेची (डेटा सिक्युरिटी)काळजी घेतो का? आपल्या वाढत्या वापरामुळे आपली माहिती मोठ्या प्रमाणात सोशल होते, ती विविध सोशल साईट्सच्या माध्यमातून इंटरनेटवर येत असते, मात्र त्याचा कुणी दुरुपयोग करत नाही ना...!! हे पाहणे आपलेच काम आहे. त्यामुळे डेटा सिक्युरिटीची काळजी कशी घ्यावी या बद्दल आज जाणून घेऊयात.

डेटा सिक्युरिटी म्हणजे काय?

डेटा सिक्युरिटी ही अशी एक पद्धती आहे, ज्यामुळे कॉम्प्यूटर, डेटाबेस, तसेच इंटरनेटवरील माहिती अनधिकृत व्यक्ती अथवा प्रणालीपासून वाचवता येते. आपल्या माहितीची सुरक्षितता यामुळे राखून ठेवता येते. आजच्या डिजिटल जगात माहिती सुरक्षितता हा प्राधान्याचा विषय मनाला जातो, त्यामुळे डेटा सिक्युरिटी या संकल्पनेला मोठ्या प्रमाणात माहिती तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात वाव आहे.
डेटा सिक्युरिटी संकल्पनेत केवळ माहिती इतर माध्यमांपासून संरक्षित करणे हा भाग नसून, असलेली माहिती गमावू नये याची देखील काळजी घेतली जाते. अनेक वेळेला आपण ऐकतो की पेन ड्राईव्ह 'करप्ट' झाला, म्हणजे त्यातील माहिती गमावलेली असते. यात अनेकवेळेला महत्वाची माहिती अचानकपणे डिलीट होत असते. हा प्रकार घडू नये म्हणून सावधगिरी बाळगलेली असते.

एन्क्रीप्शन तंत्रज्ञान

डेटा सिक्युरिटीसाठी सर्वाधिक महत्वाचे तंत्रज्ञान म्हणजेच 'एन्क्रीप्शन' होय. एन्क्रीप्शन तंत्रज्ञानात माहिती ही वेगळ्या स्वरुपात रुपांतरीत केली जाते, त्यामुळे प्रथम दर्शनी ती माहिती दिसत असलेल्या स्वरुपात साठवलेली नसते, त्यामुळेच कोणीही त्याची मूळ ओळख बघू शकत नाही. केवळ डीक्रीप्शन की अर्थात पासवर्ड असलेल्या युझर्सनाच ते पाहता येते.

याचे एखादे उदाहरण द्यायचे असल्यास, जसे गुप्तचर विभागात विशिष्ट संदेश देण्यासाठी विविध तऱ्हा वापरल्या जातात, एखाद्या पत्रातील संदेश कुणाला कळू नये, केवळ विशिष्ट व्यक्तींनाच ते कळावे अशा भाषेत/लिपीत/एखाद्या छायाचित्राच्या आडून लिहिले जाते. हेच सर्व माहिती तंत्रज्ञानाच्या जगात प्रोग्रामिंगच्या सहाय्याने केले जात असते. एन्क्रीप्शन करताना एन्क्रीप्शन अल्गोरिदम वापरला जातो, ज्यामुळे संदेश हा वेगळ्यास्वरुपात रुपांतरीत होतो, ज्याला पाठवायचे असते त्या युझरकडे डीक्रीप्शन की असते, त्याच्या सहाय्याने तो संदेश मूळ भाषेत पुन्हा रुपांतरीत केला जातो.

यामुळे कुणी इतर व्यक्तीच्या हातात ती माहिती लागल्यास डीक्रीप्शन की नसल्याशिवाय त्याला तो संदेश लक्षात येत नाही, आणि परिणामी माहिती संरक्षित होते. त्यामुळेच एन्क्रीप्शन तंत्रज्ञानाला डेटा सिक्युरिटीचे गुरुकिल्ली मानली जाते.

अधिप्रमाणन (ऑथेन्टीकेशन)

अधिप्रमाणन अर्थात ऑथेन्टीकेशन ही देखील डेटा सिक्युरिटीसाठीची महत्वाची प्रणाली आहे. इंटरनेटवर ऑथेन्टीकेशन असण्यासाठी विविध प्रश्नावली विचारली जात असते, इंटरनेट बँकिंग सारख्या महत्वाच्या प्रणालीत तर पासवर्ड, सोबतच प्रोफाईल पासवर्ड देखील दिलेला असतो ज्यामुळे युझर्सचा डेटा अधिक सुरक्षित राहील.

अनेक वेबसाईट लॉगीन करताना युझरनेम, पासवर्डबरोबर 'कॅपचा' देखील दिलेला असतो, ज्यामुळे मानव आणि रोबोट यांतील फरक साईट अॅडमीनला ओळखता येतो. यामुळे युझर्सची माहिती चोरीला जाण्यापासून वाचण्यास मदत मिळते.

'वन टाईम पासवर्ड'(ओटीपी) नावाची नवीन संकल्पना हल्ली आलेली आहे, ज्यामुळे दुहेरी ऑथेन्टीकेशन मिळायला मदत होते. साधारणत: ज्या सॉफ्टवेअर अॅप्लिकेशनमध्ये पैश्याचा व्यवहार होतो तेथे ओटीपी मोठ्या प्रमाणात वापरले जात असते. यात युझरने लॉग-इन केल्यानंतर त्याच्या मोबाईल अथवा इमेल आयडीवर एक पासवर्ड पाठविण्यात येतो, तो योग्य पासवर्ड टाकल्यास पुढे प्रवेश करता येतो अन्याथा तेथून युझरला ब्लॉक केले जाते. यामुळे जो अधिप्रमाणित युझर असेल केवळ त्यालाच पुढे प्रवेश मिळतो, खोटे, अथवा चोरटे येथेच पकडले जातात आणि परिणामी माहिती संरक्षित राहायला मदत होते.

बायोमॅट्रीक हे देखील ऑथेन्टीकेशन तपासण्याचे प्रभावी माध्यम आहे. बायोमॅट्रीकच्या वापरामुळे युझर जलदगतीने लॉग-इन करू शकतो, आणि खोट्या अकाऊंटला पुढे वाव मिळत नाही.

दैनंदिन इंटरनेट, कॉम्प्यूटर वापरणाऱ्यांनी डेटा सिक्युरिटीबाबत नक्कीच जागरूक असले पाहिजे. आजच्या डिजिटल जगात डेटा सिक्युरिटी सारखे महत्वाचे विषय कसे हाताळले जातात? याबद्दल माहिती देण्यासाठीचा हा एक प्रयत्न होता. पुढच्या भागात तंत्रज्ञानाच्या बाबतीत नवीन विषयासह भेटूच...

- हर्षल कंसारा